TEMEL VETERİNER PATOLOJİ

Tekrar aynı etkene maruz kalan organizmanın immun sistemi, etkeni yok etmek için reaksiyon gösterirken dokuların da yıkımına yol açabilirler. İmmun yanıtın bu şekildeki zararlı etkisi aşırı duyarlılık olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.

Kendi doku antijenlerine (oto-antijen) karşı gelişen antijen spesifik reaksiyon ve bunun sonucunda kronik yangı ve şiddetli doku yıkımı ile karakterize olan hastalık - otoimmun hastalık halidir. Otoimmun hemolitik anemi, Pemfigus, miyastenia ve romatoid eklem yangısı gibi insan ve hayvanlarda görülen hastalıklar örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Purulent/ Suppuratif Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda nötrofil ile ölü hücrelerden oluşur; ölü hücreler konakçıya ait doku ve hücreler ile ölü yangı hücreleridir. Böyle bir eksudat irin olarak isimlenir; suppurasyon, irin şekillenmesi işlemidir. Doğru cevap E'dir.

Böbrek, beyin gibi dokularda purulent eksudat hapis olabilir. Buna apse denir. Doğru cevap A'dır.

Makrofajlar sitokinler, kemokinler, komplement parçacıkları, proteinazlar gibi proteinleri; oksijen radikallerini, nitrik oksidi, prostaglandin ve lökotrienleri sentezler. Doğru cevap A'dır.

Eozinofil Lökosit: Çoğunlukla alerjik, paraziter ve bazı mantar hastalıkları sırasında yangı alanında çok fazla sayıda görülürler; bununla beraber hemen her türlü eksudatta rastlanabilen hücrelerdir. Nötrofillere benzer özelliklere sahip olmakla beraber fagositoz yetenekleri daha zayıftır. Doğru cevap B'dir.

Kemokinler de sitokin ailesi grubundan maddelerdedir, hemen her hücre tarafından üretilebilirler. Temel etkileri lökosit hücreler üzerine kemotaksis sağlamaktır. Tümör nekrozis faktör (TNF) ve interlökin-1 (IL-1) yangıyı düzenleyici akut faz proteinlerinin karaciğerden sentezlenmesini tetiklerler. Doğru cevap C'dir.

Oksijen bağımsız bakteri öldürülmesi; solunum patlaması olmaksızın lökosit granülleri-lizozomlar içersinde bulunan maddeler ile de bakteriler öldürülebilir. Örneğin, lizozim enzimi özellikle gram pozitif bakteri hücrelerine zarar verir. Laktoferrin demir bağlayarak bakteriler tarafından demirin kullanılmasını engeller. Katepsin G protein yıkımlayan bir enzimdir, gram pozitif ve negatif bakteriler ile mantarlara zarar verir. Doğru cevap D'dir.

Akut yangının bu yerel belirtileri şu şekilde gruplanabilir. 

Damarsal Reaksiyonlar; 

1. Hemodinamik değişiklikler; damarlarda büzülme-vazokonstriksiyon ve damarlarda genişleme-vazodilatasyon 

2. Damarlarda geçirgenlik-permeabilite değişiklikleri 

Hücresel-sellüler Reaksiyonlar; 

1. Marjinasyon, 

2. Emigrasyon, 

3. Kemotaksis, 

4. Akumulasyon, 

5. Fagositozis aşamalarını kapsar.

Doğru cevap C'dir.

Lezyonlar fokal-tek odak, multifokal-çok sayıda odak, lokal ekstensif-yerel olarak yaygın ve diffuz-yayılmış lezyonlar olabilirler. Fokal lezyonlar bir doku içindeki tek bir anormalliği ya da yangısal alanı ifade etmek için kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Canlı bir organizmada mekanik travmalar, doku nekrozları, kanserli hücreler veya enfeksiyon oluşturma yeteneğine sahip bakteri, virüs gibi etkenler ile uyarılan hücreler zedelenebilir. Belirtilen bu uyarımlar yaşamakta olan insan ve hayvan vücudundaki damarlı dokuda, yangı adı verilen, lokal-sınırlı, çok iyi düzenlenmiş bir dizi sıvısal ve hücresel değişikliğin meydana gelmesine neden olur. Yangı canlı organizmanın bu zararlılara karşı gösterdiği koruma reaksiyonudur. Yangının temel amacı canlı organizmayı hem hücre zedelenmesine yol açan bakteri ve toksinler gibi zedeleyicilerden ve hem de bunların etkisiyle gelişebilen nekrotik hücre ve dokulardan temizlemektir. Yangının koruyucu etkisi olmaksızın, bir canlı organizma zedelenmeye neden olan etkenler ve zedelenme sonucunda meydana gelen yıkımla sağlıklı ve uzun süre yaşayamaz. Yangı yanıtı olmaz ise enfeksiyonlar kontrolsüz, açık yaralar kapanmayarak açık, ağrılı, irinli olarak kalabilir.

