TEMEL VETERİNER PATOLOJİ - Deneme Sınavı - 19

Canlı bir organizmada mekanik travmalar, doku nekrozları, kanserli hücreler veya enfeksiyon oluşturma yeteneğine sahip bakteri, virüs gibi etkenler ile uyarılan hücreler zedelenebilir. Belirtilen bu uyarımlar yaşamakta olan insan ve hayvan vücudundaki damarlı dokuda, yangı adı verilen, lokal-sınırlı, çok iyi düzenlenmiş bir dizi sıvısal ve hücresel değişikliğin meydana gelmesine neden olur. Yangı canlı organizmanın bu zararlılara karşı gösterdiği koruma reaksiyonudur. Yangının temel amacı canlı organizmayı hem hücre zedelenmesine yol açan bakteri ve toksinler gibi zedeleyicilerden ve hem de bunların etkisiyle gelişebilen nekrotik hücre ve dokulardan temizlemektir. Yangının koruyucu etkisi olmaksızın, bir canlı organizma zedelenmeye neden olan etkenler ve zedelenme sonucunda meydana gelen yıkımla sağlıklı ve uzun süre yaşayamaz. Yangı yanıtı olmaz ise enfeksiyonlar kontrolsüz, açık yaralar kapanmayarak açık, ağrılı, irinli olarak kalabilir.

Doğru cevap D'dir.

Infiltrasyon: Doku veya hücre içerisine kendileri için normal olmayan maddenin sızması, toplanmasını ifade etmek için kullanılmaktadır.

Doğru cevap C'dir.

AKUT YANGI 

-Vasküler değişiklikler,

-Ödem,

-Nötrofil lökosit infiltrasyonu fazladır.

KRONiK YANGI

-Mononükleer hücre infiltrasyonu fazladır (makrofajlar, lenfositler, plazma hücreleri)

-Büyük ölçüde yang› hücreleri tarafından oluşturulan konak doku (hem parankim hücrelerinin hem de stromal çatının) yıkımı fazladır.

-Bağ doku yerine konulmasıyla onarım çalışmaları, fibroblastların çoğalması-fibrozis ve küçük kan damarlarının çoğalması angiogenezis belirgindir. 

Doğru cevap D'dir.

Damarsal reaksiyonlar; yangının pek çok lokal belirtileri zedelenme bölgesindeki mikrosirkulasyonda değişimler ile ortaya çıkar. Hemodinamik değişiklikler iç içe geçmiş zincirleme olaylar dizisidir ve biyokimyasal mediatörler tarafından aktive edilirler. Olayların bazılarında ise geçici olarak sinirsel yolla uyarılırlar. Bu vasküler değişiklikler çoğunlukla aşağıdaki sıra ile gelişir:

1. Arteriolar genişleme, buna bazen geçici bir damar daralması öncülük eder.

2. Arteriollere doğru kan akımının artmış olması,

3. Artan kan akışına uyum sağlamak için bölgedeki ilave kapillar ve venüler yatakların açılması, yangıdaki akut lokal aktif hiperemidir 

4. Venalarda konjesyon,

5. Mikrovaskular damarlarda geçirgenlik artışı ile sıvının damar dışı dokulara taşması,

6. Bu sıvı taşması, akışı kapillar damarlarda eritrositlerin yoğunlaşmasına yol açar.

7. Bu yoğunlaşma sürerse, kanın küçük damarlarda akışının yavaşlamasına ve durgunluğuna yol açar.

8. Bu sırada, normalde kan akışının ortasında yer alan beyaz kan hücreleri, kapillar ve venüllerde damarlar›n çeperinde dizilmeye başlarlar.

