TEMEL VETERİNER PARAZİTOLOJİ

Parazit yunanca kelime olup, para-yanında; sitos-besin anlamına gelen hayvansal veya bitkisel canlıdır. Canlı bir organizmanın içinde veya üzerinde sürekli veya geçici olarak besin ve yer bulabilen bu canlılara parazit adı verilmektedir. Parazitler başka canlıların zararına yaşayan varlıklar olup paraziti barındıran ve onun yaşaması için gerekli eksikleri tamamlayan canlıya ise konak denir. Parazitleri ve bunların konakları ile olan ilişkilerini araştıran Parazitoloji bilimi biyolojinin en ilgi çekici bilim dalıdır. Doğru cevap B’dir.

Parazitleri ve bunların konakları ile olan ilişkilerini araştıran parazitoloji bilimi biyolojinin bir dalı olup ülkemizde gerek insan sağlığı gerekse hayvan sağlığını yakından etkileyen parazitler ve parazitizm filogenetik bakımdan, ekolojik açıdan, morfolojik, fizyolojik, şemoterapotik, serolojik, immunolojik ve beslenme gibi yönlerden incelenir. Bu çalışmalar parazitlerin yarattığı problemleri ortadan kaldırmak açısından önemlidir. Xenoloji ise bu parazitlerin ara ve son konakları ile aralarındaki bağlantıyı incelemektedir. Filogenetik, çeşitli organizma grupları (örneğin türler veya topluluklar) arasındaki evrimsel ilişkinin araştırılmasıdır. Doğru cevap A’dır.

Kommensalizmus; ‘Aynı masada yemek’ anlamına gelmekte, konuk olan canlının konağın gıda artıkları veya sindirilemeyen besinini paylaşmakta ancak misafir olduğu canlıda bir zarar oluşturmamaktadır. Bu paylaşım sadece gıda ortaklığı olmayıp ortakların korunması, barınak sağlanması ve düşmanların haber verilmesi gibi aşamaları da içerir. Doğru cevap C’dir.

Eski medeniyetlerden Mısır’da (M.Ö.1900) Kahun papürüsünde Veteriner hekimlikle ilgili “kurt yuvası” anlamında köpek parazitlerinden sözedilmiş M.Ö. 1250 - 1100 yıllarında ölmüş iki mumyanın böbreklerinde Schistosoma haematobium yumurtalarının saptanması bu hastalığın en önemli belirtisi kan işeme (hematuri), 50 farklı yazmada saptanması bu etkenin eski Mısır’da varlığına işarettir. Ebers papirüsü (M.Ö.1550) hekimliğe ait tam bir yazmadır ve bunda askarit, tenya ve filarialardan söz edilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Bizans’ta parazitoloji ile ilgili bilgiler onuncu yüzyılda “Hippiatrika” ve “Geoponica” isimli kitaplarda toplanmıştır. Bu eserlerde atların parazitleri atlarda Durin (beygir frengisi) gibi konulara rastlanmaktadır. Ayrıca ruminantlarda Oestrus, uyuz sağaltımı ile ilgili ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Bizanslı tanınmış hekim olan Tralles’li (Aydın) Aleksandr, Sarton’a göre ilk Parazitolog’tur. Seranos, Amidale, Aetius ve Activarios gibi hekimler Askarit, Enterobius ve Tenyalar hakkında çağlarına göre çok faydalı bilgiler vermişlerdir. Doğru cevap A’dır.

Türk hekimi İbn-i Sina (980-1037), yazdığı “Kanun” isimli ansiklopedik kitabı, batılı devletlerde 18.yüzyıla kadar tıp öğrencilerinin eğitiminde kullanmıştır. İbn-i Sina 4 farklı helmint tarif etmiştir. Bunlar; 1- Uzun kurt (Ascaris lumbricoides) 2- Yassı kurt (Taenia saginata) 3- Küçük kurt (Oxyuris spp.) 4- Yuvarlak kurt (Ancylostoma duodenale). Doğru cevap E’dir.

Ektoparazitler değişik hayvanlarda farklı şekillerde görülebilirler. Ancak tüm ektoparazitlerde ortak nokta, tamamının serbest yaşamdaki beslenme alışkanlıklarını değiştirmeleri ve konak doku ve sekresyonlarından yarar sağlayabilecek duruma gelmeleridir. Ektoparazitlerin kökeni genellikle yağmacı türlerden gelmekte olup buna en güzel örnek sülük ve tahtakurularıdır. Doğru cevap B’dir.

