TEMEL VETERİNER MİKROBİYOLOJİ VE İMMÜNOLOJİ - Deneme Sınavı - 8

Canlılar alemi, hayvanlar, bitkiler, mantarlar, protistalar ve monera (Archae ve Eubacteria) olarak üzere beş bölümde incelenebilir. Bunlardan ilk dördünü oluşturanlar çok hücreli formda (ökaryot) olup monera’lar tek hücreli (prokar­ yot) yapıdadır.

Moleküler çalışmalar mantarların genetik alt ünitelerinin dört monofiletik gruptan oluştuğunu göstermektedir. Bunlar Acrasiomycota, Myxomycota, Oomycota ve Fungi’dir.

Mantar kolonileri hifa adı verilen genellikle ince uzun ve saydam mikroskopik filamentlerden oluşmuşlardır. Bunların her birine hifa adı verilir. Hifaların çapı türlere göre 0.5-10 mikrometre arasında değişmektedir.

Bir mantar hücresi en dışta hücre duvarı ile sarılmıştır. Diğer organeller bu yapının içindedir.

Vakuol: Olgun hücrelerde daha fazla rastlanan vakuollerin etrafları ünit membranla çevrilidir. Bunların içlerinde pigment, kristal ve amorf karakterde maddeler bulunabilir. Hücrelerin dejenerasyonları sırasında sayılarında artmalar da meydana gelmektedir.

Pleomorfik Koloniler: Laboratuvarlarda, besiyerlerinde uzun süre pasajları yapılan mantarlar bu tip koloniler meydana getirir. Bazen, kolonilerin ortası veya kenarlarında beyaz, steril ve kadife görünümünde hifalar olabilir. Dermatofitlerde, bu tür kolonilere sıkça rastlanır.

Seksüel Sporlar

Eşeyli üremede, ayrı cins veya karakterde olan iki gametin çekirdekleri birbiri ile birleşip kaynaşarak haploid hale gelir ve bu haploid kromozomlar da birleşerek seksüel sporları meydana getirir.

Seksüel üreme şekli mantar türlerinde farklılıklar göstermektedir. Mantarlar bu üreme şeklinde meydana gelen spor yapılarına göre sınıflandırılmakta ve dört grup altında incelenmektedir. Bunlar; Askosporlar, Basidiosporlar, Oosporlar ve Zigosporlardır.

Aseksüel Sporlar

Eşeysiz üreme sırasında mantarlarda başlıca 5 tür spor oluşumuna rastlanmaktadır. Bunlar: Artrospor, Blastospor, Klamidiospor, Konidiospor ve Sporangiospor’dur.

Işık gereksinim duyulan önemli bir faktör değildir. Mantarlar ışığın olmadığı ortamlarda üreme ve gelişme gösterebilirler. belirtilen diğer faktörler ise üremede söz sahibidir ve optimum değerler üreme hızı yükselmektedir.

Direkt mikroskopi, özellikle dermatofitleri teşhis için şüpheli muayene materyalinden KOH solusyonu ile hazırlanan preparatların mikroskobik incelenmesidir. Muayene materyali bir lam üzerinde birkaç damla % 15’lik KOH solusyonu ile karıştırılır.

Moleküler Teknikler

Dermatofitlerin rutin identifikasyonunda kullanılan laboratuvar metodlarının yavaş olması ve bazı örneklerde kesin sonuç alınamaması, yeni metodların geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Nükleik asitleri temel alan bu teknikler, patojenik organizmalardaki genotipik farklılıkları ortaya çıkarmada oldukça yararlıdır. Bu teknikler çok spesifiktir ve fenotipik özelikleri temel alan tekniklerden daha kesin sonuçlar verir. Polymerase chain reaction (PCR) ve mitokondrial DNA’nın restriction fragment length polymorphism (RFLP) analizi bu tekniklere örnek verilebilir.

Vücuda giren bir mikroorganizmanın veya yabancı maddenin belirli immun sistem hücreleri tarafından yakalanarak yutulmasına fagositoz denir. Bu olay infeksiyon etkenlerinin etkisiz hale getirilmesi ve vücuttan uzaklaştırılması için en önemli erken savunma mekanizmalarından birisidir. Fagositoz olayı, myeloid seriye bağlı polimorfnükleer hücreler ve mononükleer fagositik hücreler tarafından gerçekleştirilir. Aktif olarak fagositoz yapan polimorfnükleer hücreler, nötrofiller ve eozinofiller, mononükleer hücreler ise makrofajlardır. Fagositoz nonspesifik bir bağışıklık mekanizmasıdır; fagositler mikroorganizma veya antijene göre özelleşmemişlerdir. Doğru cevap B’dir.

