TEMEL VETERİNER PATOLOJİ - Deneme Sınavı - 17

Hereford ırkı sığırlarında göz çevreleri pigmentsiz olduğu için yassı hücre karsinomlarının, iri cüsseli köpek ırklarında (St. Bernard ve Great Dane) osteosarkomların, kır donlu atlarda melanomların, köpek ve kedilerde meme bezi tümörlerinin ve atlarda penis kanserlerinin çok görülmesi ırk özelliğini göstermektedir. Dişi köpeklerde meme tümörlerine erkeklere oranla daha fazla rastlanması, deri eklenti bezlerinin (özellikle perianal bez tümörlerinin) erkek köpeklerde çok görülmesi cinsiyet faktörünü öne çıkartmaktadır. Köpeklerde bazal hücre karsinomuna, ter bezi kanserine (yüz derisinde), mast hücre tümörüne (arka bacakların derisinde) ve bağırsak kanserlerine (jejunumrektum) daha fazla rastlanırken; kedilerde lenfomlara (bağırsak ya da mediastinal lenf düğümünde); atlarda da papillom (dudaklar ve burun çevresi) ve melanomlara (anüs çevresi) daha fazla rastlanması organ dispozisyonuyla açıklanmaktadır. Kimi bireyler diğerlerine oranla kansere daha yatkındır. ‹nsanlarda yumurtalık, meme bezi, kolon, prostat tümörleri ve malign melanomlar açısından ailesel yatkınlıklar belirlenmiştir. Ancak kalıtsal yatkınlıklar hayvanlarda veri yetersizliğinden tam olarak gösterilememektedir.

Tümörlerde en önemli prognoz faktörü, tümörün biyolojik davranışıdır. Tümörün yeri, histopatolojik yapısı, derecesi, büyüklüğü ve büyüme hızı yanında; lenf dü- ğümlerinin tutulup tutulmadığı ve metastazın bulunup bulunmadığı da önemlidir. Bunlardan başka hastanın genel durumu, anemi, solunum ve dolaşım bozukluğu ile birlikte herhangi bir enfeksiyon bulunup bulunmadığı da prognostik açıdan önemli faktörlerdir. Bütün bu nedenlerden dolayı tümörlerin klinik, makroskobik ve mikroskobik olarak evrelendirilmesi tümör olgularının gelişim ve sağaltımlarının değerlendirilmesinde önemlidir. Tümörlerin gidişlerini, hastaya etkilerini sözü edilen faktörler belirtirken, bunu en iyi şekilde yapabilecek bir sistem TNM sınıflandırılmasıdır. Bu sistemde tümörün büyüklüğü ve genişliği (T), lenf düğümlerine metastaz (N) ve uzak dokulara metastaz (M) olarak işaretlenmektedir. Tümörlerin mikroskobik olarak derecelendirilmesinde ise, tümör hücrelerinin farklılaşma derecesi ve mitotik aktivitesi önem kazanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Adenom; bez epitellerinden (ekzokrin veya endokrin organların kanal ya da asinuslarından) köken alan benign tümörlerdir. Adenomlar ileri derecede diferensiye olan üremeler olduğundan köken aldıkları bez dokularına çok benzerler. Çevre dokulardan kesin sınırla ayrılmıştır ve ekspansif büyüme (sınırlı) gösterir. Bu tümöre köpeklerin memeleriyle atların tiroid ve domuzların kalın bağırsak bezlerinde sıklıkla rastlanır. Daha önce anılan genel oluşum sistemleri adenomlar için de geçerlidir. Köpeklerde meme adenomlarında hormonların etkisi kaçınılmazdır. Mikroskobik olarak, çok sayıda artmış bez yapıları görülmektedir. Ancak bu bezler arasında taşıyıcı kanallar yoktur. Bez yapıları bir örneklik göstermezler, bazıları büyük, bazıları ise küçüktür. Adenomların stroması gevşek bir bağ doku ile bunun içinde yer alan kan ve lenf damarlarından oluşur. Solid, tubuler, alveoler, papillifer, folliküler, trabeküler ve kistik yapıda olabilir. Bazı adenomlarda (karaciğer adenomları, köpeklerin perianal bez adenomları) bez yapıları lümen oluşturmaz. Çoğalan hücreler kolon, trabekül veya öbekler halinde görülür (solid adenom). Özellikle köpek meme adenomlarında stroma metaplaziye uğrayarak kıkırdak ve kemik yapılarına dönüşebilir (fibrokondroosteoadenom=benign karışık tumor). Bazen adenomlarda (köpeklerde meme adenomları) bağ doku da üremeye katılır (fibroadenom). Fibroadenomlarda bağ dokusu boşaltıcı kanalların çevresinde yoğunluk kazanmışsa “perikanaliküler fibroadenom” , şayet bağ dokusu kanal kenarlarını lümene doğru itiyorsa “intrakanaliküler fibroadenom” adını alır. Adenomlar, operasyonla alınabilir ve genellikle nüks görülmez. Doğru cevap E'dir.