Doğru cevap D'dir.

Infiltrasyon: Doku veya hücre içerisine kendileri için normal olmayan maddenin sızması, toplanmasını ifade etmek için kullanılmaktadır.

Doğru cevap C'dir.

AKUT YANGI 

-Vasküler değişiklikler,

-Ödem,

-Nötrofil lökosit infiltrasyonu fazladır.

KRONiK YANGI

-Mononükleer hücre infiltrasyonu fazladır (makrofajlar, lenfositler, plazma hücreleri)

-Büyük ölçüde yang› hücreleri tarafından oluşturulan konak doku (hem parankim hücrelerinin hem de stromal çatının) yıkımı fazladır.

-Bağ doku yerine konulmasıyla onarım çalışmaları, fibroblastların çoğalması-fibrozis ve küçük kan damarlarının çoğalması angiogenezis belirgindir. 

Doğru cevap D'dir.

Damarsal reaksiyonlar; yangının pek çok lokal belirtileri zedelenme bölgesindeki mikrosirkulasyonda değişimler ile ortaya çıkar. Hemodinamik değişiklikler iç içe geçmiş zincirleme olaylar dizisidir ve biyokimyasal mediatörler tarafından aktive edilirler. Olayların bazılarında ise geçici olarak sinirsel yolla uyarılırlar. Bu vasküler değişiklikler çoğunlukla aşağıdaki sıra ile gelişir:

1. Arteriolar genişleme, buna bazen geçici bir damar daralması öncülük eder.

2. Arteriollere doğru kan akımının artmış olması,

3. Artan kan akışına uyum sağlamak için bölgedeki ilave kapillar ve venüler yatakların açılması, yangıdaki akut lokal aktif hiperemidir 

4. Venalarda konjesyon,

5. Mikrovaskular damarlarda geçirgenlik artışı ile sıvının damar dışı dokulara taşması,

6. Bu sıvı taşması, akışı kapillar damarlarda eritrositlerin yoğunlaşmasına yol açar.

7. Bu yoğunlaşma sürerse, kanın küçük damarlarda akışının yavaşlamasına ve durgunluğuna yol açar.

8. Bu sırada, normalde kan akışının ortasında yer alan beyaz kan hücreleri, kapillar ve venüllerde damarlar›n çeperinde dizilmeye başlarlar.

9. Bu son durum da birbirini ard›fl›k olarak takip eden lökosit hücrelerinin faaliyeti ile sonuçlanır.

Yangıya yanıt olarak, arahidonik asit (AA) hücre membranlarında lipid yap›s›nda aktif moleküllerin, lökotrienlerin, oluflumunu sağlar; AA prostaglandinlere de dönüşür. Prostaglandinler ateş, ağır, damar genişlemesi, permeabilite artışına yol açarlar. Lökotrienler ise kemotaksis, düz kas kasılması gibi görevlere sahiptirler. Sitokinler, bir grup proteindir: Pek çok hücre tarafından üretilir ve salınırlar; yirmi dokuzdan fazla sitokin tanımlanmıştır. Bunların temel amacı, yangısal reaksiyon sırasında diğer hücrelerin işlevlerini düzenlemektir. Kemokinler de sitokin ailesi grubundan maddelerdedir, hemen her hücre tarafından üretilebilirler. Temel etkileri lökosit hücreler üzerine kemotaksis sağlamaktır. Tümör nekrozis faktör (TNF) ve interlökin-1 (IL-1) yangıyı düzenleyici akut faz proteinlerinin karaciğerden sentezlenmesini tetiklerler. Nitrik oksit (NO), küçük, elektrik yüksüz, sadece iki atomdan oluşan bilinen en küçük mediatördür. Pek çok patolojik ve fizyolojik olayda görev alan, memelilerde çeşitli hücreler tarafından salınan çok fonksiyonlu bir moleküldür. Kan damarlarının gerginliği üzerine etkiyerek damar genişlemesi sağlar, bazı hastalık etkenlerine karşı savunmaya katılır, sinir sisteminde sinyal molekülü görevi vardır. bu açıklamaya göre doğru cevap 'B'dir.