9. Bu son durum da birbirini ard›fl›k olarak takip eden lökosit hücrelerinin faaliyeti ile sonuçlanır.

Yangıya yanıt olarak, arahidonik asit (AA) hücre membranlarında lipid yap›s›nda aktif moleküllerin, lökotrienlerin, oluflumunu sağlar; AA prostaglandinlere de dönüşür. Prostaglandinler ateş, ağır, damar genişlemesi, permeabilite artışına yol açarlar. Lökotrienler ise kemotaksis, düz kas kasılması gibi görevlere sahiptirler. Sitokinler, bir grup proteindir: Pek çok hücre tarafından üretilir ve salınırlar; yirmi dokuzdan fazla sitokin tanımlanmıştır. Bunların temel amacı, yangısal reaksiyon sırasında diğer hücrelerin işlevlerini düzenlemektir. Kemokinler de sitokin ailesi grubundan maddelerdedir, hemen her hücre tarafından üretilebilirler. Temel etkileri lökosit hücreler üzerine kemotaksis sağlamaktır. Tümör nekrozis faktör (TNF) ve interlökin-1 (IL-1) yangıyı düzenleyici akut faz proteinlerinin karaciğerden sentezlenmesini tetiklerler. Nitrik oksit (NO), küçük, elektrik yüksüz, sadece iki atomdan oluşan bilinen en küçük mediatördür. Pek çok patolojik ve fizyolojik olayda görev alan, memelilerde çeşitli hücreler tarafından salınan çok fonksiyonlu bir moleküldür. Kan damarlarının gerginliği üzerine etkiyerek damar genişlemesi sağlar, bazı hastalık etkenlerine karşı savunmaya katılır, sinir sisteminde sinyal molekülü görevi vardır. bu açıklamaya göre doğru cevap 'B'dir.

Nötrofil (polimorfonükleer) Lökosit: Yangıda fagositoz yapmak ve yangıdaki hücre artıklarını enzimleri ile lize etmek gibi görevleri vardır. Sitoplazmalarındaki granüllerde, miyeloperoksidaz, proteinazlar gibi sırasıyla mikrop ve bağ doku yı- kımlayıcı enzimler vardır. İrinli yangılarda eksudat içerside en fazla bulunan hücrelerdir. Eozinofil Lökosit: Çoğunlukla alerjik, paraziter ve bazı mantar hastalıkları sırasında yangı alanında çok fazla sayıda görülürler; bununla beraber hemen her türlü eksudatta rastlanabilen hücrelerdir. Nötrofillere benzer özelliklere sahip olmakla beraber fagositoz yetenekleri daha zayıftır. Bazofil Lökosit: Kan dolaşımında az sayıda bulunurlar. Ani aşırı duyarlık ve gecikmiş tipteki aşırı duyarlık reaksiyonlarında ve bu tip reaksiyonlara bağlı olarak gelişen kronik yangılarda daha sık görülürler. Mast hücrelerine benzer şekilde vazoaktif aminleri ile farklı yangısal reaksiyonların oluşmasına katılır. Mast Hücresi: Çoğunlukla dokularda damarlar çevresinde bulunur, kemik iliğinden köken alır, bir süre dolaşımda kaldıktan sonra doku içine göç ederler. Bütün vücuttaki mast hücreleri bir araya toplanırsa, dalak büyüklüğünde bir kitleye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Deri, solunum sistemi, mide bağırsak kanalı gibi dışarı ile teması olan bölgelerde sayıları daha fazladır. Yangısal, immünolojik-alerjik uyarımlar bu hücreleri aktif hale getirerek mediatörleri salgılamalarını sağlarlar. Akut ve kronik yangıda ve iyileşmede önemli görevleri olan hücrelerdir. Kronik yangılarda bağ doku yapım ve yıkımda salgıladıkları protein parçalayan enzimler ile katkıda bulunurlar. Monosit-Makrofaj-Histiyosit-Dev Hücresi: Yang› bölgesindeki makrofajların çoğu dolaşımdaki kemik iliği kökenli monositlerin dokuya göçmüş halidir. Dokudaki yerleşik makrofajların küçük bir kısmı hücre bölünmesine gidebilen makrofajlardır ve histiosit adını alırlar. Bu makrofajlar da başlangıç itibariyle kemik iliğinden kaynaklanırlar. Nötrofil lökositlerden daha büyük olan makrofajların büyük olan nukleusları bir böbrek gibi çöküntü gösterir.

Daha çok akut yang›larda görülen eksudat tipleri sırasıyla seröz, kataral, fibrinöz, suppuratif, hemorajik, nekroze edici, nonsuppuratif tiptedir. Kronik yangıya tipik örneklerden bir tanesi ise granülomatöz eksudattır.

Seröz Eksudat: Ekseriya perakut olarak gelişir, hücreden fakir berrak bir sıvıdan (sıvı+albumin) ibarettir, varlığı hafif yıkıma iflaret eder. Seröz eksudatın yerleşimi organların yüzeyinde veya içinde olabilir.