Papillom; deri ve kutan mukozalar ile değişici epitel dokudan köken alan iyi huylu bir tümördür. Polip; mukozaların iyi huylu üremelerine denir. Diğer bir değişle mukozaların papillomları sayılabilir. Adenom; bez epitellerinden (ekzokrin veya endokrin organların kanal ya da asinuslarından) köken alan benign tümörlerdir. Yassı Hücreli Kanser; deride çok katlı yassı epitelin stratum spinosum hücrelerinden köken alan malign bir tümördür. Bütün evcil hayvanlarda, özellikle at, sığır, kedi ve köpeklerde; genellikle ergin ve yaşlı hayvanlarda sık görülür. Bazal Hücreli Kanser; deride çok katlı yassı epitelin stratum bazalis hücrelerinden köken alan malign tümördür. Kedi ve köpeklerde sık, diğer türlerde seyrek görülür. Doğru cevap B'dir.

Fibrom; bağ dokudan (fibroblast-fibrosit-kollajen iplikler) köken alan iyi huylu tümöre denir. Mikzom; fibroblastik kökenli tümörler olduğu kabul edilen bu tip tümörlerde, intersellüler matrikste musin’in varlığı, bu tümörü (fibrom ve fibrosarkomdan) ayıran başlıca özelliktir. Mikzom’lara pek sık rastlanmamakla birlikte tüm evcil hayvanların yaşlı ve erişkinlerinde görülebilir. Köpekte en çok deride gözlenir. Lipom; yağ dokusu hücrelerinden (liposit) köken alan iyi huylu tümördür. Köpeklerde sık, at-öküz-kedi-koyun ve domuzda ise seyrek görülür. İri yapılı hayvanlarda ve dişi köpeklerde (erkeklere nazaran) daha sık şekillenir. Myom; kas dokusu tümörlerine genel olarak bu ad verilir. Bez epitelinden gelişen tümör adenoma diye adlandırılır. Doğru cevap A'dır.

Rhabdomyom; çoğunlukla kalpte ve konjenital olarak gelişir. Makroskobik olarak, kısmen kapsüllüdür ve kalp kasına gömülü olarak gelişir. Sıklıkla ventriküllerde, özellikle de interventriküler septumda bulunur. Kondrom; kıkırdak dokusunun iyi huylu tümörüne bu ad verilir. Kostaların sternuma bağlanma yerleri, trahea, bronşlar ve kemiklerin periostundan köken alabilen bu tümör, çoğunlukla yassı kemiklerde gelişir. Osteom; kemik dokusunun iyi huylu tümörü olan bu tümör; sığır, at ve köpeklerde daha çok gözlenir. Mandibula, maksilla, nazal sinuslar ile baş ve yüz kemikleri en fazla görüldüğü yerlerdir. Sınırlı ve dışa doğru çıkıntı oluşturan bir kitle şeklindedir. Hemangiom; kan damarı endotel hücrelerinin benign tümörü olup, damar lümeninin büyüklüğüne göre kavernöz ve kapillar hemangiom diye sınıflandırılır. En fazla köpeklerde, daha az da kedi, at, sığır, koyun ve domuzda görülür. Damar dokusunun tümörlerine genel olarak “Angiom” adı verilir. Tümör kan damarlarından köken almışsa “Hemangiom”, lenf damarlarından köken almışsa “Lenfangiom” adını alır. Doğru cevap C'dir.

