TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ

Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma denir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kas dokusunu oluşturan hücreler, hareket sağlamak üzere özelleşmiş hücrelerdir. Kaslar uzayıp kısalmak zorunda olduklarından, kas hücreleri iplik şeklini almışlardır. Şekillerinden ötürü kas hücresi yerine daha çok kas teli (fibra muskularis) adı verilir. Tek bir kas hücresi myocyte olarak da adlandırılır. Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarına sarkolem, endoplazmik retikulumuna ise sarkoplazmik retikulum adı verilir. Fonksiyonları gereği farklılaşmış olan kas hücreleri sitoplazmalarında kasılabilir proteinler içerirler. Bu proteinler ince iplikçikler şeklindedir ve miyofilaman olarak adlandırılırlar. Miyofilamanlar bir araya gelerek miyofibrilleri oluştururlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kas tellerinin çapları organizma büyüdükçe artar. Canlı gelişmesini tamamladıktan sonra egzersizlerle kas uzunluğu ve genişliği artabilir. Buna kas hipertrofisi denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bu kaslar iskelet sistemine bağlı oldukları için bu adla anılan, enine çizgililik gösteren ve istemli çalışan kaslardır. İskelet kası tellerinin uzunluk ve kalınlıkları organizmada bulundukları yere ve hayvan türüne göre farklılıklar gösterir. Kas tellerinin genişlikleri 10-150 mikronmetre arasında, boyları 1-40 mm arasında değişmektedir. Bazı kas telleri 12-30 cm kadar uzunlukta olabilir.

Kas tellerinin çapları organizma büyüdükçe artar. Canlı gelişmesini tamamladıktan sonra egzersizlerle kas uzunluğu ve genişliği artabilir. Buna kas hipertrofisi denir. Kırık tedavisi sırasında olduğu gibi kaslar uzun süre hareketsiz kalırsa kas telleri incelir. Buna da kas atrofisi denir. İskelet kası telleri çok çekirdekli hücrelerdir. Birkaç cm uzunluğundaki bir kas hücresi yüzlerce çekirdek içerir. Çekirdekler
uzun ve oval şekillidir. Çekirdekler hemen sarkolemin altına yerleşir. Ancak kasın tipine ve hayvan türüne göre yerleşim bölgesinde bazen değişiklikler görülebilir. Örneğin kuşlarda çekirdekler hücrenin orta kısmında yerleşmiştir. Kalp kası çizgili kas olmasına rağmen çekirdek ortada ve tek olarak bulunur. İskelet kasında enine kesitlerde çekirdek hemen sarkolemin altında görülmesine rağmen, kalp kasında enine kesitte ortada yer alır. İskelet kası hücreleri sarkoplazmik retikulumdan zengindir. 

Doğru cevap C şıkkıdır.

İskelet kası sarkoplazması ince iplikçikler halinde kasılabilir proteinler olan miyofilamanlarla doludur. İskelet kası tellerinde iki tip miyofilaman vardır. Aktin miyofilamanı ve miyozin miyofilamanı. Aktin miyofilamanı ince, miyozin miyofilamanı daha kalındır. Miyozin miyofilamanı 150 A° çapında ve 1,5 mikron uzunluğundadır. Aktin miyofilamanı 50 A° çapında, 1 mikron uzunluğundadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

