TEMEL VETERİNER MİKROBİYOLOJİ VE İMMÜNOLOJİ

Mitojen: B lenfositlerini nonspesifik olarak uyaran, çok sayıda lenfosit soyunu uyarabilen antijen.

Maternal: Anneye ait,
anneden gelen

Komensal: Normal koşulda konağa zarar vermeden, konakla birlikte yaşayan organizma.

Organel: Bakteri hücresinin işlevlerini yürüten organlar, hücre organları.

Patogenezis: İnfeksiyonun veya hastalığın oluşum mekanizması.

Bakteriler immun yanıttan çeşitli yollarla kurtulabilirler.
1. Fagositoza direnç

2. Komplement etkisine direnç

3. İmmunglobulin tahribi

4. Antijenik varyasyon

Özetle, NK hücreleri, sitotoksik T lenfositleri yeterli düzeye çıkmadan, viruslara karşı savunmayı sağlayan en önemli hücrelerdir

Viral infeksiyonlara dirençle ilişkili en önemli etken genetik faktörlerdir.

bazı bireyler viral infeksiyonlara nispeten daha dirençli olurlar, buna da relatif direnç denir.

IgA tüm mukozal salgılarda en çok bulunan immunglobulin sınıfıdır (ruminant barsağı ve memesi dışında).

Yenidoğanların mukoz memb­ranlarındaki en önemli immunglobulin sınıfı IgM’dir. Bunun bir nedeni, yeni­doğanların antijenlerle ilk kez karşılaşmaları ve primer immun yanıtta IgM’lerin baskın olması; diğer nedeni bağırsaktaki enzim aktivitesinin düşük olması nede­niyle IgM’nin parçalanmadan fonksiyonunu yürütebilmesidir.

Patojenler IgA engelini aşarak submukozaya geçerlerse, IgE ile karşılaşırlar ve IgE’nin düzenlediği immun reaksiyonlar başlar. IgE üreten hücreler, dalak ve lenf nodüllerinden çok vücut yüzeylerindeki lenfoid dokularda bulunur. IgE yoluyla sa­vunma mekanizması IgA’dan farklıdır. Mukozal lenfoid dokularda üretilen IgE’nin çoğu, mukozadaki mast hücrelerinin yüzeyine Fc kısmı ile bağlanır. Antijen mast hücrelerinin üzerindeki IgE’ye bağlandığında, mast hücre granüllerindeki vazoak­tif maddeler ortama boşalır. Bu vazoaktif maddeler damar geçirgenliğini arttırarak, çok miktarda IgG ve yangı hücresi içeren sıvının geçişine neden olur. Böylece bölge­ sel bir akut yangı tablosu gelişir. IgE tarafından düzenlenen savunma mekanizması immun eliminasyon olarak da nitelenir.

Mukozal yüzeylerde çeşitli hücresel savunma mekanizmaları yürütülür. Bu meka­nizmaların tümünü bağırsak mukozasında görmek mümkündür. Bağırsak muko­zasında en yaygın olarak bulunan ve antijenle ilk teması yapanlar, intraepitelyal lenfositlerdir. IEL’ler epitel hücreleri arasında ve altında bulunurlar.

Derinin en önemli doğal savunma faktörlerinden biri, yağ asitleridir. Bunlar birçok bakteri üzerinde direkt etki yapar. Ayrıca, yağ asitleri derinin pH’sını düşürerek birçok mikroorganizmanın üremesini engeller. Derinin, immun yanıtta rol oynayan hücreleri keratinosit­ler, Langerhans hücreleri, intraepidermal lenfositler, makrofajlar ve plazma hücre­leridir.

Sığır fötusunun lenfoid organları, gebelik sürelerine göre nispeten er­ken dönemde gelişir. Sığırların gebelik süresi 240 gün olmasına karşın, timus 40. günde farkedilebilir. Kemik iliği ve dalak 55. günde görünür. Lenf nodülleri 60. günde bulunmasına karşın, Peyer plakları 175. günde ortaya çıkar.

Kolostrum, veya ağız sütü, gebeliğin son birkaç haftasında meme salgılarının ve kandan geçen proteinlerin birikmesi ile oluşur. Bu yüzden, besin değeri ve bağışık­lık elemanları yönünden çok zengindir. Kolostrumda bulunan antikorların çoğu anne kanından aktif olarak geçer. Kolostrum IgG yönünden çok zengindir, ayrıca daha az miktarlarda, IgA, IgM ve IgE de bulunur. İlk emzirmeden sonra kolost­rumun içeriği saatler ile ifade edilebilecek kadar kısa sürede değişir ve süt niteliği kazanmaya başlar. Dolayısıyla bağışıklık elemanlarının konsantrasyonu da hızla düşer. Ruminantlar dışındaki hayvanların kolostrumlarında IgG baskın iken, sütte IgA daha yoğun hale gelir. Ruminantların gerek kolostrum gerekse sütlerindeki baskın immunglobulin sınıfı IgG1’dir. Kolostrum ayrıca, makrofaj, B ve T hücreleri de içerir. Kolostrumun her mililitresinde bu hücrelerden 2-3 milyon adet vardır.

Antikorlar tek başlarına bakterileri, toksinlerini ve en­zimlerini nötralize edebilirler. Mukozal yüzeylerde nötralizasyon fonksiyonunu yürüten immunglobulin sınıfı sIgA’dır (ruminantlarda ayrıca IgG).

Viruslar, basit yapıları nedeniyle az sayıda antijene sahip­tirler. Virusların kapsid proteinleri kuvvetli antijenlerdir. Zarfta bulunan lipop­rotein ve glikoprotein gibi yapısal moleküller ile nöraminidaz ve hemaglütinin aktivitesi gösteren maddeler de antijenik özelliğe sahiptir. Virus bir hayvanın vü­cuduna girdiğinde virion proteinleri immun yanıtı uyarabilir.

Li­zozim, laktoferrin ve laktoperoksidaz gibi enzimler ve mukus, dişi genital kanalı­nın önemli savunma faktörleridir. Ayrıca, vagina kalıcı bir mikrofloraya sahiptir. Erişkin dişilerde, vagina duvarındaki hücreler döküldüğünde, vagina florasını oluşturan laktobasillere besin kaynağı olurlar. Laktobasiller de laktik asit üreterek ve ortamın pH’sını düşürerek, patojenlerin vaginaya yerleşmesini engellerler. Üst solunum sisteminin hava yolları, ince rulo tarzındaki turbinatlardan oluşmuştur ve bunlar havanın geçişi sırasında bir turbulans oluş­turur. Hava turbulansı mikroorganizmaları ve yabancı partikülleri mukozal du­varlara doğru iterek mukusa yapışmalarını sağlar. Bu şeklide 10-15 μm’den büyük partiküller üst solunum yollarında tutulur. Benzer şekilde havanın bronşioller­den geçişi sırasında oluşan turbulans yabancı partikülleri bronşiyal duvarlardaki mukusa iter ve yapıştırır. Bu şekilde de 5 μm’den büyük olan partiküller tutulur. İçinde mikroplar ve partiküller biriken mukus kirpikli epitel hücrelerinin kirpik hareketleri ile taşınır ve dışarı atılır.

Virusların hücre içinde yaşamaları, immun sistemin direkt denetiminden ve etkisinden kurtulmalarını sağlayan en önemli faktördür. Viruslar ayrıca immun sistem denetiminden ve immun yanıt etkisinden kurtulmak için antijenik değişim ve immunbaskılama mekanizmalarını da kullanırlar.