TEMEL VETERİNER PATOLOJİ

Ölümden sonra doku ve hücrelerin enzimatik olarak yıkıma uğrayıp kendi kendini eritip sindirmesine otoliz denir. İskemi, kan dolaşımının durması sonu kan akımının olmaması durumuna denir. Palpasyon, dokunma duyusundan yararlanılarak elle yapılan muayeneye denir. Trimleme, mikroskopik kesitler için organ ve dokuları keserek küçültme işlemine denir.Nekrospi, hayvanların neden öldüğünü ortaya koymak ya da deneysel amaçla öldürülen hayvanlardaki bulguları saptamak amacıyla ölüm sonrası yapılan incelemeye denir.

Otolitik değişiklikler iskemiye bağlı değişiklikler olarak başlar ve hipoksik temele dayanır. İskemi sonunda hücrelerdeki lizozomlar parçalanır. Lizozozomal hidrolitik enzimler hücrede serbest hale geçer. Bu enzimler hücrelerdeki yüksek moleküllü organik bileşikleri parçalayarak basit kimyasal bileşenlere ayırması sonu hücreler erir. Enzimatik etkinlik bakımından zengin olan doku ve organlarda otoliz erken gelişir. Karaciğer, dalak, böbrek, kalp ve beyin gibi paranşimal organlar otolizin ilk şekillendiği organlardır. Bunu akciğerler izler. Kemik, deri ve diğer mezenşimal dokularda ise yavaş şekillenir. Otoliz ve kokuşma; soğuk ortamda geç sıcak ortamda ise birkaç saat içinde hızla oluşur. Otolitik dokular genellikle solgun ve beyazımsı renkte görülürler, kıvamları yumuşak ve gevrektir. Otolitik doku kandan zengin ise koyu-siyah bir renk alır.

Mikrobiyolojik incelemeler için alınan örneklerin alındığı kaplar steril, vida kapaklı ve plastik olmalıdır. Parazitolojik incelemelerde alınan örnek hemen incelenmelidir eğer incelenemeyecek ise 5 formalin ya da %70 etil alkolde tespit edilmelidir. Histopatolojik incelemelerde örnek almada kullanılan makas, bıçak bisturi keskin olmalı, kesikler baskı yapılmadan süratli ve düzgün almalıdır. Bloklar halinde kesilen dokuların otolizden belli ölçüde korunması için kalınlıkları 0,5 cm den kalın olmamalı ve kesit yüzleri birbirine paralel olmalıdır.

Kaynatma ile yapılan tespitin hücresel yapılar üzerine yıkıcı etkisi olmasından dolayı günümüzde pek kullanılmamaktadır. Kurutma ile tespit, kan ve kemik iliği yaymalarında kullanılır. Dondurma ile tespit, çözünür maddelerin (lipid, enzim) kaybını, hücresel yapıların yer değiştirmesini, kimyasal değişiklikleri, protein yıkımlanmasını en aza indirir. Kimyasal tespit ise en çok kullanılan yöntemdir. Bu yöntemle alınan örnekler doğrudan tespit solüsyonuna atılır ya da hayvan anestezi altında iken organı besleyen atardamar yıkanır ve basınçla verilerek yapılır. Basınç bir tespit uygulama teniklerinden biridir.

Bütün dokular ya da hücreler için ideal bir tespit solüsyonu hemen hemen yoktur. Söz gelimi sinir dokusu için nötral buffer formalin idealdir, ancak karbonhidrat ve proteinleri göstermek için ise etil alkol seçilmelidir. Doku ve hücrelerin canlı hayattaki yapılarına en uygun şekilde tespit birinci derecede osmium tetroksit ikinci derecede de ise formalinle olduğunu unutmamak gerekir. Bu iki tespit solüsyonunun proteinlerin yapısını bozmadan çok az bir çökelmeye neden olması iyi bir koruyucu nitelik taşıdığının göstergesidir.

Tespit solüsyonunun difüzyon gücü sadece solüsyona değil tespit edilen organ ve doku örneğinin yapısal ve fonksiyonel özelliğine de bağlıdır. Örneğin bağdokusal membranlar tespit solüsyonununetkisinin derinlere yayılmasını engeller.

