TEMEL VETERİNER MİKROBİYOLOJİ VE İMMÜNOLOJİ - Deneme Sınavı - 16

Bir maddenin antijen olarak nitelenebilmesi için en önemli koşul “vücuda yabancılık” tır. Bir maddenin vücuda yabancı olması, onun antijen olarak tanınması için yeterli değildir. Bir molekülün yapısı, çözünebilirliği ve dayanıklılığı gibi özellikleri, o molekülün immun sistem ile karşılaştığında nasıl algılanacağını belirler. Antijenite ile ilgili yapısal özelliklerden biri “molekül ağırlığı”dır. Ancak, molekül ağırlığı da tek başına antijenite için yeterli bir koşul değildir; büyük olmasına rağmen antijenik olmayan maddeler vardır. Bu bakımdan, molekül ağırlığı yanında molekülün “kompleks yapı”da olması da gereklidir. Kompleks yapı ile kastedilen, kimyasal içeriğinin (primer yapı) çeşitlilik göstermesi ve fiziksel yapısının (sekonder ve tersiyer yapı) uygun olmasıdır. un sistemin ilişki kurabileceği bir düzeyin altına da indirgenmemesi gereklidir. Eğer madde en küçük yapı taşlarına kadar parçalanırsa antijenik özelliğini kaybeder. Görüldüğü gibi, bir maddenin iyi bir antijen olabilmesi için, çözünürlüğü ile dayanıklılığının dengede olması gereklidir. Bir maddenin antijenitesini belirleyen zorunlu koşullar dışında, antijen veya konak ile ilgili bazı faktörler de immun yanıt üzerinde etkili olabilmektedir. Doğru cevap C’dir.

Kimyasal yapılarına göre başlıca temel antijen grupları, proteinler, karbonhidratlar, lipidler ve nükleik asitlerdir. Bu kimyasal gruplar tek başlarına bulunabildikleri gibi, diğer gruplarla bir araya gelerek glikoprotein, lipoprotein, nükleoprotein ve glikolipid moleküllerini oluşturabilirler. İnfeksiyon oluşturan mikroorganizmalar, bu kimyasal grupların tümünü barındıran kompleks yapılardır. Bu yüzden, böyle bir yabancı yapıya karşı oluşacak immun yanıtta, kompleksdeki antijenlerden her birine karşı ayrı ayrı immun yanıt oluşması söz konusu olacaktır. Doğru cevap D’dir.

İmmunglobulin A (IgA); kanda düşük konsantrasyonda bulunan ve çoğunluğu mukozal yüzeylere salınan bir immunglobulin sınıfıdır. İki ağır ve iki hafif zincirden oluşmuş monomer yapısı sadece kanda çok düşük düzeyde, iki IgA monomerinden oluşan dimerik formu mukozal yüzeylerde yüksek düzeyde bulunur. IgA, mukozadaki bölgesel lenfoid dokularda ve derideki plazma hücreleri tarafından üretilir; dimer şeklini bu hücrelerde alır. Doğru cevap A’dır.

İmmunglobulin E (IgE); kanda en düşük konsantrasyonda (%0.005-2) bulunan immunglobulin sınıfıdır. İki ağır ve iki hafif zincirden oluşmuş tipik monomer yapısındadır. IgE yüzeysel lenfoid dokudaki plazma hücreleri tarafından üretilir ve salınır. Diğer immunglobulin sınıflarının yürüttüğü antimikrobiyal görevleri etkili bir şekilde gerçekleştiremez. Ancak, parazitlere karşı ve allerjik reaksiyonlarda görev alan en önemli immunglobulin sınıfıdır. Paraziter veya allerjik hastalıklarda konsantrasyonu belirgin şekilde artar. IgE’nin önemli bir özelliği, özel reseptörler bulunduran mast hücrelerine ve bazofillere bağlanabilmesidir. Kanatlılar dışında tüm evcil hayvanlarda IgE bulunur, ancak sadece köpek IgE’sinin iki alt sınıfı vardır. Doğru cevap E’dir.