Nekropsi: Hayvanların neden öldüğünü ortaya koymak veya deneysel amaçla öldürülen hayvanlardaki bulguları saptamak amacıyla ölüm sonrası yapılan incelemeye denir.

Grekçe'de necro= ölü, leş; opsie= görme sözcüklerinden köken almaktadır.

Bu açıklamaya göre doğru cevap 'E'dir.

Mikroskobik kesitler için organ ve dokuları keserek küçültme işlemine trimleme adı verilir. Nekropsi sonrası veya farklı kliniklerden biyopsi materyali olarak gönderilen organ ve doku örneklerinin makroskobik olarak çıplak gözle değerlendirilmesi ve mikroskobik inceleme için alanlar belirlenmesi makroskobi odası olarak tanımlanan aydınlık ve iyi havalandırılmış bir odada yapılır. Trimleme bu odanın içerisinde bulunan makroskobi kabininde yapılır. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'B'dir.

Tespit işleminde immersiyon (daldırma) ve perfüzyon (basınçla uygulama) olmak
üzere iki yol kullanılır. İmmersiyon (daldırma): Geniş ağızlı ve ağzı iyi kapanan
kaplar içerisinde tespitin yapılmasıdır.

Cevap immersiyon yani daldırma olmalıdır.

Permanent Hücreler: Doğumdan sonra, rejeneratif faaliyet veya kapasite göstermeyen olmayan “kalıcı hücrelerdir”. Nöronlar, kalp kası hücreleri bu grup hücrelerdir. Bu nedenle, beyin, kalp gibi dokularda rejenerasyon yoluyla iyileşme gibi bir durum söz konusu değildir. Merkezi sinir sisteminde de, anatomik yapı ve işlev ilişkisinin korunarak sağlandığı bir iyileşme görülmez, başka bir deyişle, klasik görüşe göre bir nöron yok olduğu zaman yerine yenisi konamaz.

Damarsal zedelenmenin 24 saat sonrasında, yara iyileşmesinin yangısal evresi (akut yangı) başlar ve süreç enfeksiyon, travma veya diğer zarar verici nedenler ile bozulmadıkça, 96 saat içinde tamamlanır. Bu evrede nötrofiller ve makrofajlar, doku zedelenmesi sonucunda geride kalan hücre ve doku kalıntılarını parçalayıcı enzimleri ile yıkımlar ve uzaklaştırırlar. Bu arada, makrofajlar yara bölgesini, granulasyon dokusu oluşumuna hazırlamak için çeşitli kemotaktik ve büyüme faktörlerini-aracılarını salgılarlar.

Fibroblast Büyüme Faktörü: Makrofaj, düz kas hücreleri, epidermis tarafından sentezlenir. Damar oluşumunu (angiogenezis), yeni kan damarlarının büyümesini (neovaskularizasyon) uyarır, makrofajlar için kemotaktiktir.

Yara iyileşmesi üzerinde beslenme çok etkilidir. Protein yetersizliği, C vitamini yetersizliği kollajen sentezini engeller ve yara iyileşmesini geciktirir. Glikokortikoidler, yangıyı baskıladıkları gibi, fibroblast gelişimini engelleyerek, iyileşmeyi de baskılarlar. Yara enfeksiyonu iyileştirmeyi geciktiren en önemli faktördür. Mekanik irkiltiler de, iyileşmeyi engeller. Yetersiz kan akımı iyileşmeyi geciktirir. Yabancı cisimler, gereksiz dikiş materyali, tel, cam, kıymık ve kemik parçaları da iyileşmeyi engeller.

