TEMEL VETERİNER MİKROBİYOLOJİ VE İMMÜNOLOJİ

Mikroorganizmaların vücuda yerleşmesine infeksiyon, bu nedenle oluşan hastalığa infeksiyöz hastalık denir. Hastalıktan, özellikle infeksiyöz hastalıklardan korunma immunite veya bağışıklık terimi ile ifade edilir. Vücudun yabancı etkenlere karşı gösterdiği tepkilerin tümüne kollektif olarak immun yanıt (bağışıklık yanıtı) denir.

Bir türün bazı ırkları, hatta bazı bireyleri belirli infeksiyonlara, diğer ırk ve bireylere göre daha dirençli olabilirler. Ancak, ırk veya birey düzeyindeki direnç kesin değil, görecelidir. Bu duruma relatif direnç denir. Kuzey Afrika koyunları Brucella infeksiyonuna, diğer koyun ırklarına göre daha dirençlidir.

İmmun sistemin birer parçası olarak kabul edilen bu unsurlar, mikroorganizmalar arasında ayrım yapmaz, yani patojenin tipine özel bir yanıt oluşturmazlar. Vücut savunmasındaki bu aşamaya doğal bağışıklık (innate immunite) veya nonspesifik bağışıklık denir. Bu işlevi yürüten hücre ve moleküller genellikle vücut içinde, kanda ve dokularda bulunur. Örneğin, fagositik hücrelerden makrofajlar, dokulara giren patojenleri yutarak uzaklaştırır; komplement sistemi bakterileri parçalar.

İmmun yanıt ile ortaya çıkan ve bağışıklık teriminin anlamını tam olarak karşılayan savunma şekli spesifik bağışıklıktır. Bu bağışıklık şekli, doğal veya nonspesifik savunmanın aksine, vücutta hazır olarak bulunmayıp, belirli uyarım ve reaksiyonlardan sonra kazanıldığı için kazanılmış bağışıklık veya edinsel bağışıklık olarak da tanımlanır.

Humoral bağışıklık, antijenlerin B lenfositlerini uyarması ve antikor üretimi ile sonuçlanan humoral immun yanıt sonrasında kazanılır. Bu bağışıklık şeklindeki savunma aracı antikorlardır. Hücresel bağışıklık, antijenlerin T lenfositlerini uyarması ile ortaya çıkan hücresel immun yanıt sonrasında kazanılır. Bu bağışıklık şeklinde savunma aracı sitotoksik T lenfositleridir.

Bağışıklık 4 yolla kazanılabilir. Doğal aktif bağışıklık, patojen veya antijenle doğal olarak karşılaşan immun sistemin verdiği yanıt ile, diğer bir deyişle infeksiyonlar sırasında kazanılan bağışıklıktır. Yapay aktif bağışıklık, aşılama (immunizasyon) yoluyla kazanılan bağışıklıktır. Doğal pasif bağışıklık, fetusa veya yavruya anneden geçen bağışıklıktır. Yapay pasif bağışıklık, antiserum (hiperimmun serum) uygulaması yoluyla kazanılan bağışıklıktır.

Antijenik bir molekülde, immun sistem tarafından tanınıp spesifik immun yanıt oluşturulan özel bölgelere, antijenik determinant veya epitop denir. Antijenik determinantlar yaklaşık 4-8 amino asitten ibaret bölgelerdir ve molekülün yaklaşık her 5.000 Da ağırlığı için bir adet bulunurlar. Kompleks bir molekülde birbirinden farklı birçok epitop bulunabilir. İmmun sistem farklı epitopların her birini ayrı ayrı algılar ve her birine spesifik yanıt oluşturur. O halde, bir bakterinin immun sistem ile teması halinde, bakteri tek bir antijen olarak değil, çok sayıda antijenik determinant olarak algılanacaktır.

Ağır zincir sabit bölgesindeki (CH) amino asit yapısına göre 5 temel ağır zincir tipi vardır: gama, mü, alfa, delta ve epsilon. Ağır zincirin tipi, immunglobulinin sınıfını belirler. Böylece, gama, mü, alfa, delta ve epsilon tipi zincir taşıyan immunglobulinlere sırasıyla IgG, IgM, IgA, IgD ve IgE adı verilir.

Doku yerleşik makrofajlar, bağ dokuda “histiosit”, beyinde “mikroglia” ve böbrekte “mezangial hücre” olarak bulunurlar. Dalak ve lenf nodülü makrofajları özel bir isim almazken, karaciğerde bulunanlara “Kupffer hücreleri”, kemik iliğinde bulunanlara “osteoklast” adı verilir.

Timus, Bursa Fabricius, İleo-Sekal Peyer Plakları ve Kemik iliği primer lenfoid organlardır. Lenf nodülleri ise sekonder lenfoid organdır.

Patojen: Hastalık oluşturabilen mikroorganizmaları belirtmek için kullanılan bir terim.

Mikroorganizmaların vücuda yerleşmesine infeksiyon denir.

Genetik temele bağlı özellikler, bazı hayvan türlerinde veya cinslerinde bazı infeksiyöz hastalıkların hiç oluşmamasını sağlar. Buna doğal direnç denir.

Nonspesifik: Birşeye özel veya özgü olmayan.

Self tolerans: İmmun sistem yabancı antijenlerin tümüne karşı immun yanıt oluşturabilirken, vücudun kendine has yapılarına (self antijen) karşı immun yanıt oluşturmaz. Diğer bir deyişle immun sistem yabancı antijenler ile self antijenleri ayırt edebilir. Bu duruma self tolerans denir.

İmmun yanıtı uyaran ve oluşan bağışıklık öğeleri ile spesifik reaksiyon veren maddelere antijen veya immunojen denir.

Monomer: Tek birimden oluşmuş temel yapı.

Hafif zincirdeki ilmek bölgeleri iki tanedir.

Ağır zincir sabit bölgesindeki (CH) amino asit yapısına göre 5 temel ağır zincir tipi vardır: gama, mü, alfa, delta ve epsilon.

Polimorfnükleer granülositler içinde en az bulunan hücre tipi bazofillerdir.