TÜMÖRLER

Tümör, canlı organizmasındaki hücrelerden bazılarının çeşitli nedenlerle, canlının kontrol mekanizmalarından etkilenmeden, düzensiz, sınırsız, amaçsız ve eşgüdümsüz gelişimi sonucu ortaya çıkan, köken aldıkları sağlıklı hücrelere benzerlik gösterebilen, ortaya çıkmasına neden olan etken/ler ortadan kalksa bile aynı şekilde büyümesini ve gelişimini sürdürebilen yeni ve anormal bir dokudur.

Metastaz, malign tümörlerden ayrılan-kopan hücrelerin damarlar veya doku aralıklarını kullanarak uzak dokulara gitmesi ve oralarda yeni tümör odakları oluşturmasına denir.

Tümörler günümüze gelinceye değin çeşitli ölçütlere göre adlandırılmaya ve sınıflandırmaya çalışılmıştır. Ancak en yaygın adlandırma yaklaşımı, tümörlerin sitogenetik (histogenetik - morfolojik ve işlevsel olarak benzedikleri ve köken aldıkları dokuyu ön plana çıkarmak yönüyle) ve biyolojik davranışlarının dikkate
alınmasıdır.

İnvazyon, tümör hücrelerinin canlı dokusunu istila etme kapasitesi olup, malign tümörlerin temel özelliğidir.

Buna göre, sitogenetik olarak tümörler, epitelial ve mezenşimal olarak iki ana gruba ayrılırlar. Çünkü hücre, tümörlerde de en önemli ve değişmez bir özelliktir. Biyolojik davranışlarına göre ise tümörler, iyi huylu (benign) ve kötü huylu (malign) olarak ikiye ayrılır.

Benign tümör hücreleri, köken aldıkları sağlıklı doku hücrelerine benzerlik gösterir. Yavaş ve sınırlı büyür. Tümör hücrelerinin çevresinde genellikle bağ dokudan kapsül bulunur. Metastaz ve invazyon yapmayan hücrelerce oluşturulan tümör kitleleri genellikle cerrahi yöntemler ile alınabilir ve canlının yaşam kalitesini çok fazla etkilemezler. Malign tümör hücreleri ise, köken aldıkları sağlıklı doku hücrelerine az benzerlik gösterirken hızlı ve sınırsız büyüme özelliğine sahiptirler. Çoğunlukla metastaz yaparlar.

İyi huylu tümörler (epitelial veya mezenşimal) köken aldıkları doku adının sonuna -oma takısı getirilerek adlandırılırlar. Örneğin, kollagen üreten fibroblastik hücrelerden (bağ dokusundan) oluşan tümör fibroma, kıkırdak dokusu hücrelerinden oluşan tümör kondroma, kemik dokusu hücrelerinden oluşan tümör osteoma; derinin çok katlı yassı epitelinde gelişen tümör papilloma, bez epitelinden gelişen tümör adenoma diye adlandırılır.

Malign tümörler epitelial dokulardan köken alıyorsa -karsinoma (carcinoma), mezenşimal dokulardan köken alıyorsa -sarkoma (sarcoma) son eki kullanılır. Örneğin, epitelial dokunun cinsine göre yassı hücreli karsinoma, bazal hücreli karsinoma, adenokarsinoma, transizyonel (değişici epitel) hücreli karsinoma olarak
adlandırılırken; mezenşimal dokunun cinsine göre fibrosarkoma, kondrosarkoma, osteosarkoma diye adlandırılır.

Bir hücre veya dokuda farklılaşma yetersizliği ya da diferensiasyon kaybına “anaplazi” denir. Bu özelliğin bulunduğu hücrelere de anaplastik hücre denir.

Hücrelerin çekirdek ve sitoplazma morfolojisinde şekil ve boyut
bakımından belirgin farklılıkların olmasına pleomorfizm denir.

Hiperkromazi, hücre çekirdeğinin koyu boyanması; polikromazi ise hücrelerin çekirdeklerinin farklı koyuluklarda boyanmasıdır.