Çok fazla miktarda kollajen birikimi yarada tümör benzeri yumrulaşmalara-taşkınlaşmalara neden olur ve keloid adını alır.

Birinci derecede iyileşme, yabancı cisim, enfeksiyon etkenleri gibi etmenler ile bulaşık olmayan bir yaranın, kesi kenarları birbirlerine dikiş veya bant ile yakın şekilde bir araya getirilir ise 2-3 günde oluşur. Bu sürede kanama, plazma proteinleri ile yaradaki hücre kalıntıları makrofajlar tarafından fagosite edilir ve temizlenir; yeni kan damarları tomurcuklanır, oluşur ve lezyon içine doğru büyür. Yara kenarlarının karşı karşıya gelen yüzlerindeki boşluğu doldurmak için de ESM sentezlenir. Haftalar alabilen bir süreçte, dermisteki bu sıkı bağlantı, sürekli bir olgunlaşma gelişimi gösteren kollajen iplikleriyle kaplanır. Bu şekilde de yara iyileşmesini takiben, deri normale yakın bir şekilde gerilime dayanma gücünü kazanır. Eş zamanlı olarak, çok katlı yassı epitelin bazal hücreleri hiperplazi göstererek boşluğu 3-5 günde kapatır. Bu tipteki onarım çok az bir yara izi bırakır, istisnai olarak yüzeysel dermiste hafif bir fibrozis ve deri eklentilerinin yara bölgesinden kaybı olabilir. Yara bölgesindeki derinin gerilme güçlerine direnci hemen hemen çevre dokulardakine yakındır.

Labil Hücreler: Sürekli bölünen, rejeneratif kapasitelerini koruyan hücrelerdir. Yaşam boyunca, normal fizyolojik koşullarda, süratli sayılabilecek bir hızda çoğalırlar. Bu hücreler, deri ve sindirim kanalı gibi yüzey yerleşimli hücreler ile kemik iliği ve lenfoid seri hücreleridir; bunların günlük işlevler sırasındaki kaybını çoğalarak kapatırlar.

Onarım: Daha genel bir terimdir ve hem rejenerasyon hem de bağ doku ile kaybedilen bir dokunun yerinin doldurulmasını açıklar.

Hemostazis; bir pıhtılaşma problemi olmadıkça, zedelenmeyi hemen izleyerek şekillenir. Zedelenmenin başlangıç aşamasında zedelenmeye karşı damarlarda gelişen kasılma (kontraksiyon) ile sağlanır. Ancak bu geçici bir durumdur ve kesilmiş olan damarların gevşemesi, trombositler müdahale etmezler ise, ek bir kanamaya yol açar. Damar büzülmesinin başlangıç aşamasında, trombositler özellikle endotel hücrelerinin altında açığa çıkan kollajen ipliklerinin üzerinde toplanır ve buraya bağlanırlar. Bu bağlanma sonrasında damarların büzülmesini devam ettirecek, sızıntıyı engelleyerek pıhtılaşma işlemini sürdürecek ve kanamayı engelleyecek, kan damarları çoğalmasını-angiogenezisi sağlayacak “damar büzücü maddeler” salgılarlar.

Proliferasyon-çoğalma fazı; zedelenmeden yaklaşık 4 gün sonra başlar ve yaranın büyüklüğüne göre, 3-4 hafta veya daha uzun sürer. Bu evre, zedelenmiş dokuya normal yapısal ve işlevsel halini tekrar kazandırmak üzere, yeni endotel hücrelerinin (angiogenezis) ve epitel hücrelerinin (epitelizasyon) ve bağ doku stromasının (fibroplazi/dezmoplazi) oluşturulması ile karakterize edilir. Şiddetli ülserlerin iyileşmesi bu sürece iyi bir örnektir.

Kromozom Mutasyonları; kromozom yapılarında görülebilir değişikliklere yol açar.