TEMEL VETERİNER PARAZİTOLOJİ

Serbest yaşayan türler ile parazitler arasındaki temel ayrıcalık beslenme şekillerinde oluşan farklılıktır. Dolayısı ile paraziter hayata geçen canlıların sindirim sistemlerinde bazı değişiklikler olur. Ancak oluşan bu değişiklikler bütün parazitler için aynı olmayıp parazit grupları arasında farklılıklar göstermektedir. Örneğin kanla beslenen parazitlerin çoğunda sindirim sistemlerinin bazı bölümlerinde hipertrofi görülür. Hipertrofi, dokuyu oluşturan hücrelerin sayıca değil de hacimce artış göstermesi, doku veya organın hücrelerin hacimce artışına bağlı olarak aşırı büyümesi. Doğru cevap A’dır.

Paraziter hayata geçen canlıların sinir sistemlerinde de bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Bunlardan en tipik olanlardan birisi duyu organlarının kaybıdır. Parazitlerin serbest yaşayan dönemlerinde görülen bazı duyu organları paraziter hayata geçince kaybolmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Tek hücreli olan protozoonların sabit bir şekilleri yoktur. Yaşadıkları ortama göre aynı türün fertleri arasında bile farklılıklar görmek mümkündür. Ayrıca değişik gelişme dönemlerinde farklı şekillerde görülebilirler. Bunlar yuvarlak, oval, çomak, mekik, armut gibi çok değişik şekillerde olabilir. Protozoonların vücutları genellikle simetrik olmakla birlikte bazılarında asimetri görülebilir. Protozoonlar çok küçük parazitler olup ancak mikroskopta görülürler çıplak gözle görülemezler. Herşeye rağmen protozoon bir hücredir. Bu nedenle vücutları çekirdek, sitoplazma ve hücre zarından oluşmuştur. Protozoonların hücre zarı yarı geçirgen, iki katlı bir yapıdadır. Bu zar protozoonlara şekil verir ayrıca onu dış ortamdan ayırır, korur ve hareketlerine yardım eder. Bunun          yanında parazitin ortam ile olan ilişkisini de sağlar. Doğru cevap D’dir.

Bir helmint türü olan cestodlar (şeritler) yukarıdan aşağıya yassı parazitlerdir. Olgun bir cestodun vücudu başlıca üç kısımdan oluşmaktadır. 1. Skoleks (baş): parazitin konağa tutunmasını sağlayan vücut bölümüdür. Baş kısmında parazitin konak dokularına tutunmasına yarayan rostellum ve çekmen adı verilen bazı yapılar vardır. Rostellum üzerinde sayıları türlere göre değişen çengeller bulunabilmektedir. Bazı cestodlarda ise yapışma organeli olarak bothria adı verilen yapılar bulunur. 2. Proliferasyon bölgesi (boyun bölgesi): skoleksin hemen arkasında yer alır. Halkalar buradan oluşur. Buradan oluşan yeni halkalara genç halkalar denir. 3. Strobila (zincir, halkalar): boyun bölgesinden sonra gelen kısım olup parazitin üremesinden sorumludur. Bu kısım halkalardan oluşmuştur. Doğru cevap A’dır.

Holozoik beslenme şeklinde alınan gıdaların sindirimi hücre içinde gerçekleşmektedir. Gıda maddeleri önce besin vakuollerine alınır daha sonra enzimler aracılığı ile sindirilir. Bundan sonra da vakuolü oluşturan zardan hücre sitoplazmasına girer. Paraziter yaşam süren protozoonların büyük çoğunluğu bu şekilde beslenmektedir. Doğru cevap E’dir.

Bazı artropodlarda ya da bazılarının gelişme dönemlerinde ağız atrofiye olmuş yani fonksiyonunun kaybetmiştir. Bu tür artropodlar besinlerini larva döneminde alırlar ve vücutlarında depolarlar. Tahtakuruları, keneler, pireler, sivrisinekler, çeçe sinekleri gibi değişik tür sineklerde olduğu gibi bazı artropodlar kan emerek beslenirler. Bir kısmı bazı bit türlerinde olduğu gibi konaklarının kıl, tüy veya deri döküntüleriyle beslenirler. Bazı artropodlar avcılık yaparak hayvansal besinlerle, hamamböceği gibi bazıları peynir, tereyağı, patates, unlu gıdalarla, karasinekler gibi bazıları erimiş haldeki veya sıvı gıdalarla, arılar gibi bazıları çiçek nektarıyla veya bazı uyuz etkenlerinde olduğu gibi lenf sıvısı veya epidermal hücrelerle beslenirler. Artropodların oldukça değişken besin kaynakları bulunmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Flagellumlar, ince, uzun yapıda ip, kırbaç ya da kamçı benzeri organellerdir. Sayısı ve seyri türlere göre değişen kamçılar çoğalma esnasında bölünmezler. Sayıları bir ya da birden fazla olabilir. Birden fazla kamçı taşıyan protozoonlarda bunlar birbirinin benzeri olabildiği gibi kalınlık, uzunluk veya hareket şekli bakımından birbirinden farklı olabilirler. Flagellum genellikle vücudun önünden çıkarak serbest olarak uzanır. Doğru cevap D’dir.

