TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ

Sinir hücreleri veziküllerinde bulunan nöyrotransmitterlere göre adlandırılır. Asetilkolin içerenler; kolinerjik nöyronlar, katekolamin grubu nöyrotransmitter içerenler aminerjik, epinefrin ve norepinefrin içerenler de adrenerjik nöyronlar olarak tanımlanır. Peptid grubu nöyrotransmitterleri sentezleyen ve salgılayan nöyronlara ise peptiderjik nöyronlar adı verilir.

Presinaptik membrana gelen uyarımlar, membran geçirgenliğini arttırır, sinaps aralığından akson ucuna Ca iyonları girer. Presinaptik membran yakınında toplanmış olan veziküller, kalsiyum iyonlarının etkisiyle presinaptik membran ile kaynaşır ve ekzositoz ile içeriklerini sinaps aralığına boşaltır. Postsinaptik membranda bu nöyrotransmitterlere özgü reseptör proteinleri vardır. Membrandaki kanallardan bir kısmını oluşturan bu reseptör proteinleri nörotransmitterler aktifleştirir ve kanallar açılır. Kanalların açılması ile hedef hücrenin postsinaptik membranından içeriye bol miktarda Na iyonu girerken sinaps aralığına da K iyonları çıkar. Bu durumda postsinaptik membranın elektriksel dengesi değişir, membran depolarize olur, hücrede uyarım meydana gelir. Presinaptik aralığa gelen uyarımlar kesildiği anda sinaps aralığına nöyrotransmitter aktarımı sona erer, aralığa daha önce geçmiş olan veya aralıkta bağımsız kalan nörotransmitter molekülleri enzimler tarafından parçalanır ve hedef hücrenin uyarılması sona erer.

Sinir sisteminin periferik sinir sistemi bölümünde sinir telleri ve hücrelerinin aralarını bağ doku doldururken, merkezi sinir sisteminde bu doku özelleşir ve nöyrogliya dokusu olarak tanımlanır. Nöyrogliya hücreleri sinir dokunun asıl hücreleri olan nöyronları desteklemek ve bu hücrelerin fonksiyonlarını yerine getirmek için uygun mikroçevrenin hazırlanmasında önemli görevlere sahiptir. Nöyrogliya hücreleri uyarım üretmez, iletmez ve sinaps yapmaz. Nöyrogliya hücreleri destekleyici ve aralarında bulunan kapillar damarlar aracılığı ile besin ve iyon aktarımını sağlayıcı rol oynarlar. Bu hücreleri rutin boyama yöntemleri ile ışık mikroskopta tanımlamak mümkün değildir sadece çekirdekleri görülebilir.

Meissner korpuskülleri: Meissner korpuskülleri, derinin dermis katmanın da bulunan küçük kapsüllü duyu reseptörleridir. Özellikle parmak ucu, ayak tabanı, meme başları, dudaklar, göz kapakları, dudaklar ve genital bölgede bulunur.

Sinir doku, kendisine özgü yapısı nedeniyle rutin histolojik teknikler ile tam anlamıyla incelenememektedir. Krezil viole, toluidin mavisi gibi boyalar sinir hücre çekirdeği ve Nissl cisimciklerini, luxol fast blue ve osmiyum gibi maddeler de miyelin kılıfı gösterebilir.

Bipolar Nöyronlar
Hücre gövdesinden çıkan bir dentrit ve bir aksona sahip hücrelerdir. Bipolar nöyronlar burun boşluğunda ve işitme organında bulunur.

İletim hızı tüm sinirlerde akson çapı ile doğru orantılıdır, akson çapı arttıkça
iletim hızı artmaktadır. Aynı zamanda iletim hızı miyelinli sinirlerde miyelinsiz
sinirlere göre daha fazladır. Miyelinli sinirlerde uyarımlar bir Ranvier boğumundan diğerine sıçrayarak geçer. Miyelinsiz aksonlarda ise uyarım akson boyunca
devamlılık gösteren dalgalar halindeki gerilim olarak iletilir.

Dentritler
Dentritler, çevre ya da diğer sinir hücrelerinden uyarımları alan nöyral uzantılardır. Hücre gövdesinin yakınında yer alırlar, aksonlardan daha geniş çaplı ve miyelinsizdirler. Genellikle konik şekillidir ve yoğun dallanma gösteren modellileri,
dentritik ağaç olarak tanımlanır. Dentritik ağaç nöyronun reseptör yüzeyini belirgin olarak arttırır. Dentritlerde çekirdek ve golgi dışında tüm organeller, özellikle
ribozom ve rER vardır.

