TEMEL VETERİNER PATOLOJİ - Deneme Sınavı - 18

Grekçede: a, olumsuzluk eki olup trophia ise beslenme anlamınadır. Genel olarak gelişimini tamamlamış doku ve organların herhangi bir nedenle sonradan küçülmesidir. Uzun süren etkilerle yavaş gelişen morfolojik bir değişikliktir. Patolojik olduğu gibi fizyolojik de olur. Patolojik atrofinin esas nedeni beslenme yetersizliğidir. Tanım olarak da buna uygundur. Çünkü atrofi beslenememe anlamına gelir. Hücreler bu duruma uyum sağlamak için fonksiyonlarını azaltarak küçülür. Doğru cevap A'dır.

Polarizasyon mikroskobu yüksek düzeyde düzenlenmiş moleküllerden oluşan yapıların tanınmasını sağlar. Kutuplaştırıcı bir filtreden geçen normal ışık tek bir yönde titreşerek filtreden çıkar. Mikroskoptaki bu filtrenin üzerine ikinci bir filtre, ana ekseni ilk filtreye dik olacak şekilde yerleştirildiği zaman ışık geçmez ve bu durumda karanlık alan etkisi oluşur. Bununla birlikte polarize edici iki filtre arasına belli bir yöne doğru yönlenmiş moleküller (örneğin selüloz, kollajen, mikrotubuluslar, mikroflamanlar) içeren doku yapıları yerleştirilmiş ise belli düzende yinelenen yapılar polarizörden çıkan ışığın eksenini saptırır. Sonuç olarak koyu zemin üzerinde yapılar parlak görülür. Kutuplaştırılmış ışığın titreşim yönünü saptırma yeteneğine çift kırma yani anizotropi adı verilir. Kollagen ve kas lifleri gibi anizotropi gösteren yapıların incelenmesinde kullanılır.

Belli floresans maddeler uygun dalga boyundaki ışık alttan tutulduğunda daha uzun dalga boyunda ışık yayarlar. Bu olaya floresans denir. Floresans mikroskopta doku örnekleri genelde ışık yelpazesinin görülebilir kısmında yer alacak şekilde morötesi ya da lazer ışığı altında tutulur. Floresans maddeler karanlık bir zemin üzerinde parlak ışıltılı parçacıklar şeklinde izlenir. Veteriner patolojide özellikle kuduzun hızlı tanısında kullanılan bu mikroskoplarda FITC (floresansizotiyosiyanat) ile bağlanan antikorların antijenle oluşturduğu kompleks yeşilimsi-sarı parlak renkte görülür ve pozitif sonuç olarak değerlendirilir.

A, B, C ve D şıklarında yer alan özellikler benign (iyi huylu) tümörlere aittir. Malign tümör hücreleri, köken aldıkları sağlıklı doku hücrelerine az benzerlik gösterirken hızlı ve sınırsız büyüme özelliğine sahiptirler. Çoğunlukla metastaz yaparlar. Malign tümörler epitelial dokulardan köken alıyorsa -karsinoma (carcinoma), mezenşimal dokulardan köken alıyorsa -sarkoma (sarcoma) son eki kullanılır. Doğru cevap E'dir.

Metastaz, malign tümörlerin özelliğidir. Metastaz şu yollarla gerçekleşir:

Kan Akımı Yoluyla Yayılım; bu yol sarkomların başlıca uzak yayılım biçimidir. 

Lenf akımı yoluyla yayılım; lenf akımına karışarak yayılım karsinomların özelliğidir. 

Kontakt (temas, dokunma) Yoluyla Yayılım; bu yayılma şekli birbiri üzerine temas eden dokularda gelişir. 

Vücut Boşluklarına ve Seröz Yüzeylere Sıçramayla-Saçılmayla Geçiş (implantasyon); tümörlerin yüzeyinden kopan-ayrılan hücrelerin özellikle seröz vücut boşluklardaki bir yayılma şeklidir.  

Kanallar Yoluyla Yayılım; tümör hücrelerinin bronş-bronşiol, idrar yolları ve safra kanalları gibi yollarla yayılmasıdır. Buna göre doğru cevap C'dir.

Papillom; deri ve kutan mukozalar ile değişici epitel dokudan köken alan iyi huylu bir tümördür. Genellikle fiziksel ve kimyasal sebeplerin süreğen irkiltileri sonucu oluşur. Doğru cevap C'dir.