Carnoy’un Tespit Solüsyonu (Saf etil alkol 60 ml + kloroform 30 ml + glasial asetik asit 10 ml); Dokulardaki glikojeni saptamak için tercih edilir. Tespit süresi 3-6 saattir.

Eletron mikroskopide iyi bir tespit için öncelikle parçanın boyu, solüsyonun yoğunluğu, pH ve Isı ile tamponun uygunluğu önemlidir.

Dekalsifikasyon yapılacak solüsyonun şeçimi, sonucun hızlı istenip istenmemesine, kapsadığı kalsiyum düzeyine, hayvan türü ve yaşı, istenen boyanma özelliğine bağlıdır.

Doku işleme süreci sırası ile, yıkama, dehidrasyon (suyunu giderme), saydamlaştırma (alkolü giderme) ve emdirme gibi kısımları kapsar.

Dokulardan alkolü uzaklaştırmak için yapılan bu işlemde çoğunlukla ucuz olan ksilol kullanılır. Dokulardan alkolü uzaklaştıran bu maddeler aynı zamanda dokuları saydamlaştırır. Amaç doku ve hücre içerisindeki alkolü uzaklaştırarak dokuyu saydamlaştırmak ve örneklerin içerisine parafinin girmesini olanaklı hale getirmektir.

Parlamış ve saydam hale gelmiş doku örneklerine parafin, plastik madde veya selloidin emdirmektir. Bunların içinde en yaygın kullanlanı parafindir. Ayrıca, jelatin ve agar da kullanılabilir. Emdirme materyalini iyice emmiş olan doku örnekleri yine aynı materyal içerisine gömülür. Bu amaçla özel kalıplar içerisine emdirme materyali doldurulur. Sıvı durumdaki bu materyalin içine kesit yapılacak yüzleri tabana gelecek şekilde doku örnekleri yerleştirilir. Eğer parafin kullanılıyorsa işlem çok hızlı yapılmalıdır.

Parafine gömülerek homojen bir biçimde sertleşmiş olan blok mikrotom adı verilen alet ile kesilir. Desikatör, nemsiz ortam sağlayan cam kaplardır. trimleme, mikroskobik kesitler için organ ya da dokuları keserek küçültme işlemidir. Vakumsuz karosel tipli doku işleme aleti, otomatik doku işlenmesinde kullanılan alettir.

Kesit kalınlığının dalgalı olmasının nedenleri; A, B, C ve D şıklarında doğru verilmiştir. E şıkkında belirtilen neden kesitlerde bıçak açısına bağlı olarak meydana gelen çeltiklenmedir.

Dondurma kesiti hücresel düzeyde iyi bir tespit sağlamadığı ve boyama kalitesi uygun olmadığından tercih edilmez.

Nekropsi: Hayvanların neden öldüğünü ortaya koymak veya deneysel amaçla öldürülen hayvanlardaki bulguları saptamak amacıyla ölüm sonrası yapılan incelemeye denir.

Grekçe'de necro= ölü, leş; opsie= görme sözcüklerinden köken almaktadır.

Bu açıklamaya göre doğru cevap 'E'dir.

Kan dolaşımının durması sonucunda kan akımının olmaması durumuna iskemi denir. Otolitik değişiklikler iskemiye bağlı değişiklikler olarak başlar ve hipoksik temele dayanır. İskemi sonunda hücrelerdeki lizozomlar parçalanır. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'D'dir.

Dokunun sınırlı patolojik ve/veya travmatik olarak bütünlüğünün ve fonksiyonunun bozulmasına lezyon denir. Nekropside makroskobik olarak lezyonlu organ ve dokulardan alınan örnekler şüphelenilen hastalık veya hastalıklara göre değişir. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'A'dır.

Dokunma duyusundan yararlanılarak hasta kişi veya hayvana elle yapılan muayeneye palpasyon denmektedir. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'C'dir.

Deneysel çalışmalarda elektron mikroskobik düzeydeki değişiklikleri veya saha çalışmalarında
etkenleri (bakteri virüs, protozoon) saptamak için doku örnekleri alınır. İçerisinde dokuya ait parçacıkların bulunduğu sıvıya süspansiyon adı verilir.