Presinaptik membrana gelen uyarımlar, membran geçirgenliğini arttırır, sinaps
aralığından akson ucuna Ca iyonları girer. Presinaptik membran yakınında toplanmış olan veziküller, kalsiyum iyonlarının etkisiyle presinaptik membran ile kaynaşır ve ekzositoz ile içeriklerini sinaps aralığına boşaltır. Postsinaptik membranda
bu nöyrotransmitterlere özgü reseptör proteinleri vardır. Membrandaki kanallardan bir kısmını oluşturan bu reseptör proteinleri nörotransmitterler aktifleştirir ve
kanallar açılır. Kanalların açılması ile hedef hücrenin postsinaptik membranından
içeriye bol miktarda Na iyonu girerken sinaps aralığına da K iyonları çıkar (Şekil
8. 6). Bu durumda postsinaptik membranın elektriksel dengesi değişir, membran
depolarize olur, hücrede uyarım meydana gelir. Presinaptik aralığa gelen uyarımlar kesildiği anda sinaps aralığına nöyrotransmitter aktarımı sona erer, aralığa
daha önce geçmiş olan veya aralıkta bağımsız kalan nörotransmitter molekülleri
enzimler tarafından parçalanır ve hedef hücrenin uyarılması sona erer.

Mikrogliyalar
Nöyrogliya hücreleri içinde en küçük
olanlardır. Merkezi sinir sisteminin fagositik hücreleridir. Erişkin sinir sisteminde normalde az sayıda bulunur yaralanmalarda ve hastalık durumlarında
sayıları artarak aktifleşirler. Kemikiliğinden mononükleer fagositik sistem hücrelerinden köken alır ve kandan merkezi
sinir sistemine geçerler. Merkezi sinir
sistemindeki doku hasarlarını fagosite
eder. Embriyonal dönemde de apoptozis
ile canlılıklarını yitirmiş olan nöyron ve
gliya hücrelerini fagosite eder. Mikrogliyalar, aktifleştikleri zaman antijen sunan hücreler gibi davranarak, sitokinleri salgılar ve merkezi sinir sistemini virus, mikroorganizma ve tümör oluşumuna karşı
korur (Şekil 8.10).

Afferent nöyronlar (duyu nöyronları ya da senzorik nöyronlar): Uyarımları periferden merkeze ileten nöyronlardır.

Golgi kompleksi, çekirdeğe yakın bir bölgededir ve protein sentezleyen hücrelerde olduğu gibi iyi gelişmiştir. Golgi kompleksi nöyrotransmitter maddelerin
sentezlenmesi ve paketlenmesinden sorumludur

Astrositler,
sitoplazmik uzantılardan biri ile nöyron diğeri ile de kan damarı arasında bağlantı
kurarak madde alışverişini sağladığı gibi merkezi sinir sistemi için çok önemli
olan kan - beyin bariyerinin oluşumuna katılır

Schwann Hücreleri
Diğer Nöyrogliya hücrelerinden farklı olarak periferik sinir sisteminde bulunur.
Schwann hücreleri yassıdır, çekirdek de hücre şekline uymuştur. Schwann hücre sitoplazması akson etrafında defalarca dönerek miyelin kılıfı meydana getirir

r. Sinir hücreleri mekanik, termal, kimyasal gibi farklı tipte uyarıları alabilen ve sinir uyarılarına dönüştürebilen hücrelerdir. Bu uyarılar daha sonra diğer hücrelere iletilebilir ve motor ya da duysal cevabın
oluşturulması sağlanabilir. Sinir doku işlevlerini anatomik düzeyde; merkezi sinir
sistemi ve periferik sinir sistemi biçiminde organize olarak gerçekleştirir. Periferik
sinir sistemi işlevsel bakımdan uyarıları merkezi sinir sistemine taşıyan afferent
(senzorik) bölüm ve uyarımları merkezi sinir sisteminden etkileyici organlara taşıyan efferent (motor) bölümlerden oluşur. Motor bölüm alt gruplara ayrılır. Sinir
sistemi kökenli uyarımları tek bir nöyron aracılığı ile iskelet kaslarına taşıyan bölümü somatik sistemdir. Merkezi sinir sisteminden alınan bir uyarıyı bir nöyron aracılığı ile otonom bir gangliyona taşıyan ve bu gangliyonda yer alan ikinci bir nöyron
ile uyarımları düz kaslar, kalp kası veya bezlere taşıyan bölüm de otonom sistemdir