Yassı hücreli kanser; deride çok katlı yassı epitelin stratum spinosum hücrelerinden köken alan malign bir tümördür. Lipom; yağ dokusu hücrelerinden (liposit) köken alan iyi huylu tümördür. Leiomyom; sığır, köpek, koyun, at ve domuz gibi evcil hayvanlarda ve genellikle dişi genital organlarda, bazen de özofagus ve mide-bağırsakta görülür. Hemangiom; kan damarı endotel hücrelerinin benign tümörüdür. Lenfangiom; Lenf damarlarından köken alan ve hayvanlarda seyrek rastlanan iyi huylu tümörlerdir. Doğru cevap E'dir.

Köpeklerde bulaşıcı veneral tümör, hücresel kökeni hala tam olarak bilinmeyen, köpeklerde rastlanılan tümörler arasında oldukça yüksek bir orana sahip ve kolayca bulaşabilen bir tümördür. Bu nedenlerle Sticker sarkomu, histiyositoma, venereal granuloma, transmissible lenfosarkom ve kontagiöz venereal tümör adlarıyla da bilinmektedir. Normal köpek hücreleri 78 kromozom içerirken, bulaşıcı venereal tümör hücreleri 59 ± 5’tir. Tümör, koitus (çiftleflme) yoluyla ya da doğrudan temas ile canlı tümör hücrelerinin aktarılmasıyla bulaştırılabilmektedir. Cinsel olgunluğa ulaşmış dişi veya erkek köpeklerde gelişebilir. Dolayısıyla bu tümörde ırk ve cinsiyet yatkınlığı bulunmamaktadır. CTVT’nin yerleşim yeri, dişi köpeklerde vulva ve vagina, erkek köpeklerde ise penis ve preputiumdur. Doğru cevap E'dir.

Osteosarkom; kemik dokusundan köken alan kötü huylu tümör, kondrosarkom; kıkırdak dokusunun malign tümörü, hemangiosarkom damar endotel hücrelerinin malign tümörü, lenfangiosarkom; lenf damarlarından köken alan kötü huylu tümör, rhabdomyosarkom; çizgili kasın malign tümörüdür. Buna göre doğru cevap B'dir.

Monoklonal antikorlar bağlanma özelliği açısından tek bir epitopla bağlanırlar.

Sitopatolojik tanı yöntemiyle tümör hücrelerinin olup olmadığı araştırılmaktadır. Bu değerlendirmede ince iğne aspirasyon tekniği ile kolayca ulaşılabilen tümöral kitlelerden elde edilen hücreler veya sıvı bir enjektör yardımıyla alınarak lam üzerine yayılır, sonra boyanarak mikroskopta incelenir. Bu incelemenin esas amacı tümör tipinin kesin tanısı değil, olayın tümöral olup olmadığının belirlenmesidir. Histopatolojik inceleme kesin tanı için her zaman en güvenilir yöntemdir. Ayrıca dondurma mikrotomunda, tümör kitlesinden daha hızlı ve çabuk alınabilen kesitler, hasta henüz operasyonda anestezi altında iken tanı konulması sağlayabilir. İmmunohistokimyasal yöntem ise, hücre ve dokulardaki antijenleri göstermek amacıyla işaretlenmiş özellikli antikorlar kullanılarak ve renkli bir sonuç veren bir takım kimyasal reaksiyonlara dayanmaktadır. Bu yöntem, özellikle farklılaşmamış tümörlerin tanısında ve sınıflandırılmasında, hücre tiplerini tanımlayan belirleyicileri kullanarak metastazların köken aldığı dokunun belirlenmesinde, tümörün sağaltımında önemli moleküllerin belirlenmesinde önemi vardır. Doğru cevap A'dır.