Tümör oluşumunda nedenler iki ana grupta toplanır. 1. Tümör oluşumuna yatkınlık (dispozisyon); yaş, ırk, cinsiyet, organ, kalıtım; 2. Tümör yapıcı nedenler; fiziksel nedenler, kimyasal nedenler, onkojenik (kanser yapıcı) virüsler, parazitler ve hormonlardır.

Fiziksel nedenlerin başında basınç ve sürtünme gibi mekanik etkiler gelir. Bu etkilerin sürekli olması sonrasında sırasıyla doku kaybı, kronik yangı, rejenerasyon ve tümöral oluşum gelişebilir (Örneğin; boğalara takılan burun halkalarıyla fibrom, sığırlarda kulak numaralarıyla papillom, mide ülserleri zamanla karsinom,
safra kesesi ve böbrek taşlarının sürekli irritasyonu papillom ve karsinom, uzun kemiklerin kırıklarında iyileşme bölgelerinde osteosarkom). Ayrıca güneşin ultraviyole ışınları, röntgen ışınları ve yüksek ısı canlılarda tümör oluşumuna neden olabilmektedir.

Hayvanlarda gözlenen parazitlerden bazıları çeşitli tümörlerin oluşmasına neden olabilmektedir. Örneğin: Eimeria stidae / tavşan-karaciğerde safra kanallarında papiller adenom; Cnemidocoptes mutans / tavuk- bacak derisinde karsinom; Gastrophilus larvaları / At midesinde papillom ve karsinom oluşturur.

Tümörlerde en önemli prognoz faktörü, tümörün biyolojik davranışıdır. Tümörün yeri, histopatolojik yapısı, derecesi, büyüklüğü ve büyüme hızı yanında; lenf düğümlerinin tutulup tutulmadığı ve metastazın bulunup bulunmadığı da önemlidir.
Bunlardan başka hastanın genel durumu, anemi, solunum ve dolaşım bozukluğu ile birlikte herhangi bir enfeksiyon bulunup bulunmadığı da prognostik açıdan önemli faktörlerdir.

Papillom; deri ve kutan mukozalar ile değişici epitel dokudan köken alan iyi huylu bir tümördür. Genellikle fiziksel ve kimyasal sebeplerin süreğen irkiltileri sonucu oluşur. Organizmada aynı anda çok sayıda olursa “papillomatozis” adını alır.

Regresyon bir doku ya da organın gelişim evresinin başlangıç fazlarına geri dönmesi ya da gerilemesidir.

Malign melanomlar; büyük, ülserli, koyu kahverengi-siyahtan açık griye kadar değişen renklerde olabilir. Histolojik olarak ise, epiteloid tip-mekik (iğ) hücreli tip-epiteloid ve mekik (iğ) hücreli tip-dendritik ve helezon şeklinde sınıflandırılabilirler. Bunlarda metastaz yolları lenfojen ve hematojendir. Genellikle bölgesel lenf düğümlerine, oradan akciğerlere giden tümör, bazen de beyin, kalp, böbrekler, dalak, karaciğer ve diğer iç organlarla kaslara metastaz yapabilir.

Rhabdomyom; çoğunlukla kalpte ve konjenital olarak gelişir. Makroskobik olarak, kısmen kapsüllüdür ve kalp kasına gömülü olarak gelişir. Sıklıkla ventriküllerde, özellikle de interventriküler septumda bulunur. Karakteristik olarak sarı-kahve, bazen gri-pembe renkli ve lobullüdür. Rhabdomyosarkom ise, çizgili kasın malign tümörüdür ve genellikle 2-3 yaşındaki hayvanlarda görülür. Tümör sıkça lenf düğümleri, kalp, dalak, akciğer, adren ve böbreklere metastaz yapar.

Kedide lenfoma (Feline Lymphoma); çok görülen tümörlerden olup, %50’si 5 yaşın altında görülmektedir. Etken bir retrovirustur ve “Feline Leukaemia Virus”/FeLV adı verilir. En fazla alimenter tip gözlenir. Bunu timik, multisentrik ve soliter tipler izler. Alimenter formda; ince bağırsakların jejunum ve ileum bölümlerinde fokal ya da diffuz kalınlaşmalar ile birlikte mezenterial lenf düğümlerinde büyüme gözlenir.