Fagositler mikroorganizmalar ile katı dokular içinde karşılaştıklarında bunları kolayca yakalayıp bağlanabilirler. Bu olaya yüzey fagositozu denir. Yüzey fagositozunda, bağlanmanın ve yutma işleminin gerçekleşmesi için başka maddelerin yardımına gerek yoktur. Ancak olay vücut sıvılarında geçiyorsa bu bağlanma kendiliğinden olmaz. Çünkü, elektrolit ortamda fagositlerin ve mikroorganizmaların yüzeyleri genellikle negatif yüklüdür. Fagositlerin mikroorganizmaya bağlanmasına engel olan bu duruma zeta potansiyeli denir. Doğru cevap A’dır.

Vücut savunmasında görev alan fagositik hücreler nötrofil, eozinofil, monosit ve makrofajlardır. Bu hücre tipleri tarafından gerçekleştirilen fagositozun temel mekanizması benzer olmasına rağmen, gerek olayın bazı aşamalarında gerekse fagosite olan materyal bakımından farklılıklar bulunabilir. Nötrofiller, vücuda giren mikroorganizmalara ilk müdahaleyi yapan fagositlerdir. Saldırmaya ve öldürmeye her an hazırdırlar ve diğer yollarla uyarılmaya ihtiyaçları yoktur. Nötrofilleri, özellikle mikrobiyal kökenli kemotaktik maddeler çeker. Nötrofillerin fagosite ettikleri mikroorganizmaları öldürme güçleri makrofajlara göre daha fazladır; bunun için respiratorik yıkım mekanizmasını kullanırlar. Eozinofiller de nötrofillere benzer şekilde fagositoz yaparlar. Eozinofilleri çeken kemotaktik maddeler çoğunlukla mast hücreleri tarafından salınır. Eozinofillerin büyük çoğunluğu dokularda yerleştiği için, damardan dokuya göç olayı fazla görülmez. Eozinofillerin respiratorik yıkım mekanizmasında hipoklorid yerine hipobromid iyonları oluşur ve bu da daha çok parazitler üzerine etkilidir. Makrofajlar tarafından gerçekleştirilen fagositozun aşamaları nötrofil fagositozuna benzer şekilde gelişir. Ancak, nötrofil fagositozundan farklı bazı özellikleri vardır. Makrofajlar sadece mikroorganizmaları değil, vücuda ait yaşlı, ölü veya hasarlı hücreleri, bunların artıklarını, hatta asbest ve partiküler karbon gibi inorganik maddeleri bile fagosite ederler. Makrofajlar daha geç aktive olurlar ve fagositoza nötrofillerden sonra başlarlar. Ancak, nötrofillerin aksine makrofajlar, yaşamları boyunca sürekli ve defalarca fagositoz yapabilirler. Doğru cevap C’dir.

Ekzojen olarak nitelenen antijenlerin işlenmesi ile ilgili mekanizmaya endozomal işlem denir. Hangi antijenlerin endozomal yolla işleneceği, dolayısıyla ekzojen antijen olarak niteleneceği, antijenin hücreye giriş şekline ve hücre içindeki konumuna bağlıdır. Hücreye fagozom içinde alınan, dolayısıyla sitoplazmada serbest olarak bulunmayan antijenler endozomal yolla işlenir ve ekzojen antijen olarak nitelenir. Antijen sunan profesyonel bir hücre, 200.000 adet MHC sınıf II molekülü taşıyabilir. Bir yardımcı T hücresi de 200-300 MHCpeptid kompleksi tarafından uyarılabilir. Böylece, antijen işleyen bir hücre aynı anda birçok farklı antijenik peptidi (epitopu) işleyerek bunları farklı yardımcı T lenfositlerine sunabilir. Doğru cevap D’dir.

Sitokinler, çoğunlukla immun sistem hücreleri tarafından salgılanan ve hücrelerin özelliklerini veya fonksiyonlarını etkileyen küçük proteinler veya glikoproteinlerdir. İmmun yanıtın her aşamasında, hormon benzeri bir etki ile hücrelerarası iletişimi sağlarlar. Diğer bir deyişle, hücrelerarası iletişimi sağlayan sinyal molekülleridir. İmmun sistem hücreleri de dahil olmak üzere birçok hücre tarafından salgılanırlar. Sitokinler, hücre gelişmesi, çoğalması, aktivasyonu, yangı, bağışıklık, doku tamiri ve morfogenezis gibi önemli biyolojik faaliyetleri düzenlerler ve işlevleri mutlak gereklidir. İmmun yanıtta hücrenin olduğu her olayda mutlaka sitokin fonksiyonu da vardır. Doğru cevap D’dir.