Partenogenetik, eşeyli çoğalmanın değişikliğe uğrayarak meydana getirdiği eşeysiz bir üreme şeklidir. Dişi eşey hücresinin erkek eşey hücresi ile birleşmeden gelişme gösterir. Doğru cevap D’dir.

Parazitler Latince ve iki isimle (Binominal) adlandırılır. Bunlardan ilki parazitin bağlı olduğu cinsi, ikincisi türü göstermektedir. İkinci isim her zaman küçük harfle başlamalıdır isimlendirmede bazen iki yerine 3 isim de kullanılır (trinominal) Üçüncü isim tür altını gösterir. Nadiren üç isimlendirme de; (Quatronominal) cins altı da gösterilebilir ve bu parantez içinde yazılır. Doğru cevap D’dir.

Yeni bulunan bir parazit onu bulan tarafından cins adının yanına (NOVUM GENUS) n.g. harfleri, tür adının yanına (NOVUM SPECIES) n.sp. harfleri konarak yayınlanır. İsimlendirme kurallarına göre parazitin isminden sonra onu bulan kişinin ismi ve virgül koyularak bulduğu yıl yazılır.  Hyalomma aegyptium Linnaeus, 1758 Paraziter hastalıkların isimlendirilmesinde ise parazitin cins adının sonuna “ose”, “osis” ve “iasis” ekleri getirilir.  Giardiose  Hidatidosis  Leishmaniasis gibi. Doğru cevap C’dir.

ZOOPARAZiTLER: Hayvansal parazitler

FiTOPARAZiTLER: Bitkisel parazitler

METAZOA:Çok hücreliler

PROTOZOA: Tek hücreliler

ARTiOZOA: Vücut bölümlü parazitler

Doğru cevap B'dir.

Protozooloji  Protozoa’ları (Tek hücreli parazitler)

Helmintoloji  Helmint’leri (trematod, cestod, nematod-iç parazitler)

 Artropodoloji  Artropod’ları (insekta, akar-dış parazitler) inceler.

Filogenetik: Çeşitli organizma grupları (örneğin türler veya topluluklar) arasındaki evrimsel ilişkinin araştırılmasıdır.

Şemoterapotik: Enfeksiyon hastalıklarının tedavisi amacıyla kullanılan, mikroorganizmalar üzerine zarar verici etkileri fazla buna karşılık organizma üzerindeki etkileri çok az ya da hiç bulunmayan maddelerdir.

Doğru cevap C’dir.

Forezis: Değişik iki organizma arasındaki ilişki, birisinin diğerine barınak veya ulaşım sağlaması, ya da onu korumasıdır. Örnek olarak Fierasfer cinsine bağlı balıkların deniz yıldızı, midye veya istiridyelerin solunum sistemi veya vücut boşluklarında yerleşip orada yaşamalarıdır. Fierasfer’ler gıdalarını yaşadıkları konaklardan almazlar, crusteaceaları yiyerek hayatlarını devam ettirirler. Bu da parazitizme geçişte ilk basamağı oluşturmaktadır.

Doğru cevap D'dir.

Simbiyoz: Yunanca’da beraber yaşama anlamındadır. Mutualizmus’ta birlikte yaşayan iki canlı arasındaki ilişki esnektir. Canlılardan biri diğerinden ayrılabilir ve yaşamına devam eder. Simbiyoz’da ise canlılar birbirinden ayrılamaz eğer bu gerçekleşirse ikisi de ölür. Bir alg ve bir mantar bir arada yaşayarak liken’i oluşturur. Algler mantarlar için gerekli hidrokarbonların sentezi için klorofile sahiptir. Mantarlar ise alglerin su ve mineral tuzları absorbe etmeleri için gerekli rutubetli ortamı sağlar. Buradaki bağlantı zorunluluktur. Kesinlikle birinin diğerinden ayrılması mümkün değildir.

Bizanslı tanınmış hekim olan Tralles’li (Aydın) Aleksandr, Sarton’a göre ilk Parazitolog’tur. Seranos, Amidale, Aetius ve Activarios gibi hekimler Askarit, Enterobius ve Tenyalar hakkında çağlarına göre çok faydalı bilgiler vermişlerdir.

Doğru cevap A’dır.