Fibrinöz Eksudat: Eksudatın içinde bol miktarda fibrin bulunur, bu da fliddetli akut damarsal yıkıma iflaret eder. Eksudat sarımsı; sıvı, jel kıvamda veya kauçuk gibidir. Ekseriya serozal ve mukozal yüzeylerde, beyin zarlarında ve akciğerlerde şekillenir (örneğin fibrinli pnömoniler). Fibrin kemotaktik olduğundan kısa sürede bol miktarda nötrofili sahaya çeker. 

Hemorajik Eksudat: Eksudatın içinde fazla miktarda kanama olduğu zaman bu terim kullanılır. Ekseriya akciğer ve bağırsak gibi damarlaşmanın fazlaca olduğu organlarda görülür. Şiiddetli ve çok kısa sürede (perakut olarak) gelişen lezyonlara işaret eder.

Kataral Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda mukus vardır; ek olarak nötrofiller, doku kalıntıları, fibrin yumakları ve az sayıda eritrosite de rastlanabilir. Akut ve kronik lezyon olarak görülür.

Purulent/ Suppuratif Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda nötrofil ile ölü hücrelerden oluşur; ölü hücreler konakçıya ait doku ve hücreler ile ölü yangı hücreleridir (Resim 7.4; 7.5). Böyle bir eksudat irin olarak isimlenir; suppurasyon, irin şekillenmesi işlemidir

Makrofajlar; bazı kronik yangısal reaksiyonlardaki, çok çekirdekli dev hücrelerinin de kaynağıdırlar. Sindirilmeye inatçılık gösteren yabancı cisimler veya mikobakteri gibi etkenler bu dev hücrelerinin oluşumu için uyarıcıdırlar. Yabancı cisim reaksiyonlarında oluşanlara “yabancı cisim dev hücresi”, mikobakterilere karşı gelişen reaksiyonlardakine ise “Langhans tipi dev hücresi” adı verilir.  Yine bu tip kronik yangısal reaksiyonlarda makrofajlar yan yana gelerek, epitel dokudaki epitel hücre dizilişine benzerliğinden ötürü, epiteloid histiositleri oluşturlar.

Fagositoz ve mikrop öldürme gibi nötrofilin gösterdiği temel fonksiyonlara sahip olan makrofajlar, nötrofil lökositlerden çok daha fazla işleve sahiptirler. Makrofajlar sitokinler, kemokinler, komplement parçacıkları, proteinazlar gibi proteinleri; oksijen radikallerini, nitrik oksidi, prostaglandin ve lökotrienleri sentezler.

Nekroze Edici Yangı: Nekroz ile karakterize yangıdır; bu yangıda da damarsal ve lökositlerin katıldığı hücresel reaksiyon vardır. Trahea, bağırsak, burun boşluğu gibi yüzeylerde şekillendiği zaman yüzeysel epitel hücre (erozyon) ve mukozada derin doku kayıplarına (ülser) neden olabilir.

Nonsuppuratif Eksudat: Çoğunluğunu makrofaj veya lenfositler ve plazma hücrelerinin oluşturduğu bir eksudat tipidir. Nötrofil lökositlerin hakim olduğu eksudattan ayırım için kullanılır. Viral hastalıklar sırasında görülür.

Granülomatoz Eksudat: Granülomatöz yang› daima kroniktir. Bütün yangı hücrelerini kapsayabilirse de lenfositler, plazma hücreleri ve makrofajlar çoğunluktadır. Makrofajlar, epiteloid histiyositler, dev hücreleri ve iyileşmeye katkı yapan bağ doku şekillenmesinin bulunduğu eksudat granülomatöz olarak isimlenir. Neden olucu etken, yabancı madde ya da antijen kaldığı sürece reaksiyon devam eder. Granülomatöz reaksiyon dokuda genellikle bir yumru oluşumuna yol açtığından granuloma olarak da isimlenir.

Hemorajik Eksudat: Eksudatın içinde fazla miktarda kanama olduğu zaman bu terim kullanılır. Ekseriya akciğer ve bağırsak gibi damarlaşmanın fazlaca olduğu organlarda görülür. Şiiddetli ve çok kısa sürede (perakut olarak) geliflen lezyonlara işaret eder.

Kataral Eksudat: Eksudat içinde fazla miktarda mukus vardır; ek olarak nötrofiller, doku kalıntıları, fibrin yumakları ve az say›da eritrosite de rastlanabilir. Akut ve kronik lezyon olarak görülür.

