TEMEL VETERİNER PARAZİTOLOJİ

Hayvanlardan insanlara, insanlardan hayvanlara geçen hastalıklar. İnsan ve hayvanlar arasında ortak seyreden hastalıklar. Zoonoz hastalıklar paraziter, viral, bakteriyel olabilir.

Parazitler, hayatlarını devam ettirebilmek için mutlaka başka bir canlıya ihtiyaç duyarlar.

Hareket Organlarında Oluşan Değişiklikler: Daha çok endoparazitlerde olmak üzere hareket organlarının bazılarında dejenerasyonlar (bozulmalar) şekillenmiştir. Örneğin uyuz etkenlerinde bacaklar kısalmış, bit pire gibi bazı ektoparazitlerde kanatlar dejenere olmuş, bunun yerini halter şeklindeki denge organları almıştır.

Eklembacaklılar olarak bildiğimiz artropodların en önemli şekilsel özellikleri vücutlarının sert bir kitin tabakası ile örtülü olması, ayaklarının eklemli olması ve vücutlarının segmentleşme (bölümlenme) göstermesidir. Ancak burada bahsettiğimiz durum gerçek bir segmentasyon değildir. Çünkü bu halkaların iç kısmı birbiri ile birleşik olup vücut tek bir boşluğa sahiptir. Artropodlar iki yanlı simetrik ve omurgasız canlılardır. Vücudun dış yüzeyini örten kitin tabaka bir dış iskelet görevi yapar, vücudu bir zırh gibi kuşatarak artropodu dış etkilerden korur. Bunun yanında vücut içindeki sıvının buharlaşmasını önleyerek artropodun kuruyup ölmesini engeller ve ona şekil verir. Kısmen esneyebilme özelliği olmasına rağmen kitin tabakasının genişleme özelliği olmaması nedeniyle artropod büyürken kitin tabakası dar gelir ve büyümesini engeller. Bu nedenle artropod gelişmesi esnasında periyodik olarak üzerindeki eski örtüyü atarak daha büyük ve yenisini oluşturur. Kütiküla üzerinde renk veren pigmentler, kıl, tüy ve diken gibi oluşumlar bulunabilmektedir.

Ototrof Beslenme Genellikle serbest yaşayan protozoonlarda görülen bir beslenme şeklidir. Balıklarda ektoparazit olarak yaşayan bir iki türün dışında parazitik protozoonlarda bu şekildeki bir beslenme görülmez. Bu beslenme şeklinde protozoonlar inorganik maddelerden kendisi için gerekli organik maddeleri sentezlerler. Ancak bunun için bazı enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulmaktadır. Sentez için gerekli enerji kimyasal yolla sağlanıyorsa bu beslenme şekline kemototrof beslenme denir. Kaynak olarak güneş ışığı kullanılıyorsa buna da fototrof beslenme adı verilir.

Bazı protozoonlar oluşturdukları psöydopodları (yalancı ayakları) sayesinde aktif olarak hareket etmektedirler. Amoboid hareket olarak da adlandıran bu hareket ortamın tuz yoğunluğu, osmotik basıncı, PH’sı ve ısısı gibi değişik faktörlere bağlı olarak meydana gelmektedir. Bu hareket tipinde protozoon sitoplazmasını bir veya birkaç yöne akıtmak suretiyle yalancı ayaklar oluşturur. Boşalan kısmı doldurmak üzere diğer kısımdaki sitoplazma harekete geçer. Böylece parazit sitoplazmanın yer değiştirdiği yere doğru hareket eder.

Tomurcuklanma: Aslında bu da bir bölünmedir. Ancak burada bölünen kısımlar eşit değildir. Çekirdek bölünmesini takiben ana hücrenin dışında bir çıkıntı oluşur. Çekirdeklerden birisi buraya gider. Bunu takiben sitoplazma da bölünür. Daha sonra bu çıkıntı kopar ve yeni bir hücre meydana gelir. Tomurcuklanma bu şekilde dışa doğru olabileceği gibi içe doğru da olabilir.

Pedogenezis: Parazitin larva ve genç dönemlerinin döl meydana getirmesidir. Yani bir gelişim döneminden çok sayıda yeni gelişim dönemlerinin oluşmasıdır.

Sıralı hermafroditizm: Bu hermafroditizm şeklinde parazitte önce erkek üreme organları sonra dişi üreme organları gelişir. Bu olaya protandri denir. Bu şekilde üreme organlarının döllenmeyi aksatmayacak bir zamanlama ile gelişmesi ve atrofiye olması genital etkinliği artırmaktadır.

Sıtma hastalığının etkeni olan Plasmodium bir Protozoon'dur.

Bit

Erkek ve dişi organlar olgun halkada bulunmaktadır.

Sporozoitler üreyip çoğalabilmek için, konakta karaciğere ulaşmaya çalışırlar

Genellikle bakterilerde görülen, sindirim enziminin dış ortamdaki besin maddelerinin üzerine salgılanması ve sonrasında sindirimin dışarıda gerçekleşmesi ile olan beslenme tipi Saprozoik beslenme tipidir.

Helmintlerde görülen, parazitte erkek ve dişi üreme organları olmasına rağmen döllenme için başka bir bireye ihtiyaç duyulan üreme şekli Yetersiz Hermafroditizm'dir.

Trematodlarda larva döneminde görülen eşeysiz çoğalma şekline Pedogenezis denir.

Larva doğurarak çoğalan Arthropodlara, vivipar denir.

Şizogoni şeklindeki aseksüel üreme şekli Protozoonlarda görülür.

Ookinet

Parazitlerin hemen hemen hepsinde bulunan bazı ortak özellikler vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: •Parazitler konaklarında patolojik bozukluklara neden olarak hastalanmalarına hatta ölümlerine neden olabilirler. •Parazitler konaklarının çok değişik vücut kısımlarında, kanda ve lenfte bulunabilir. •Parazitlerin çoğu kronik seyirli hastalıklara neden olduğundan hayvanlarda uzun süre devam edip et, süt, yapağı gibi verimlerin düşmesine neden olurlar. •Gizli seyreden hastalıklara neden oldukları için paraziti taşıyan hayvan ya da insanlar diğerleri için bir hastalık kaynağı durumundadırlar. •Hayatlarını devam ettirebilmek için mutlaka başka bir canlıya ihtiyaç duyarlar. •Metabolizma bakımından yetersizdirler. •Bazı parazitler veya gelişme dönemleri üzerinde yaşadıkları canlının dokularında göç geçirebilir. •Bir konakta bir tür parazit bulunabileceği gibi birden fazla tür de bulunabilir. •Parazitler bir taraftan üzerinde bulundukları canlılardan yararlanırken diğer taraftan bu canlıların ve çevrenin zararlı etkilerinden kendilerini korumak zorundadırlar. •Parazitler üzerinde yaşadıkları konaklardan daha yüksek bir üreme potansiyeline sahiptirler. •Bazıları sadece hayvanlarda parazitlenirler. •Bazıları ise sadece insanlarda parazitlenirler. •Bazıları da zoonoz karakterde olup hem insan hem de hayvanlarda yaşayabilirler. •Birkaç istisna hariç genellikle parazitler konaklarından küçüktür.  Doğru cevap B’dir.