Nötrofil (polimorfonükleer) Lökosit: Yangıda fagositoz yapmak ve yangıdaki hücre artıklarını enzimleri ile lize etmek gibi görevleri vardır. Sitoplazmalarındaki granüllerde, miyeloperoksidaz, proteinazlar gibi sırasıyla mikrop ve bağ doku yı- kımlayıcı enzimler vardır. İrinli yangılarda eksudat içerside en fazla bulunan hücrelerdir. Eozinofil Lökosit: Çoğunlukla alerjik, paraziter ve bazı mantar hastalıkları sırasında yangı alanında çok fazla sayıda görülürler; bununla beraber hemen her türlü eksudatta rastlanabilen hücrelerdir. Nötrofillere benzer özelliklere sahip olmakla beraber fagositoz yetenekleri daha zayıftır. Bazofil Lökosit: Kan dolaşımında az sayıda bulunurlar. Ani aşırı duyarlık ve gecikmiş tipteki aşırı duyarlık reaksiyonlarında ve bu tip reaksiyonlara bağlı olarak gelişen kronik yangılarda daha sık görülürler. Mast hücrelerine benzer şekilde vazoaktif aminleri ile farklı yangısal reaksiyonların oluşmasına katılır. Mast Hücresi: Çoğunlukla dokularda damarlar çevresinde bulunur, kemik iliğinden köken alır, bir süre dolaşımda kaldıktan sonra doku içine göç ederler. Bütün vücuttaki mast hücreleri bir araya toplanırsa, dalak büyüklüğünde bir kitleye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Deri, solunum sistemi, mide bağırsak kanalı gibi dışarı ile teması olan bölgelerde sayıları daha fazladır. Yangısal, immünolojik-alerjik uyarımlar bu hücreleri aktif hale getirerek mediatörleri salgılamalarını sağlarlar. Akut ve kronik yangıda ve iyileşmede önemli görevleri olan hücrelerdir. Kronik yangılarda bağ doku yapım ve yıkımda salgıladıkları protein parçalayan enzimler ile katkıda bulunurlar. Monosit-Makrofaj-Histiyosit-Dev Hücresi: Yang› bölgesindeki makrofajların çoğu dolaşımdaki kemik iliği kökenli monositlerin dokuya göçmüş halidir. Dokudaki yerleşik makrofajların küçük bir kısmı hücre bölünmesine gidebilen makrofajlardır ve histiosit adını alırlar. Bu makrofajlar da başlangıç itibariyle kemik iliğinden kaynaklanırlar. Nötrofil lökositlerden daha büyük olan makrofajların büyük olan nukleusları bir böbrek gibi çöküntü gösterir.

Daha çok akut yang›larda görülen eksudat tipleri sırasıyla seröz, kataral, fibrinöz, suppuratif, hemorajik, nekroze edici, nonsuppuratif tiptedir. Kronik yangıya tipik örneklerden bir tanesi ise granülomatöz eksudattır.

Seröz Eksudat: Ekseriya perakut olarak gelişir, hücreden fakir berrak bir sıvıdan (sıvı+albumin) ibarettir, varlığı hafif yıkıma iflaret eder. Seröz eksudatın yerleşimi organların yüzeyinde veya içinde olabilir.

Fibrinöz Eksudat: Eksudatın içinde bol miktarda fibrin bulunur, bu da fliddetli akut damarsal yıkıma iflaret eder. Eksudat sarımsı; sıvı, jel kıvamda veya kauçuk gibidir. Ekseriya serozal ve mukozal yüzeylerde, beyin zarlarında ve akciğerlerde şekillenir (örneğin fibrinli pnömoniler). Fibrin kemotaktik olduğundan kısa sürede bol miktarda nötrofili sahaya çeker. 

Hemorajik Eksudat: Eksudatın içinde fazla miktarda kanama olduğu zaman bu terim kullanılır. Ekseriya akciğer ve bağırsak gibi damarlaşmanın fazlaca olduğu organlarda görülür. Şiiddetli ve çok kısa sürede (perakut olarak) gelişen lezyonlara işaret eder.