Değişik sınıflarda yer alan helmintlerin veya bunların larvalarının üreme ve çoğalmalarında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Trematodlar başlıca; •Hermafroditizm •Erkek ve dişinin çiftleşmesi •Pedogenezis yollarından biri ile çoğalmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Partenogenezis erkek parazitin katılımı olmaksızın dişi parazitin yumurta veya larva üretebilmesi yani döl verebilmesidir. Genel olarak çiftleşmeden sonra ya da partenogenezisle üretilen yumurta veya larvalar dış ortama atıldıktan sonra direkt olarak veya ara konaklar da gelişimi takiben son konaklar tarafından alınınca yeniden erişkin nematod haline gelirler. Doğru cevap C’dir.

Parazitler konaklarında patolojik bozukluklara neden olarak hastalanmala­rına hatta ölümlerine neden olabilirler. Parazitler konaklarının çok değişik vücut kısımlarında, kanda ve lenfte bu­lunabilir. Parazitlerin çoğu kronik seyirli hastalıklara neden olduğundan hayvanlarda uzun süre devam edip et, süt, yapağı gibi verimlerin düşmesine neden olurlar. Hayatlarını devam ettirebilmek için mutlaka başka bir canlıya ihtiyaç duyarlar. Bir konakta bir tür parazit bulunabileceği gibi birden fazla tür de bulunabilir. Doğru cevap D’dir.

Bazı parazitler veya gelişme dönemleri üzerinde yaşadıkları canlının doku­larında göç geçirebilir. Bir konakta bir tür parazit bulunabileceği gibi birden fazla tür de bulunabilir. Parazitler üzerinde yaşadıkları konaklardan daha yüksek bir üreme potan­siyeline sahiptirler. Bazıları da zoonoz karakterde olup hem insan hem de hayvanlarda yaşaya­bilirler. Birkaç istisna hariç genellikle parazitler konaklarından küçüktür. Doğru cevap D’dir.

Pireler hayvanların vücut kılları arasında daha rahat hareket edebilmek ya da sıçrayabilmek için yanlardan yassılaşmıştır. Doğru cevap E’dir.

Bitlerin yumurtaları konakla­rın kıllarına ve saçlarına bağlanabilmek için özel bir salgı ile yapışkan bir özellik kazanmıştır. Doğru cevap B’dir.

Protozoonların hücre zarı yarı geçirgen, iki katlı bir yapıdadır. Bu zar proto­zoonlara şekil verir ayrıca onu dış ortamdan ayırır, korur ve hareketlerine yardım eder. Bunun yanında parazitin ortam ile olan ilişkisini de sağlar. Moleküllerin ve iyonların hücreye giriş çıkışı gibi birçok biyolojik olay bu zar sayesinde gerçekleş­mektedir. Doğru cevap C’dir.

Strobila (zincir, halkalar) boyun bölgesinden sonra gelen kısım olup para­zitin üremesinden sorumludur. Bazı halkalarda uterusun etrafa yaptığı basınçtan dolayı diğer organlar dejenere olurlar ve sadece içi yumurtalarla dolu uterus kalır. Bu halkaya da gebe halka adı verilir. Doğru cevap E’dir.

Nematodlarda kütikülanın bazı yerlerinde değişiklikler şekillenerek pa­pil, vezikül, kordon, kanat, çiftleşme kesesi adı verilen çeşitli yapılar oluşmuştur. Doğru cevap A’dır.

Saprozoik beslenme; genellikle bakterilerde görülen bu beslenme şekline bazı protozoonlarda rastlanmaktadır. Bu tip beslenmede sindirim enzimleri dış or­tamdaki besin maddeleri üzerine salgılanır ve sindirim dışarıda gerçekleşir. Bun­dan sonra da sindirilmiş olan besinler hücre içine alınırlar. Doğru cevap E’dir.

Uyuz etkenleri ve keneler gibi akarların nimf ve olgunlarında dört çift, larvalarında ise üç çift ayak bulunmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Sıralı hermafroditizmde parazitte önce erkek üre­me organları sonra dişi üreme organları gelişir. Bu olaya protandri denir. Bu şekilde üreme organlarının döllenmeyi aksatmayacak bir zamanlama ile gelişmesi ve atro­fiye olması genital etkinliği artırmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Zooparazitler tek hücreli veya çok hücreli olabilmektedir. Tek hücreli parazitler protozoonlar’dır. Günlük yaşantımızda zaman zaman duyduğumuz, sivrisineklerle nakledilen ve bulaştığında insanlarda ciddi problemler oluşturan sıtma hastalığının etkeni olan Plasmodium’lar bir protozoondur. Sinekler birer artropod ve diğer şıklarda verilenler ise helmintlere örnektir. Doğru cevap B'dir.