HÜCRE VE DOKULARDA ZEDELENME, METABOLİZMA BOZUKLUKLARI

Otointoksikasyon: Vücutta oluşan zararlş zehirli maddelerle vücudun kendi kendini zehirlemesine denir.

Hücre ve doku zedelenmesinde rol oynayan fiziksel Nedenler; bunlar çarpma, vurma, germe, ezme, basınç altında kalma gibi mekanik; donma, yanma ile sonuçlanan aşırı soğuk ve sıcak, elektrik akımı, kızıl ötesi, ultraviole (UV) ve iyonize ışınlar şeklinde özetlenir.

Kimyasal ve Zehirli Nedenler; çeşitli organik, inorganik maddelerdir. Özellikle civa, kurşun gibi ağır metaller ile zehirli bitkililer ve uygun olmayan şekilde alınan ilaçlarla zehirlenmeler; yakıcı asit ve bazlar bu gruptadır. 

Beslenme Bozuklukları; fazla, eksik, yanlış beslenme; vitamin eksikliği veya A, D vitamini fazlalığı; mineral ve iz element eksiklikleri bu grupta yer alır. Susuzluk, vücut suyunun azalmasına sebep olur. Hücrede suyun azalmasıyla sitoplazma yoğunlaşır, asitliği artar. Organa az kan gelmesi (oligemi) veya hiç kan gelmemesi (işemi) yüzünden organın beslenememesi de bir başka faktördür. Bu bağlamda besin maddelerinin azalmasından çok oksijensizlik önemlidir. Hipoksi (oksijen azlığına) ve anoksiden (oksijensizlikten) hücreler çabuk etkilenirler. Hücreler hipoksiye bir süre dayanırlarsa da anokside ölüm birden gelişir.

Metabolizma: Al›nan
maddelerin yeniden
sentezine, y›k›m›na, zarars›z
hale getirilmesine,
tafl›nmas›na, at›lmas›na ve
enerjiye dönüfltürülmesine
iliflkin vücutta sürekli
oluflan kimyasal
reaksiyonlard›r.

Patomorfoloji: Patolojik değişikliklerde (makroskobik, mikroskobik) şekillenen yapısal ve fonksiyonel duruma denir.

Ozmotik Basınç: Farklı yoğunluktaki iki sıvıyı ayıran, yarı geçirgen bir zardan sıvı geçişini sağlayan basınçtır. Sıvı düşük yoğunlukludan daha yoğuna doğru akar. Hücrede bu olayı proteinler yapar.

Grekçede: a, olumsuzluk eki olup trophia ise beslenme anlamınadır. Genel olarak gelişimini tamamlamış doku ve organların herhangi bir nedenle sonradan küçülmesidir. Uzun süren etkilerle yavaş gelişen morfolojik bir değişikliktir. Patolojik olduğu gibi fizyolojik de olur.

Doğmasal (konjenital) olarak doku ve organların küçük görülmesidir. Morfolojik yönden atrofiye benzese de atrofi tanımına girmez. Çünkü gelişimini tamamlamış bir organ veya dokunun sonradan küçülmesi değildir.

Hipertrofi, organ ve dokuların büyümesidir. Atrofinin tersi olan bu durum ya o organ ve dokudaki hücrelerin hacimce artmasından ya da hücresel çoğalmasından ileri gelir. Haliyle böyle organ hacim ve ağırlıkça artar.

Olgunlaşmış dokudaki hücrelerin embriyonal kökeni aynı olan bir başka hücre tipine dönmesi olayıdır. Dönüşüm daima aynı dokunun farklı hücreleri arasında olur.

Fizyolojik atrofi; yaşamın çeşitli aşamalarında olan bir durumdur. Görevini tamamlamış organ ve dokuların doğal küçülmesidir. Örneğin timus, civcivlerde bursa Fabrisius yaşla birlikte; laktasyon (süt üretimi) sonrası da meme bezleri küçülür

İç ve dış etkilerle organ ve dokuların hücrelerinde ve hücreler arası bölgelerde ortaya çıkan birincil morfolojik değişiliklikler ve birikimlerdir.

Nekroz patolojik bir olaydır. Grekçede nekro, ölü; daha doğrusu “leş” anlamına gelir. Kaba tanımıyla, canlıda yersel hücre ölümüdür. Ancak bu ölüm o bölgedeki birkaç hücrenin ölümünden ibaret değildir. Hücreler arasının da içinde olduğu bir grup hücreyi de kapsar. Bu anlamda nekroza yersel doku ölümü demek daha uygundur.

Erime Nekrozu (likefaksiyon veya kolliguasyon); enzimatik yıkımla hücrelerin
erimesi ve bölgenin su alması temeline dayanır. Hücre enzimleri yanında; yangı
dolayısıyla bölgeye gelen nötrofil lökositlerden veya irin yapıcı bakterilerden salınan enzimler dokuda erimeye sebep olur.

Peynirleflme (kazeifikasyon) Nekrozu; koagulasyon nekrozunun özel bir şeklidir. Esas tüberkülozda gözlenir. Makroskobik görünümü peynirimsi bir izlenim verdiğinden bu ad verilmiştir. Sebebi, koagülasyon nekrozdaki proteinlerin yıkımlanması ve
tüberküloz etkeninin kapsülündeki yağın dağılmasıyla oluşur.

Otoliz; kendi kendini eritme anlamına gelir. Nekroza benzerse de ölümden sonra oluşur. Yersel değil, kadavranın tüm doku ve organlarında oluşan değişikliktir. Yalnız oluşumu nekroza benzer.

Apoptozis programl› hücre ölümüdür. Yaşlanan, yıpranan, bozulan veya artık gerek duyulmayan hücrelerde; genlerin kontrolündeki moleküler mekanizmaların devreye girerek hücrenin bir program çerçevesinde kendini imha etmesidir. Bu yönüyle bir çeşit hücre intiharıdır. Esasen adı da buradan gelir. Grekçede apo, ayrı; ptosis düşme anlamına gelir.

Pıhtılaşma Nekrozu (koagülasyon); kalp, böbrek, dalak, karaciğer gibi hemen her organda görülen nekroz tipidir. Genelde şok, hipoksi, zehirli, kimyasal asitler veya bakterilerin etkisiyle şekillenir. Böyle etkiler sonucu proteinlerin yıkımlanıp çökmesi ve suyun çekilmesi, gelişiminde temel sebeptir.

Karyopiknoz; çekirdeğin büzülüp küçülerek kromatinin koyu mavi bir kitleye dönüşmesidir.