TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ

İskelet kasını enine çizgililik gösteren, çok çekirdekli, silindirik hücreler oluşturur. Enine çizgililik gösterdikleri için çizgili kaslar olarak ve iskelet sistemine bağlı oldukları için de iskelet kasları olarak adlandırılan bu kas grubu istemli çalışan kaslardır. Kalp kası da enine çizgilenme gösterir ve birbirine paralel uzanan dallanmış hücrelerden meydana gelir. Kalp kası tek çekirdeklidir. Çekirdekler ortada yer almaktadır. Kalp kası çizgili kas olmasına rağmen istemsiz çalışır. Kalp kasında hücrelerin uç uca bağlandıkları bölgelerde interkalat diskler denilen özel yapılar görülür. Düz kaslar ise; mekik şekilli, çizgilenme göstermeyen hücrelerden oluşur. Düz kaslar da tek çekirdeklidir ve istemsiz çalışır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Tek bir kas hücresi myocyte olarak da adlandırılır. Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarına sarkolem, endoplazmik retikulumuna ise sarkoplazmik retikulum adı verilir. Fonksiyonları gereği farklılaşmış olan kas hücreleri sitoplazmalarında kasılabilir proteinler içerirler. Bu proteinler ince iplikçikler şeklindedir ve miyofilaman olarak adlandırılırlar. Miyofilamanlar bir araya gelerek miyofibrilleri oluştururlar. Kas hücreleri içinde yer alan farklılaşmış yapılar olan bu miyofibrillerin kontraksiyonu hareketi oluşturur.

Kas tellerinin çapları organizma büyüdükçe artar. Canlı gelişmesini tamamladıktan sonra egzersizlerle kas uzunluğu ve genişliği artabilir. Buna kas hipertrofisi denir. Kırık tedavisi sırasında olduğu gibi kaslar uzun süre hareketsiz kalırsa kas telleri incelir. Buna da kas atrofisi denir.

İskelet kası tellerinde iki tip miyofilaman vardır. Aktin miyofilamanı ve miyozin miyofilamanı. Aktin miyofilamanı ince, miyozin miyofilamanı daha kalındır. Miyozin miyofilamanı 150 A° çapında ve 1,5 mikron uzunluğundadır. Aktin miyofilamanı 50 A° çapında, 1 mikron uzunluğundadır. Bu miyofilamanlar bir araya gelip özel bir şekilde paketlenerek miyofibrilleri oluştururlar. Miyofilamanlar miyofibrilleri oluştururken miyozin miyofilamanları kendi aralarında birbirine paralel çubuklar halinde, aktin miyofilamanları da yine kendi aralarında birbirine paralel çubuklar halinde paketlenerek açıklı ve koyulu bölgeler oluştururlar. Doğru cevap  D seçeneğidir.

Miyofibril boyunca iki Z bandı arasındaki bölüm sarkomer olarak adlandırılır. Sarkomer kasılma birimi olup, bir tam A bandı ve iki yarım I bandından oluşur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kırmızı kas telleri, yavaş kaslar olarak da adlandırılırlar. Miyoglobin içeriği çok fazladır. Kapillar damarlardan da oldukça zengindir. Miyoglobin ve kapillar damarların çok olmasından dolayı kırmızı
renkte görülürler. Mitokondriyonlarda bu kaslarda bol miktardadır. Mitokondriyonların çokluğundan dolayı oksidatif enzim aktivitesinden de zengindir. Lipidleri aerobik yolla parçalayarak enerji elde ederler. Uzun süre, yorulmadan aktivite gösterebilirler. Memelilerin ekstremite kaslarında ve göçmen
kuşlarda bu tür kaslar bulunur.