Türk hekimi İbn-i Sina (980-1037), yazdığı “Kanun” isimli ansiklopedik kitabı, batılı devletlerde 18.yüzyıla kadar tıp öğrencilerinin eğitiminde kullanmıştır. İbn-i Sina 4 farklı helmint tarif etmiştir. Bunlar;

Doğru cevap A’dır.

Francesco Redi (1626 -1697), parazitolojinin kurucusu ve önderlerinden biri sayılmaktadır. Redi, sineklerin etlerden oluşmadığını, ete bırakılan sinek yumurtalarından geliştiğini deneysel yolla kanıtlamış ve böylece “Kendiliğinden Oluşum Teoremi”ni yıkmıştır. İnsan ve memeliler dışında kuş ve balıklarla çalışan Redi, Fasciola hepatica’nın şeklini çizerek diğer araştırmacıların parazitler üzerine ilgisini uyandırmıştır.

Leeuwenhoek’un (1632-1723), 17.yüzyılın ikinci yarısında mikroskobu geliştirmesiyle diğer bilimler gibi parazitoloji biliminde de yeni bir dönem başlamış ve özellikle gözle görülemeyen parazitler üzerinde araştırmalar başlamıştır.1674’te Leeuwenhoek, Giardia, Eimeria gibi parazitleri mikroskop altında teşhis etmiştir.

Doğru cevap A'dır.

Prof.Dr. Ekrem Kadri Unat (1914) ülkemizde Tıp Parazitoloji’nin oluşmasına en fazla katkı sağlayan bilim adamlarından biri olup 1967’de Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde “Mikrobiyoloji Tropikal Hastalıklar ve Parazitoloji” kürsüsünü kurmuştur.

Doğru cevap C’dir.

Ektoparazitler değişik hayvanlarda farklı şekillerde görülebilirler. Ancak tüm ektoparazitlerde ortak nokta, tamamının serbest yaşamdaki beslenme alışkanlıklarını değiştirmeleri ve konak doku ve sekresyonlarından yarar sağlayabilecek duruma gelmeleridir. Ektoparazitlerin kökeni genellikle yağmacı türlerden gelmekte olup buna en güzel örnek sülük ve tahtakurularıdır.

Doğru cevap D'dir.

Her canlının ve parazitlerin iki kelime ile anılması ilk defa İsveç’li hekim ve biyolog Linnaeus (18.yüzyıl) tarafından önerilmiş ve 1900 yılında Londra’da uluslararası Zooloji kongre’sinde 36 maddelik bir kararla ilan edilmiştir. Bu nedenle bilimsel olarak anlaşmanın uluslararası tam olabilmesi için parazitler Latince ve iki isimle (Binominal) adlandırılır. Bunlardan ilki parazitin bağlı olduğu cinsi, ikincisi türü göstermektedir. Örneğin;

  Ixodes ricinus olduğu gibi.

   (cins) (tür)

İkinci isim her zaman küçük harfle başlamalıdır. İsimlendirmede bazen iki yerine 3 isim de kullanılır (trinominal) Üçüncü isim tür altını gösterir. Örneğin;

Sarcoptes scabiei varyete canis olduğu gibi

(cins) (tür) (tür altı)

Nadiren üç isimlendirme de; (Quatronominal) cins altı da gösterilebilir ve bu parantez içinde yazılır.

Örneğin; Trichonema (Trichonema) nassatum parvum olduğu gibi

                                       (cins altı)

Parazitlerin kökleri ile birlikte isimlendirilmesi de (Uninominal) aşağıdaki gibi yazılır.                Arachnid

                                  Acarina........................ Sınıf altı

Seksiyon                   Metastigmata............... Dizi

Chelicerata               

                                  Ixodoidea.................... Aile üstü

                                  Ixodidae...................... Aile

                                  Ixodes ........................ Cins gibi.

Yeni bulunan bir parazit onu bulan tarafından cins adının yanına (NOVUM GENUS) n.g. harfleri, tür adının yanına (NOVUM SPECIES) n.sp. harfleri konarak yayınlanır. İsimlendirme kurallarına göre parazitin isminden sonra onu bulan kişinin ismi ve virgül koyularak bulduğu yıl yazılır.

Hyalomma aegyptium Linnaeus, 1758

Paraziter hastalıkların isimlendirilmesinde ise parazitin cins adının sonuna “ose”, “osis” ve “iasis” ekleri getirilir.

Giardiose

Hidatidosis

Leishmaniasis gibi.