TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ

Ovaryum, genellikle bir çift olup (kanatlılar hariç) hafifçe yassılmış oval şekildedir (Şekil 9. 1; 9. 2A), ancak kısrakta fasülye biçimindedir(Şekil 2B). Kanatlı
hayvanlarda ise sadece sol ovaryum ve ovidukt gelişimini tamamlar. Ovaryumlar
erkeklerdeki testislerin karşılığıdır, endokrin ve ekzokrin fonksiyonlara sahiptir.

Östrojenler, dişilerin
östrus boyunca kabul edici davranşlarndan sorumludur. Dişi üreme kanalının
gelişimi ve fonksiyonu, ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişimi de östrojenlere
bağlıdır. Östrojenler, aynı zamanda oksitosin ve prostaglandinler gibi uterus düz
kaslarının kontraksiyonlarını etkiler. Östrojenlerin üreme ile ilgili fonksiyonları
dişında iskelet gelişimi, kemik dengesi, yağ bezi aktivitesi, elektrolit dengesi,
kalsiyum ve fosfat birikimi, yağ depolanması gibi konularda da etkileri vardır.

Primordiyal Folliküller: Primordiyal folliküller fötal dönemde ovaryumun
korteksinde birinci mayoz bölünmeyi geçirmiş ve primer ovosit aşamasına gelmiş
ovosit ile onu saran tek katlı yassı follikül epitel hücrelerinden oluşur (Şekil 9. 3).
Puberteye kadar kortekste sadece bu folliküller yer alır. Puberte ile birlikte hipofizden salgılanan Follikül Stimülan Hormon (FSH) etkisiyle bu folliküller gelişmeye
başlar. Primordiyal folliküller esas olarak korteksin dış kısmında yerleşirler. Ruminantlarda ve domuzda genelde dağınık iken köpeklerde kümeleşme gösterirler

Ovidukt (Tuba Uterina-Salpinks-Fallopian Tüpler), ovaryumla uterus arasında ovumun, spermatozoonların ve zigotun transportunu sağlayan bir kanaldır.
Fertilizasyona elverişli bir ortam olup ovulasyonla atılan ovosit II’yi içine alır,
döllenme gerçekleşirse oluşan zigotun uterusa ulaşmasını ve beslenmesini sağlar.
Döllenmenin gerçekleştiği kanal oviduktur.

Vulva; dişi genital sistemin organizma dışına açılan bölümüdür. Evcil memeli hayvanlarda vulva; vestibul, labiyumlar ve klitoristen ibarettir.

Kanatlı oviduktu beş bölgeye ayrılmıştır: İnfundibulum, Magnum, İsthmus,
Uterus ve Vaginadır. Yumurta oluşumuna, yumurta kabuğu, albumin ve kabuk için
materyal salgılanmasına oviduktun vagina bölümü dışındaki tüm bölümler katılır.

Testisler; spermatozoonların oluşumundan(spermatogenezis) ve steroid yapıdaki hormonların üretilip salgılanmasından (steroidogenezis) sorumludurlar.
Erkek üreme sisteminin esas fonksiyonel organları olan testisler, skrotum içinde asılı dururlar ve tubuler bileşik bez yapısındadırlar. Prenatal dönemde karıniçi
gelişimini sürdüren testisler, doğuma yakın bir zamanda inguinal kanaldan geçerek skrotuma inerler ve burada funikulus spermatikus ile asılı halde tutulurlar.

Fötal hayatın erken döneminde gelişen testiste çok sayıda Leydig hücresi bulunur. Plasental kökenli gonadotropinlerin kan yoluyla fötal testise ulaşıp, Leydig hücrelerini uyarması sonucu Leydig hücreleri testosteron sentezlemeye başlar.
Sentezlenen bu hormon erkek genital organlarının embriyolojik farklılaşmasında etkindir.
Androjenik etki olarak libido sağlarlar, büyümenin sağlanmasında anabolizan etki yaparlar, eklenti bezlerinin fonksiyonlarının sürmesini, sekonder erkeklik karakterlerinin ortaya çıkmasını sağlarlar, FSH ve LH ile birlikte spermatogenezisi kolaylaştırırlar.

Testosteron hormonu leydig hücreleri tarafından sentezlenir.

Spermatogenezis terimi spermatozoon üretimi sürecini baştan sona kadar içine
alır. Spermatogenik hücreler spermatozoon ile sonlanırlar. Spermatogenik serinin tümüyle olgunlaşmamış hücreleri spermatogonyumlar küçük, yuvarlak hücrelerdir (Şekil 9.15). Bu hücreler mitoz bölünmeye uğrarlar ve içlerinden bazıları
farklılaşarak primer spermatositleri oluştururlar. Primer spermatositler mayoz
bölünmenin ilk aşaması sonucunda sekonder spermatositleri şekillendirirler. Sekonder spermatositler spermatidlere dönüşürler. Bu hücreler seminifer epitellerden spermatozoon olarak ayrılırlar