Kataral Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda mukus vardır; ek olarak nötrofiller, doku kalıntıları, fibrin yumakları ve az sayıda eritrosite de rastlanabilir. Akut ve kronik lezyon olarak görülür.

Purulent/ Suppuratif Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda nötrofil ile ölü hücrelerden oluşur; ölü hücreler konakçıya ait doku ve hücreler ile ölü yangı hücreleridir (Resim 7.4; 7.5). Böyle bir eksudat irin olarak isimlenir; suppurasyon, irin şekillenmesi işlemidir

Makrofajlar; bazı kronik yangısal reaksiyonlardaki, çok çekirdekli dev hücrelerinin de kaynağıdırlar. Sindirilmeye inatçılık gösteren yabancı cisimler veya mikobakteri gibi etkenler bu dev hücrelerinin oluşumu için uyarıcıdırlar. Yabancı cisim reaksiyonlarında oluşanlara “yabancı cisim dev hücresi”, mikobakterilere karşı gelişen reaksiyonlardakine ise “Langhans tipi dev hücresi” adı verilir.  Yine bu tip kronik yangısal reaksiyonlarda makrofajlar yan yana gelerek, epitel dokudaki epitel hücre dizilişine benzerliğinden ötürü, epiteloid histiositleri oluşturlar.

Fagositoz ve mikrop öldürme gibi nötrofilin gösterdiği temel fonksiyonlara sahip olan makrofajlar, nötrofil lökositlerden çok daha fazla işleve sahiptirler. Makrofajlar sitokinler, kemokinler, komplement parçacıkları, proteinazlar gibi proteinleri; oksijen radikallerini, nitrik oksidi, prostaglandin ve lökotrienleri sentezler.

Nekroze Edici Yangı: Nekroz ile karakterize yangıdır; bu yangıda da damarsal ve lökositlerin katıldığı hücresel reaksiyon vardır. Trahea, bağırsak, burun boşluğu gibi yüzeylerde şekillendiği zaman yüzeysel epitel hücre (erozyon) ve mukozada derin doku kayıplarına (ülser) neden olabilir.

Nonsuppuratif Eksudat: Çoğunluğunu makrofaj veya lenfositler ve plazma hücrelerinin oluşturduğu bir eksudat tipidir. Nötrofil lökositlerin hakim olduğu eksudattan ayırım için kullanılır. Viral hastalıklar sırasında görülür.

Granülomatoz Eksudat: Granülomatöz yang› daima kroniktir. Bütün yangı hücrelerini kapsayabilirse de lenfositler, plazma hücreleri ve makrofajlar çoğunluktadır. Makrofajlar, epiteloid histiyositler, dev hücreleri ve iyileşmeye katkı yapan bağ doku şekillenmesinin bulunduğu eksudat granülomatöz olarak isimlenir. Neden olucu etken, yabancı madde ya da antijen kaldığı sürece reaksiyon devam eder. Granülomatöz reaksiyon dokuda genellikle bir yumru oluşumuna yol açtığından granuloma olarak da isimlenir.

Hemorajik Eksudat: Eksudatın içinde fazla miktarda kanama olduğu zaman bu terim kullanılır. Ekseriya akciğer ve bağırsak gibi damarlaşmanın fazlaca olduğu organlarda görülür. Şiiddetli ve çok kısa sürede (perakut olarak) geliflen lezyonlara işaret eder.

Kataral Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda mukus vardır; ek olarak nötrofiller, doku kalıntıları, fibrin yumakları ve az say›da eritrosite de rastlanabilir. Akut ve kronik lezyon olarak görülür.

Tip III-İmmun Kompleks Hastalığı: İmmun kompleksler büyük moleküler toplantılardır. Antijen ve antikorun birbirine bağlanması ve bazen de bunlara komplementin eklenmesiyle şekillenirler ve immun cevabın gelişimi sırasında uzaklaştırılırlar. Eğer antijen, spesifik antikora oranla az veya çok fazla miktarda ise, şekillenen kompleksler küçük ve eriyebilir halde kalır, kapillar damarlarda endotel hücreler altında takılabilirler. Buralarda daha sonra komplement aktive edilir. Damarlarda immun komplekslerin birikimi ve komplementin aktive edilmesi nötrofillerin bu bölgeye göç etmesine yol açar. Bunun sonucunda da damar duvarında veya komşu dokularda yangı ve/veya nekroz gelişir. 

Doğru cevap A'dır.