İskelet kası tellerini örten hücre zarı yani sarkolem, kas teli boyunca pek çok yerden hücre içine doğru çöküntüler yapar. Bu çöküntüler enine tubuluslar olarak adlandırılır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kalp kası dokusu isteğimiz dışında çalışan çizgili kaslardan oluşmuştur. Miyofibrilleri enine çizgilenme gösteren kalp kası telleri, çizgili görünümünden dolayı iskelet kasına benzerler. İskelet kasında sarkolemin hemen altında yerleşmiş çok sayıda çekirdek bulunmasına rağmen, kalp kasında ortada ve tek bir çekirdek bulunur. Tek çekirdek içermesiyle de düz kaslara benzeyen kalp kası hücreleri kendine has özellikler gösterir. Kalp kası telleri, sarkoplazmik retikulumdan iskelet kası kadar zengin değildir. Sarkoplazmik retikulumun az olmasına karşın, enine tubuluslar iyi gelişmiştir. Enine tubuluslarla uyarımlar ve besinler daha derinlere, miyofibrillerin aralarına kadar iletilirler. Ayrıca kalp kasında sarkolemin invaginasyonuyla (içeriye doğru çöküntü) şekillenen kalsiyum depolayan, kaveola olarak adlandırılan kesecikler bulunur. Kalp kası hücrelerinde miyofibriller iskelet kasındakilerden biraz daha kalındır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sarkoplazma içinde bol miktarda mitokondriyon bulunur. Miyofibrillerin arasında yerleşen bol miktardaki mitokondriyon kalp kası tellerinin ritmik kasılmaları için gerekli enerjiyi sağlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Düz kas dokusu mekik şekilli hücrelerden oluşur. Bu hücreler tek ve ortada yerleşmiş bir çekirdek taşırlar. Çekirdek hücrenin orta bölgesinde mekiğin şişkin kısmında lokalize olur. Çekirdek hücre şekline uygun olarak uzun ve oval şekillidir. Çizgililik göstermeyen düz kaslar otonom sinir sistemi tarafından uyarılır. İsteğimiz dışında çalışan kaslardır. Düz kaslar genellikle iç organların duvarını oluştururlar. Sindirim, solunum, dolaşım, üriner ve genital sistemlerin duvarında birkaç kat şeklinde bulunurlar. En uzun olan düz kas telleri uterus duvarında, en kısaları ise arteriyol ve venüllerde bulunur. Düz kaslar barsaklarda hem enine hem de uzamına yerleşim gösterirken, mide gibi boşluklu organlarda değişik yönlerde seyreder. Düz kaslar bulundukları organların belli bir gerginlikte kalmalarını (tonus) sağlar. Düz kasların kasılmasıyla içerik ileriye doğru iletilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İskelet kası hücrelerinin sarkolemi ile bazal lamina arasında küçük mekik şekilli hücreler bulunur. Satellit (uydu) hücreler denen bu hücreler, yaralanmalarda bölünüp çoğalarak, yeni kas hücrelerini oluştururlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Şekillerinden ötürü kas hücresi yerine daha çok kas teli (fibra muskularis) adı verilir. Tek bir kas hücresi myocyte olarak da adlandırılır. Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarına sarkolem, endoplazmik retikulumuna ise sarkoplazmik retikulum adı verilir. Fonksiyonları gereği farklılaşmış olan kas hücreleri sitoplazmalarında kasılabilir proteinler içerirler. Bu proteinler ince iplikçikler şeklindedir ve miyofilaman olarak adlandırılırlar. Miyofilamanlar bir araya gelerek miyofibrilleri oluştururlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Şekillerinden ötürü kas hücresi yerine daha çok kas teli (fibra muskularis) adı verilir. Tek bir kas hücresi myocyte olarak da adlandırılır. Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarına sarkolem, endoplazmik retikulumuna ise sarkoplazmik retikulum adı verilir. Fonksiyonları gereği farklılaşmış olan kas hücreleri sitoplazmalarında kasılabilir proteinler içerirler. Bu proteinler ince iplikçikler şeklindedir ve miyofilaman olarak adlandırılırlar. Miyofilamanlar bir araya gelerek miyofibrilleri oluştururlar. Doğru cevap E seçeneğidir.

anizotrop bandı hem miyozin hem de aktin miyofilamanları oluştururken, izotrop bandın tamamını aktin miyofilamanları oluşturur. İzotrop bandı oluşturacak olan aktin miyofilamanları ince ipliksel bir protein ile birbirlerine bağlanmışlardır. Aktin filamanlarını bir arada tutan bu protein
a-aktinin’dir. Aktin filamanlarını bir arada tutan a-aktinin molekülü Z bandı olarak, koyu bir çizgi halinde gözükür. Miyofibril boyunca iki Z bandı arasındaki bölüm sarkomer olarak adlandırılır. Sarkomer kasılma birimi olup, bir tam A bandı
ve iki yarım I bandından oluşur.
İskelet kası hücreleri sarkoplazmik retikulumdan zengindir. Sarkoplazmik retikulum granülsüz endoplazmik retikulumdur.