Beyaz kas telleri; bunlar hızlı kas telleri olarak da adlandırılırlar. Miyoglobini az içeren bu tellerde, kapillar damarlar da az sayıdadır. Bu nedenle beyaz renkte görülürler. Kırmızı tellerle karşılaştırıldığında, büyük çaplı kas tellerinden oluşur. Az sayıda mitokondriyon içerirler. Bu nedenle oksidatif enzim aktivitesi kırmızı kas tellerine göre daha azdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kalp kası dokusu isteğimiz dışında çalışan çizgili kaslardan oluşmuştur. Miyofibrilleri enine çizgilenme gösteren kalp kası telleri, çizgili görünümünden dolayı iskelet kasına benzerler. İskelet kasında sarkolemin hemen altında yerleşmiş çok sayıda çekirdek bulunmasına rağmen, kalp kasında ortada ve tek bir çekirdek bulunur. Tek çekirdek içermesiyle de düz kaslara benzeyen kalp kası hücreleri kendine has özellikler gösterir. Ayrıca kalp kasında sarkolemin invaginasyonuyla (içeriye doğru çöküntü) şekillenen kalsiyum depolayan, kaveola olarak adlandırılan kesecikler bulunur.

İnterkalat disklerle uyarımlar bir hücreden diğerine aktarılır. İnterkalat diskler hücreler arası bağlantı komplekslerinin oluşturduğu yapılardır. Bu interkalat disklerin yapısı incelendiğinde fasiya aderens,
makula aderens (dezmozomlar) ve gap junctionlar (neksus)’dan oluştukları görülür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Düz kas dokusu mekik şekilli hücrelerden oluşur. Bu hücreler tek ve ortada yerleşmiş bir çekirdek taşırlar. Çekirdek hücrenin orta bölgesinde mekiğin şişkin kısmında lokalize olur. Çekirdek hücre şekline uygun olarak uzun ve oval şekillidir. Çizgililik göstermeyen düz kaslar otonom sinir sistemi tarafından uyarılır. İsteğimiz dışında çalışan kaslardır. Düz kaslar genellikle iç organların duvarını oluştururlar.

Otonom sinir telleri düz kas üzerinde dallanarak, hafif genişlemiş uçlarla sonlanırlar. Düz kasta iskelet kasındaki gibi bir kas-sinir sonlanması görülmez. Sinir sonu ile düz kasın birleştiği yerde bazal lamina yoktur. Uyarımlar düz kaslarda hücrelerin birbirleriyle birleşme yerinde bulunan gap junction’lar aracılığıyla iletilir.  İskelet kaslarındaki hızlı kontraksiyona karşılık, düz kaslarda kontraksiyon yavaş ve uzun sürelidir. Kasılmaları ile oldukça büyük bir güç oluşur. Bu şekilde bulundukları organ duvarının belli bir gerginlikte kalmaları ya da sindirim sisteminde içeriğin ileriye doğru iletilmesini sağlarlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Memelilerde bahsedilen her üç kas grubunda da rejenerasyon olayları farklılık gösterir. Kalp kası erişkinlerde yenilenme gücüne sahip değildir. Herhangi bir bozukluk meydana geldiğinde, doku kaybı bağ doku çoğalması ile tamamlanır. İskelet kası hücrelerinin sarkolemi ile bazal lamina arasında küçük mekik şekilli hücreler bulunur. Satellit (uydu) hücreler denen bu hücreler, yaralanmalarda bölünüp çoğalarak, yeni kas hücrelerini oluştururlar. Düz kaslar da bazen mitoz görülebilir. Damar duvarındaki düz kaslar, yaralanma sonrasında bağ dokuda bulunan mezenkim hücrelerinden (adventisyal hücreler) farklılaşırlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

İskelet kaslarında olduğu gibi düz kaslarda da aktin ve miyozin filamanları vardır. Fakat burada filamanlar bir araya toplanıp miyofibrilleri oluşturmazlar. Bu nedenle düz kaslar çizgili görünmezler. Doğru cevap B seçeneğidir.