Nötrofillerin en önemli görevi yabancı maddeleri, fagositoz denen olay vasıtasıyla yutmak ve parçalamaktır. Nötrofiller fagositoz olayını hızlı ve etkili bir şekilde gerçekleştirirler. Vücuda giren yabancı maddelere, özellikle mikroorganizmalara ilk ve en çabuk müdahale eden hücreler nötrofillerdir. Bu yüzden, vücudun ilk savunma hattı olarak kabul edilirler. Nötrofiller ayrıca, salgıladıkları çeşitli maddeler vasıtasıyla yangı olayının gelişiminde de rol oynarlar. Doğru cevap B’dir.

B ve T hücreleri dışında lenfoid seriden gelen üçüncü hücre tipi, sitotoksik özellikteki doğal öldürücü hücrelerdir (NK hücreler). Kanda bulunan lenfoid seri hücrelerinin %15’ini kapsarlar. NK hücreleri, T lenfositler ile aynı kökenden gelmelerine rağmen timusa uğramazlar ve burada değişim geçirmezler. Bu nedenle, antijen reseptörü taşımazlar; dolayısıyla antijene spesifite, bellek ve tolerans gibi temel lenfosit özelliklerine sahip değildirler. Başta tümör hücreleri olmak üzere, virusla infekte hücreleri ve yabancı doku hücrelerini öldürürler. NK hücreleri kanda ve sekonder lenfoid organlarda bulunurlar. Doğru cevap D’dir.

Lenfositlerin gelişiminden, değişiminden ve immunite ile ilgili temel özelliklerin yüklenmesinden sorumlu organlara, primer lenfoid organlar veya merkezi lenfoid organlar denir. Primer lenfoid organların ortak özellikleri şunlardır. Yenidoğanlarda en büyük relatif hacime sahiptirler, puberteden sonra hızla küçülürler. Vücuda antijenik uyarım olmasa dahi normal gelişmelerini ve doku organizasyonlarını tamamlarlar. Bu organlar timüs, fabricius kesesi, kemik iliği ve İleo-sekal Peyer plaklarıdır. Doğru cevap D’dir.

Antijene karşı immun yanıtın geliştirilmesinden sorumlu olan ve bunun için uygun ortam sağlayan organlara sekonder lenfoid organlar veya periferal lenfoid organlar denir. Sekonder lenfoid organların ortak özellikleri şunlardır. Organların gelişimi, normal vücut gelişimi ile paralel yürür, en büyük hacimlerine erişkin dönemde ulaşırlar. Vücuda antijenik uyarım olmadığında normal gelişmelerini ve doku organizasyonlarını tamamlayamazlar. Neonatal dönemde vücuttan çıkartılmaları halinde, yürüttükleri fonksiyonlarda önemli kayıplar olmaz. Doğru cevap C’dir.

Mastigomycotina; Chytridiomycete’leri, Zygomycotina; Mucorales takımını, Ascomycotina; Saccharomyces gibi gerçek mayaları ve eşeyli üreyen fırsatçı küfleri, Basidiomycotina; yüksek mantarları, Deuteromycota bölümü ise patojen ve fırsatçı küf ve maya tipi mantarları içerecek şekilde düzenlenmiştir.

Mastigomycotina; Chytridiomycete’leri, Zygomycotina; Mucorales takımını, Ascomycotina; Saccharomyces gibi gerçek mayaları ve eşeyli üreyen fırsatçı küfleri, Basidiomycotina; yüksek mantarları, Deuteromycota bölümü ise patojen ve fırsatçı küf ve maya tipi mantarları içerecek şekilde düzenlenmiştir.

Slime molds: Protistalar içerisinde mantarlara benzeyen dış yüzeyleri cıvık, sümüksü bir tabaka ile kaplı cıvık mantar olarak da adlandırılan gruptur.