Tip III-İmmun Kompleks Hastalığı: İmmun kompleksler büyük moleküler toplantılardır. Antijen ve antikorun birbirine bağlanması ve bazen de bunlara komplementin eklenmesiyle şekillenirler ve immun cevabın gelişimi sırasında uzaklaştırılırlar. Eğer antijen, spesifik antikora oranla az veya çok fazla miktarda ise, şekillenen kompleksler küçük ve eriyebilir halde kalır, kapillar damarlarda endotel hücreler altında takılabilirler. Buralarda daha sonra komplement aktive edilir. Damarlarda immun komplekslerin birikimi ve komplementin aktive edilmesi nötrofillerin bu bölgeye göç etmesine yol açar. Bunun sonucunda da damar duvarında veya komşu dokularda yangı ve/veya nekroz gelişir. 

Doğru cevap A'dır.

DNA’nın kopyalanarak çoğalmasına replikasyon denir. Ekzisyonal onarım, DNA’nın bir parçasının koparılıp çıkarılması işlemidir. Mutasyon, canlının genetik yapılarında meydana gelen değişmelerdir. Genom, gametlerde bulunan kromozomların hepsine birden verilen addır. Ontogenez, canlının döllenmeden itibaren türe has yapı ve şekil kazanıncaya kadar olan kişisel gelişimidir. Doğru cevap B'dir.

Anomalilerin nedenleri ekzojen nedenler ve endojen nedenlerdir. Ekzojen nedenler fiziksel, kimyasal, viral, beslenme ve hormonlardan oluşur. Fiziksel faktörler; travmatik etkiler, termik faktörler ve iyonize ışınlardır. Nikotin kimyasal faktörlerden biridir. Kızamıkçık virüsü viral faktörlerden biridir. Yüksek doz glukokortikoidler hormonal faktörlerden biridir. Doğru cevap D'dir. 

Kimyasal maddelerin embriyoların gelişimi sırasında kritik dönemi vardır. Bu kritik dönemde kimyasal madde çok güçlü teratojenik etkiye sahip olabilir. Sitostatikler (kanser ilaçları) baş ve beyin anomalilerine neden olabilen kimyasal maddelerdendir. Doğru cevap E'dir.

İki dilin şekillenmesi, çift şekillenme halinde olan anomalilere örnektir.Nöral tüpün kapanmaması sonucunda hayvanın göğüs kafesinde yarıkların oluşması, noksanlık halinde olan gelişim bozukluklarına örnektir. Çok parmaklılık, soya çekme ile ilgili gelişim bozukluklarına örnektir. Böbreklerin kaynaşması, organların kaynaşması şeklinde görülen gelişim bozukluklarına örnektir. Yarık parmaklılık, soya çekme ile ilgili değil organlarda yarık şeklinde olan gelişim bozukluklarına örnektir. Doğru cevap E'dir. 

Fissura abdominalis, karın duvarının yarık olmasıdır ve gövde anomalisidir. Median torakoşizis, göğüs bölgesinin yarık olmasıdır ve gövde anomalisidir. Gigantismus (devlik), vücudun tümünü kapsayan bir anomalidir. Polidaktili, parmakların normalden fazla sayıda olmasıdır ve ekstremite anomalisidir.Teratom, embriyonik dönemde her üç embriyonal yaprağı da içeren anormal üremiş doku parçasıdır ve doku anomalisidir. Doğru cevap E'dir.

İkizlik anomalileri serbest veya bitişik ikiz anomalileri olarak ikiye ayrılır. Bitişik ikizlerde genellikle doğum güçlüğünü beraberinde getirdiğinden anneyi de etkilemektedir. Serbest ikizlik anomalilerinde amorfus globozus özellikle sığırlarda gözlenir. Bu anomalide, normal bir yavru yanında bir adet şekilsiz, yuvarlak, üzeri deri kaplı bir kitleye rastlanır. Doğru cevap A'dır.

Lordoz, omurgada aşağıya doğru eğrilik olması, kifoz ise yukarıya doğru eğrilik olmasıdır. İkisi de gövde anomalisidir. Doğru cevap C'dir.

B, C, D ve E şılarındaki anomalilerin açıklamaları doğrudur. A şıkkında bulunan açıklama yanlıştır. Akrani, kafatasının yokluğudur. Beyinin yokluğuna anensefali denir. Doğru cevap A'dır.