İmmun sistemin en çarpıcı özelliklerinden biri immunolojik bellektir. İmmunolojik bellek, immun sistemin daha önce karşılaştığı antijenlere karşı daha hızlı ve etkili bir yanıt vermesidir. Diğer bir deyişle, sekonder immun yanıt, immunolojik bellek sayesinde ortaya çıkar. İmmunolojik belleğin temeli de bellek B lenfositleridir. Bellek B hücreleri uzun ömürlüdür. İzotip değişimi geçirdiklerinden, yüzeylerinde antijen reseptörü olarak IgG taşırlar. En önemlisi de, affinite maturasyonu geçirdikleri için antijenlere daha iyi bağlanırlar. Bütün bunlara bağlı olarak, antijenle tekrar karşılaştıklarında (sekonder immun yanıtta), düşük antijen dozlarında bile, daha çabuk uyarılıp, humoral immun yanıtı kısa sürede pik düzeye çıkarabilirler. Primer immun yanıt sırasında oluşan diğer tip bellek B hücreleri üzerlerinde IgM taşırlar ve bölünerek varlıklarını devam ettirirler. Doğru cevap E’dir.

Antikorların Direkt Etkileri; Toksin Nötralizasyonu, Virus Nötralizasyonu ve Bakteriyel Adhezyon İnhibisyonudur. Doğru cevap B’dir.

Komplement sistemi tek bir mekanizma ile çalışmaz. Komplement reaksiyonları, ilk basamağı uyaran etkenlere göre iki farklı mekanizma ile çalışmaya başlar; klasik yol ve alternatif yol. Bu iki farklı yol ile başlayan mekanizmalar, belli bir aşamaya kadar kendilerine has reaksiyonları yürüttükten sonra, ortak bir reaksiyon zinciri ile sonlanırlar. Bu ortak yola terminal yol denir. Farklı yollarda ortaya çıkan komplement parçalarının fonksiyonları aynıdır. Klasik yol, antikorun antijene bağlanması ve C1 parçasının antikora bağlanması ile başlar. Bu nedenle klasik yol humoral bağışıklık kapsamında değerlendirilir. Alternatif yolu sialik asit içermeyen mikroorganizmaların yüzeyinde bir döngü şeklinde başlar ve devam eder. Alternatif yol, spesifik antikorlar olmasa da başlayabildiği için, nonspesifik bağışıklık kapsamında değerlendirilir. Doğru cevap D’dir.

Sitotoksik T hücreleri tamamen uyarılıp hedef hücreye spesifik olarak bağlandıklarında bu hücreyi apoptozis mekanizmasıyla öldürürler. Sitotoksik T hücreleri, en önemli fonksiyonları olan apoptozisi üç mekanizma ile gerçekleştirebilirler; perforin yolu, CD95 yolu ve TNF-beta yolu. Bunların arasında infeksiyonlarda vücut savunması için en çok kullanılan yol perforin yoludur. Sitotoksik T hücrelerinin tip I granülleri iki tip sitotoksin içerir; perforin ve granzim. Bu enzimler sitotoksik T hücrelerinin içindeki granüllerde salgılanmaya hazır şekilde bulunurlar. Sitotoksik T hücresi hedef hücreye bağlandıktan ve yüzey molekülleri ile gerekli uyarımı aldıktan sonra, bu enzimleri içeren granülleri hedef hücreye doğru boşaltılırlar. Doğru cevap D’dir.

Sitotoksik T lenfositleri spesifik hücresel immun yanıtın en önemli hücreleridir. Çoğunluğu sitotoksite vasıtasıyla gerçekleştirilen efektör fonksiyonları şunlardır. 1. Sitotoksik T lenfositleri, virusla infekte hücreleri apoptozis yoluyla öldürür. Sitotoksik T lenfositleri tarafından gerçekleştirilen apoptozis mekanizması viral infeksiyonlardaki en iyi savunma şeklidir. Çünkü, eğer infekte hücre başka bir mekanizma ile parçalanırsa, hücre ölmesine rağmen canlı viruslar çevreye yayılabilir. Apoptozis sırasında ise bir taraftan hücre ölürken, diğer taraftan endonükleazlar viral DNA’yı da parçalayarak virionun montajını, dolayısıyla virusun sağlam hücrelere yayılmasını engeller. 2. Viruslar dışında, bazı hücre içi bakteriler ve bazı protozoonlar da eğer bulundukları hücrede sitotoksik T lenfositlerini uyarabilecek değişiklikler yaparlarsa, bu hücrelerin sitotoksik etkisine maruz kalabilirler. 3. Sitotoksik T lenfositlerinin, tümör hücrelerinin öldürülmesinde ve yabancı doku transplantlarının reddinde önemli rolleri vardır. Tümör hücreleri üzerinde ortaya çıkan yeni tümör antijenleri endojen antijenler gibi işlem görür. 4. Sitotoksik T lenfositleri, T hücre gelişimini düzenler. Daha açık bir ifadeyle, timustaki gelişimleri sırasında otoreaktif T hücrelerini apoptozis yoluyla öldürürler. Doğru cevap D’dir.