Protoplast: Hücre duvarı olmayan veya giderilmiş prokaryotik veya ökaryotik hücrelerdir.

Septum: Septum filamentöz mantarlarda rastlanan bir formasyondur. Bu yapılar hücre duvarının iç kısımından orijin alır ve içeri doğru uzanarak karşı cidara kadar devam eder. Yapısı, hücre duvarının yapısı ile aynı kimyasal özelliği gösterir. Septum Oomycetes ve Zygomycetes sınıfı mantarlarda görülmez.

Ünit membran: Sitoplazmayı ve hücre içerisindeki organellerin etrafını saran birden fazla görevi olan zardır

Endoplazmik Retikulum: Bu organel bitki ve hayvan hücrelerinde olduğu gibi, iki paralel unit membranla çevrili ve üzerlerinde ribozomların yerleştiği bir yapıdadır. Endoplazmik retikulumun mantar hücrelerinde çekirdek membranın bir devamı olduğu bildirilmektedir. Protein sentezinde ve metabolizma için gerekli substansların taşınmasında büyük etkinliği olan endoplazmik retikulum lipoprotein yapısındadır.

Mitokondri: Mantar hücrelerinde değişik sayıda, küçük (0.4-0.8x1-2 mikrometre), genellikle disk veya oval bir şekil gösteren mitokondriler bulunur. Yapısında protein ve DNA bulunan mitokondriumların bölünerek ve/veya tomurcuklanma ile çoğaldıkları bildirilmektedir. Bitki ve hayvan hücrelerinde olduğu gibi hücrenin enerji merkezini oluştururlar.

Maya Benzeri Koloniler: Koloniler yumuşak, mukoid kıvamda kabarık, nemli bir görünüşte olup oval ve yuvarlak kenarlara sahiptirler. Örneğin; Saccharomyces sınıfına ait türler (S. cerevisiae, S. fragilis, vb) kolonileri ile sistematik infeksiyon oluşturan dimorfik mantarların 37°C’deki kolonileri genellikle maya benzeri bir özellik gösterirler.

Klamidiosporlar: Mucoraceae familyasına ait türlerde görülen bu sporulasyon şeklinde, hifalarda bulunan hücrelerin bazıları büyür, gelişir, hücre duvarları kalınlaşır ve protoplazmaları yoğunlaşarak klamidosporları oluştururlar. Bu sporlar hifaların orta, yan veya uç kısımlarında gelişebilir.

Bir mikroorganizma ile karşı karşıya gelen fagositik hücrenin öncelikle ona bağlanması gerekir. Fagositler mikroorganizmalar ile katı dokular içinde karşılaştıklarında bunları kolayca yakalayıp bağlanabilirler. Bu olaya yüzey fagositozu denir. Yüzey fagositozunda, bağlanmanın ve yutma işleminin gerçekleşmesi için başka maddelerin yardımına gerek yoktur. Ancak olay vücut sıvılarında geçiyorsa bu bağlanma kendiliğinden olmaz. Çünkü, elektrolit ortamda fagositlerin ve mikroorganizmaların yüzeyleri genellikle negatif yüklüdür. Fagositlerin mikroorganizmaya bağlanmasına engel olan bu duruma zeta potansiyeli denir. Bağlanmanın gerçekleşmesi için mikroorganizmanın yüzey elektrik yükünün değişmesi gerekir. Eğer mikroorganizmanın yüzeyi pozitif yüklü olan antikorlar veya komplement ile kaplanırsa elektrik yükü değişir. Böylece, fagositlerin üzerinde bulunan antikor reseptörleri (FcR) ve C3b reseptörleri ile bu bağlanma gerçekleşir. Mikroorganizma yüzeyini kaplayarak fagositozu kolaylaştıran böyle maddelere opsonin, bu olaya opsonizasyon denir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Vücut savunmasında görev alan fagositik hücreler nötrofil, eozinofil, monosit ve makrofajlardır.

Doğru cevap B seçeneğidir.