Düz kaslarda innervasyon otonom sinir sisteminden gelen sempatik ve parasempatik sinir telleri tarafından kontrol edilir. Parasempatik sinir telleri asetil kolin içeren veziküller bulundururken, sempatik sinir telleri norepinefrin içeren transmitter veziküller taşırlar. Asetilkolin içerenler kolinerjik sinirler olarak, norepinefrin taşıyanlar ise adrenerjik sinirler olarak adlandırılırlar. Düz kasta iskelet kasındaki gibi bir kas-sinir sonlanması görülmez. Sinir sonu ile düz kasın birleştiği yerde bazal lamina yoktur. Uyarımlar düz kaslarda hücrelerin birbirleriyle birleşme yerinde bulunan gap junction’lar aracılığıyla iletilir. İskelet kaslarındaki hızlı kontraksiyona karşılık, düz kaslarda kontraksiyon yavaş ve uzun sürelidir. Kasılmaları ile oldukça büyük bir güç oluşur. Bu şekilde bulundukları organ duvarının belli bir gerginlikte kalmaları ya da sindirim sisteminde içeriğin ileriye doğru iletilmesini sağlarlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kas tellerinin çapları organizma büyüdükçe artar. Canlı gelişmesini tamamladıktan sonra egzersizlerle kas uzunluğu ve genişliği artabilir. Buna kas hipertrofisi denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

İskelet kası tellerini örten hücre zarı yani sarkolem, kas teli boyunca pek çok yerden hücre içine doğru çöküntüler yapar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kırmızı kas telleri, yavaş kaslar olarak da adlandırılırlar. Miyoglobin içeriği çok fazladır. Kapillar damarlardan da oldukça zengindir. Miyoglobin ve kapillar damarların çok olmasından dolayı kırmızı renkte görülürler. Mitokondriyonlarda bu kaslarda bol miktardadır.  Mitokondriyonların çokluğundan dolayı oksidatif enzim aktivitesinden de zengindir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Depolarizasyon sonucu ortaya çıkan aksiyon potansiyeli sarkolem boyunca yayılır.(Kaslardaki aktivite sırasında meydana gelen
elektriksel değişikliğe aksiyon potansiyeli denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kalp kası telleri, sarkoplazmik retikulumdan iskelet kası kadar zengin değildir. Sarkoplazmik retikulumun az olmasına karşın, enine tubuluslar iyi gelişmiştir. Enine tubuluslarla uyarımlar ve besinler daha derinlere, miyofibrillerin aralarına kadar iletilirler. Ayrıca kalp kasında sarkolemin invaginasyonuyla (içeriye doğru çöküntü) şekillenen kalsiyum depolayan, kaveola olarak adlandırılan kesecikler bulunur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Düz kas dokusu mekik şekilli hücrelerden oluşur. Bu hücreler tek ve ortada yerleşmiş bir çekirdek taşırlar. Çekirdek hücrenin orta bölgesinde mekiğin şişkin kısmında lokalize olur. Çekirdek hücre şekline uygun olarak uzun ve oval şekillidir. Çizgililik göstermeyen düz kaslar otonom sinir sistemi tarafından uyarılır. İsteğimiz dışında çalışan kaslardır. Düz kaslar barsaklarda hem enine hem
de uzamına yerleşim gösterirken, mide gibi boşluklu organlarda değişik yönlerde seyreder. Düz kaslar bulundukları organların belli bir gerginlikte kalmalarını (tonus) sağlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Memelilerde bahsedilen her üç kas grubunda da rejenerasyon olayları farklılık gösterir. Kalp kası erişkinlerde yenilenme gücüne sahip değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kırık tedavisi sırasında olduğu gibi kaslar uzun süre hareketsiz kalırsa kas telleri incelir. Buna da kas atrofisi denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kas tellerinde desmin filamanı olarak adlandırılan, kontraktil olmayan bir intermedyer filaman bulunur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uyarımlar akson ile presinaptik membrana geldiğinde, presinaptik membranın geçirgenliği artar. Bu membranda Ca++ iyon kanalları açılır ve difüzyonla sinir sonuna bol miktarda Ca++  iyonu girer. Ca++ iyonunun presinaptik membrana girmesiyle burada bulunan sinaptik veziküllerdeki asetil kolin (nörotransmitter madde) sinaps aralığına dökülür. Doğru cevap A seçeneğidir.