skelet kası tellerini örten hücre zarı yani sarkolem, kas teli boyunca pek çok
yerden hücre içine doğru çöküntüler yapar. Bu çöküntüler enine tubuluslar olarak adlandırılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kas tellerinde desmin filamanı olarak adlandırılan, kontraktil olmayan bir intermedyer filaman bulunur. Bunlar miyofibrillerin birbirine sıkıca bağlanarak, aynı türdeki bandların aynı hizada kalabilmelerini sağlar. Desmin filamanlarının da miyomesin filamanı gibi kontraktilitesi yoktur. Ayrıca iskelet kası tellerinin uzamasını kontrol eden titin adı verilen, protein
yapısında bir filaman vardır. Z bandı ile M bandı arasında yerleşmiş olan bu filaman kas hücrelerinin aşırı derecede uzamalarını sınırlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kırmızı kas telleri, yavaş kaslar olarak da
adlandırılırlar. Miyoglobin içeriği çok fazladır. Kapillar damarlardan da oldukça zengindir. Miyoglobin ve kapillar damarların çok olmasından dolayı kırmızı
renkte görülürler. Mitokondriyonlarda bu kaslarda bol miktardadır. Mitokondriyonların çokluğundan dolayı oksidatif enzim aktivitesinden de zengindir. Lipidleri aerobik yolla parçalayarak enerji elde ederler. Küçük çaplı tellerdir. Uzun süre,
yorulmadan aktivite gösterebilirler. Memelilerin ekstremite kaslarında ve göçmen
kuşlarda bu tür kaslar bulunur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kırmızı kas tellerinde ise
miyofibriller bir araya gelerek birbirinden bağımsız çokgenler şeklinde gruplar
yaparlar. Enine kesitte çokgenler şeklinde görülen bu gruplara Konhaym (Cohnheim) alanları adı verilir (Şekil 1).
Bir çok iskelet kası teli bir araya gelerek primer demet denen gruplar yapar. Tek
bir kas teli sarkolemin dışından ince bir bağ dokusu ile çevrilidir. Bu bağ dokusu
endomizyum olarak adlandırılır. Primer demetler ise endomizyumdan daha kalın
bir bağ dokusu ile çevrelenmiştir ki bu da perimizyum olarak adlandırılır. Primer
demetler birleşerek sekonder demetleri, sekonder demetler de tersiyer demetleri
şekillendirir. Bir kasta bulunan tüm demetler dıştan kalın bir bağ doku ile çevrilidir ki bu da epimizyum olarak adlandırılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İskelet kasında sarkolemin hemen altında yerleşmiş çok
sayıda çekirdek bulunmasına rağmen, kalp kasında ortada ve tek bir çekirdek bulunur. Tek çekirdek içermesiyle de düz kaslara benzeyen kalp kası hücreleri kendine has özellikler gösterir. Boyları 100 mikron, kalınlıkları ise 15 mikron olan
bu hücrelerin birbirine uç uca eklendiği bölgeler ışık mikroskobunda belirgin bir
çizgi şeklinde görülür. Merdiven basamakları şeklinde olan bu bağlantı bölgeleri ‘interkalat disk’ olarak adlandırılır. İnterkalat disklerle uyarımlar bir hücreden
diğerine aktarılır. İnterkalat diskler hücreler arası bağlantı komplekslerinin oluşturduğu yapılardır. Bu interkalat disklerin yapısı incelendiğinde fasiya aderens,
makula aderens (dezmozomlar) ve gap junctionlar (neksus)’dan oluştukları görülür. Ayrıca kalp kası hücreleri ‘kollateral bağlar’ diye adlandırılan yan kollarla da
birbirlerine bağlıdırlar (Şekil 5). Bu şekilde kalp kası dokusu üç boyutlu bir yapı
oluşturur. Histolojik preparatlarda enine, uzamına ve oblik kesitlerine rastlanır.
Kalp kası hücrelerini saran bağ dokuda bol miktarda kapillar damar bulunur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kalp kası telleri, sarkoplazmik retikulumdan iskelet kası kadar zengin değildir.
Sarkoplazmik retikulumun az olmasına karşın, enine tubuluslar iyi gelişmiştir. Enine tubuluslarla uyarımlar ve besinler daha derinlere, miyofibrillerin aralarına kadar
iletilirler. Ayrıca kalp kasında sarkolemin invaginasyonuyla (içeriye doğru çöküntü)
şekillenen kalsiyum depolayan, kaveola olarak adlandırılan kesecikler bulunur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kalp kası dokusu isteğimiz dışında çalışan çizgili kaslardan oluşmuştur. Miyofibrilleri enine çizgilenme gösteren kalp kası telleri, çizgili görünümünden dolayı
iskelet kasına benzerler. İskelet kasında sarkolemin hemen altında yerleşmiş çok
sayıda çekirdek bulunmasına rağmen, kalp kasında ortada ve tek bir çekirdek bulunur. Tek çekirdek içermesiyle de düz kaslara benzeyen kalp kası hücreleri kendine has özellikler gösterir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Düz kas dokusu mekik şekilli hücrelerden oluşur. Bu hücreler tek ve ortada yerleşmiş bir çekirdek taşırlar. Çekirdek hücrenin orta bölgesinde mekiğin şişkin kısmında lokalize olur. Çekirdek hücre şekline uygun olarak uzun ve oval şekillidir.
Çizgililik göstermeyen düz kaslar otonom sinir sistemi tarafından uyarılır. İsteğimiz dışında çalışan kaslardır. Düz kaslar genellikle iç organların duvarını oluştururlar. Sindirim, solunum, dolaşım, üriner ve genital sistemlerin duvarında birkaç
kat şeklinde bulunurlar. Doğru cevap D seçeneğidir.