Splenektomi; dalağın operasyonla bütünüyle vücuttan çıkarılıp alınmasıdır. Regresyon; bir doku ya da organın gelişim evresinin başlangıç fazlarına geri dönmesi ya da gerilemesidir. İnvazyon; tümör hücrelerinin canlı dokusunu istila etme kapasitesi olup, malign tümörlerin temel özelliğidir. Prognoz; bir hastalığın gidişini gösteren bulguların bütününe denir. Eksizyon; herhangi bir dokunun operasyonla kesilip çıkarılmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Real time PCR, klasik PCR esasına dayalıdır, ancak reaksiyon devam ederken gerçek zamanda PCR ürünü saptanır ve ölçülür. Tüm PCR bileşenlerinin yanı sıra PCR amplikonlarını görmek için floresansla işaretli moleküllerden yararlanılır. PCR süresince, amplifikasyon sonrası açığa çıkan PCR ürünlerinin miktarı ile orantılı olarak artan floresans ışıldamasının şiddetinin ölçümüne dayanır. Doğru cevap D'dir.

Patoloji laboratuarında güvenliğin sağlanmasında ilk aşama laboratuardaki zararlıların tanımlanmasıdır. Zararlının adı, yapısı, bulunduğu yer, kullanım alanı belirlenmelidir. Tanımlanmamış, içeriği bilinmeyen ve kullanım alanı olamayan zararlılar ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Elektriksel, mekanik ve biyolojik zararlılar; zararlı maddenin miktarı, gün içerisinde ne kadar kullanıldığı değerlendirilmelidir. Normal kullanıma ek olarak, dökülme gibi hatalı kullanım, kimyasalın atılması veya lavaboya dökülmesi gibi uygulamalar sırasında karşılaşılacak sakıncalar da dikkate alınmalıdır. Örneğin, bir seferde formalin ile dolu şişelerin boşaltılması sırasında ortaya çıkan risk, dokuların tespiti/örneklenmesi (makroskopi) sırasında oluşan formalin ile karşı karşıya kalma riskinden çok daha fazladır. Riskin azaltılmasında öncelik büyük tehlikelere verilmelidir. Kolay ve ucuz olandan, zor ve pahalı olana doğru bir önlemler zinciri oluşturulmalıdır. Laboratuardaki yanlış uygulamalar düzeltilmeli; havalandırma sistemi, yangın önleme araçları ve kişisel koruyucu ekipmanlar sağlanmalıdır. Uyulması Gereken Kurallar: Laboratuarlarda zararlı maddeler ve kişisel hijyen için uyulması gereken kuralları içeren yazılı bir metin olmalıdır. Havalandırma gibi koruyucu aletlerin iyi çalıştığından emin olunmalıdır. Kimyasal atıkların ortadan kaldırılması kurallara uygun olarak yapılmalıdır. Personel Eğitimi: Eğitimli kişiler tarafından verilecek olan güvenlik eğitimi her yıl tekrarlanmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

-atosis son eki tümörlerin birden fazla olması halinde tümör adının sonuna getirilen ektir.

Kist, epitel hücreleri ile döşeli bir kese; polip ise, mukoza epiteli ile örtülü bir çıkıntıdır. Fibrom; bağ dokudan (fibroblast-fibrosit-kollajen iplikler) köken alan iyi huylu tümöre denir.Lipom; yağ dokusu hücrelerinden (liposit) köken alan iyi huylu tümördür. Myom; kas dokusu tümörlerine genel olarak bu ad verilir. Doğru cevap A'dır.

Anaplastik Hücre: Bir hücre veya dokuda farklılaşma yetersizliği ya da diferensiasyon kaybına “anaplazi” denir. Bu özelliğin bulunduğu hücrelere de anaplastik hücre denir. Pleomorfizm: Hücrelerin çekirdek ve sitoplazma morfolojisinde şekil ve boyut bakımından belirgin farklılıkların olmasıdır. Hiperkromazi: Hücre çekirdeğinin koyu boyanmasıdır. Polikromazi: Hücrelerin çekirdeklerinin farklı koyuluklarda boyanmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Tümör gelişmesinde bir parankim, bir de stroma vardır. Tümörün parankimi, o tümörü oluşturan temel hücrelerin (epitelial veya mezenşimal) topluluğudur. Stroma ise, tümörü oluşturan hücreler arasında kalan destek dokusu (bağ dokusu) ve damarlarca oluşturulur. Stromanın görevi, tümör hücrelerini beslemek (damarlar yardımıyla) ve tümörün gelişmesini desteklemektir. Stroma aynı zamanda tümörü sınırlar ve çevresinde kapsül oluşturur. Çoğunlukla tümörlerde parankim ve stroma birlikte görülür. Doğru cevap D'dir.