TEMEL VETERİNER PARAZİTOLOJİ

Antiparaziter ilaçların bilinçli ve güvenli kullanımında ana hedef­ler;
• Kalite
• Etkinlik
• Güvenlik (insan,hayvan ve çevre güvenliği)
• Ekonomi olmalıdır.

Karantina: Bir olgu veya bir bölgeyi belli kurallar çerçevesinde sınırlamak ve kontrol altına almak.

İlaçların İyi Saklanma Koşulları
• Kuru ve düşük nemli ortamlar
• Oda ısısının altında koruma (buzdolabı veya soğuk depolama; +2 - +8°C de)
• Karanlık ortam ve direkt ışıktan uzak tutma
• Orijinal ambalajında saklama. Özellikle tablet veya kapsül tarzındaki ilaçlar orijinal ambalajında uygun şartlarda saklandıkları takdirde kullanım süreleri üzerinden uzun süre geçse bile etken maddelerin % 70- 80 oranında bozulmadan kalabildiği bildirilmiştir.
• Gerilim şartlarından (yapay ısı, UV ışınları ve manyetik alanlar) uzak tutma.

Patojenik Sağaltım:
Etiyolojik sağaltımda hedef etken parazitken bu sağaltım şeklinde amaç konak da oluşan etki ve hasarların giderilmesine yöneliktir.

AntiparaziterİlaçlardaToksisiteve KalıntıyaYol AçanUygulamaHataları
• Doz aşımı-ilaç yüklemesiveyaeksikdoz kullanımı
• Gereksizilaç kullanımı
•Farklı parazit gruplarına karşı etkinlik özelliklerini bilmeden birden fazla ilacın kokteyl olarak hazırlanması
• Onanmamış-ruhsatsız ya da başka amaçlarla üretilmiş ilaçların kullanılması
• İlaçların etiket ve talimat dışı kullanımı
• Hatalı ilaç ve yanlış uygulama yolu
• Zamansız ilaç kullanımı

Parazit hastalıklarının yayılışında konağın yaşı, ırkı, alışkanlıkları, cinsiyeti gibi
birçok faktör önem taşımaktadır.

Paraziter hastalıkların kontrolünde etki eden faktörler şunlardır;
• Konakta parazitin ve paraziter dönemlerin kontrolü
• Parazitlerin konak dışında kontrolü ve ara konak vektör kontrolü
• Parazitin konağa girmesinin engellenmesi veya girdiğinde hemen yok edilmesi.

Endoparazitik: İç parazitleri yok eden.

Alkoloidler, Salisilanidler, Resorsilanidler ve Probenzimidazoller antelmentik grubunda olup Antimonlar Antiprotozoer grubundadır.

Paraziter ilaçlar oral (ağız yolu), enjeksiyon (subkutan-derialtı, intravenöz-damariçi, intramuskuler-kasiçi) ve haricen (damlatma, banyo, sürme, daldırma ve püskürtme) gibi yollarla kullanılabilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Etiyolojik sağaltımda hedef etken parazitken, paraziter sağaltım şeklinde amaç konakta oluşan etki ve hasarların giderilmesine yöneliktir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Otoenfeksiyon: Parazitin organizma dışına çıkmadan sürekli olarak biyolojini aynı konakta tamamlayıp enfeksiyonu devam ettirmesi.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Antiparaziter İlaçlarda Toksisite ve Kalıntıya Yol Açan Uygulama Hataları
• Doz aşımı-ilaç yüklemesi veya eksik doz kullanımı
• Gereksiz ilaç kullanımı
• Farklı parazit gruplarına karşı etkinlik özelliklerini bilmeden birden fazla ilacın kokteyl olarak hazırlanması
• Onanmamış-ruhsatsız ya da başka amaçlarla üretilmiş ilaçların kullanılması
• İlaçların etiket ve talimat dışı kullanımı
• Hatalı ilaç ve yanlış uygulama yolu
• Zamansız ilaç kullanımı

Doğru cevap E seçeneğidir.

Son yıllarda paraziter etkenlerin birçoğu bazı bakterilerin yardımı ile yok edilebilmektedir. Özellikle ektoparazitlerin yok edilmesinde Bacillus thuringiensis’in H14 sporları, son derece başarılı olmuş ve kimyasal ilaçlardaki gibi kalıntı ve toksisite problemleri olmadığı için tercih sebebi olmuşlardır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Direkt biyolojik kontrol
• Mikroartropodlar
• Protozoonlar
• Yırtıcı nematodlar
• Viruslar
• Bakteriler
• Mantarlar

Doğru cevap C seçeneğidir.

Direkt parazite etki eden ilaçların bulunamadığı durumlarda kullanılan ve parazitten kaynaklanan belirtileri yok etmek amacıyla uygulanan sağaltım şeklidir. Örneğin sığırlarda görülen Theileriosis (kan paraziti) enfeksiyonlarında ateş düşürücü ve ishal kesici ilaçların verilmesi semptomatik bir sağaltımdır. İnsan ve hayvanların yeni doğanlarında ya da bağışıklığı baskılanmış yetişkinlerinde Cryptosporidium enfeksiyonlarında kronik ishalin kesilmesi için ishal kesici ve immunmodülatör ilaçların verilmesi hastalığın atlatılmasında ciddi başarı sağlar. Bu tip sağaltımda hastayı rahatsız eden ağrı, ateş, sancı, ishal ve iştahsızlık gibi belirtiler ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Bunun için hastaya ilaç vermenin yanında besleyici gıdalar, toksinleri atmak için diüretik’ler vermek ve hastayı terletmek gibi yöntemler de uygulanabilir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

İlaçlar etkinliklerine göre ruhsat alsalar bile bazı uluslararası resmi kuruluşlarca da izlemeye alınıp bunların sınırlandırılmaları ya da yasaklanmaları gerekebilir. Örneğin, 1970’li yıllarda DDT (klorlu hidrokarbon bileşiği) daha önce mucize bir sinek ve ektoparazit ilacı olarak gösterilirken sonradan kanserojen etkilerinden dolayı yasaklanmıştır. Uluslararası kanser araştırma örgütü (IACR) veya Avrupa Birliği İlaç Değerlendirme Ajansı (EMEA) gibi örgütler devletler tarafından da ciddiye alınmak zorundadır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Paraziter hastalıkların kontrolünde en kolay yaklaşım ilaçlarla sağaltıma dayanmaktadır. Ancak ilaç kullanımının faydalı etkilerinin yanında istenmeyen yan etkileri de görülebilmektedir. İlaç kullanıma bağlı toksisite (zehirlenme), parazit direnci, ekonomik sebepler, hayvansal ürünlerde kalıntı, çevre direnci, ciddi finansal harcamalar ve immun yanıtın (bağışıklık) gecikmesi gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu nedenle ilaç kullanımı dışında daha önceki konularda da bazıları belirtilen ancak daha iyi organize edilmiş kontrol önlemleri gerekir.