TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ

Kanın başlıca işlevleri arasında, besin maddelerinin mide-bağırsak kanalından vücut hücrelerine taşınması, daha sonra bu hücrelere ait son ürünlerin atılması ve özelleşmiş organlara iletimi yer alır. Bazı metabolitler, hücresel ürünler (hormonlar ve diğer bazı uyarıcı moleküller) de görev yerlerine kan yoluyla taşınır. Bu görevlerinin yanı sıra kan, vücut sıcaklığının ayarlanmasında ve vücut sıvılarının ozmotik dengesinin korunmasında da görev alır.

Plazma, içerisinde hücrelerin, trombositlerin, organik bileşiklerin ve elektrolitlerin askıda veya çözünmüş halde ya da her iki halde bulunduğu, sarımsı renkli bir sıvıdır. Plazma, büyük oranda sudan oluşur ve hacminin yaklaşık %90’ı sudur. Plazma içeriğinde proteinlerin oranı %9 olup, inorganik tuzlar, iyonlar, azotlu bileşikler, besin maddeleri ise %1’lik bölümü oluşturur. Plazma proteinlerinin %55’i Albumin,%38 Globulinler ve %7 sini fibrinojen oluşturur. Suyun hücre içine ya da dışına hareketini sağlayan osmotik basınç, plazma proteinleri tarafından oluşturulur. Bu proteinler bazı maddeleri kendilerine bağlayarak taşınmayı kolaylaştırırlar. Fibrinojen pıhtılaşmada görevli plazma proteinidir.

Memelilerde yuvarlak (deve ve lamada oval şekilli), çekirdeksiz olan alyuvarlar, balık, kurbağa, sürüngen ve kuşlarda oval ve çekirdekli hücrelerdir. Kana kırmızı rengi veren hücrelerdir. Alyuvarlar gelişmeleri sırasında çekirdekleriyle beraber tüm hücre organellerini de kaybederler. Sitoplazmalarında yalnızca hemoglobin içeren küçük hücrelere dönüşürler.

Vücutta oluşan karbondioksit, solunum yoluyla vücut dışına atılmak üzere büyük ölçüde bikarbonat şeklinde akciğerlere taşınır. Az bir bölümü ise karbondioksitin direk olarak hemoglobine gevşek bir şekilde bağlanmasıyla karbaminohemoglobin şeklinde taşınır. Oksijen hemoglobine gevşek bir şekilde bağlanır ve oksihemoglobin’e dönüşür. Hemoglobin karbonmonoksit ile bağlanırsa karboksihemoglobin şekillenir.

Alyuvarların büyüklüğünde görülen çok çeşitliliğe yani irili ufaklı olması durumuna anizositoz denir. Normal bir canlıda büyüklüğü bir örnektir. Bu duruma da izositoz denir. Normalden büyük alyuvarlara makrosit, küçük olanlara ise mikrosit denir. Hücrelerin normal şekillerinden başka formlarda (yıldız, mekik, raket vs.) görülmesi durumuna ise poikilositoz denir. Alyuvar sayısı normal değerlerin altında olursa anemi, bu sayı normal değerin üstünde olursa eritrositoz ya da polisitemi (poliglobuli) olarak adlandırılır.

Patolojik durumlarda kanda akyuvar miktarının artışına lökositoz, azalmasına ise lökopeni denir.

Eozinofil Granülositler; en iri olan granülositlerdir. Organel yönünden fakir olan eozinofil sitoplazmasında spesifik ve azurofilik granüller bulunur. Spesifik granüller Giemsa ve Wright gibi kan boyaları ile pembe- kırmızı tonlarda, ışık mikroskobu ile görülebilecek büyüklüktedirler. Granüllerin büyüklükleri yaklaşık 1µ iken, atlarda 4 µm’a ulaşır. At kanını eozinofillerdeki granüllerin büyüklüğünden ayırt etmek mümkündür. Fonksiyonları gereği eozinofillerin kandaki sayılarının artışı, parazit infeksiyonlarında ve alerjik reaksiyonlarda olmaktadır.

Lenfositler mikroskopda incelendiklerinde birbirine benzer görünseler de fonksiyon yönünden iki ana gruba ayrılmışlardır; T lenfositler ve B lenfositler olmak üzere. T lenfositleri hücresel bağışıklığı sağlayacak olan aktif lenfositlerin oluşumundan sorumluyken, B lenfositleri humoral bağışıklığı sağlayan antikorların yapımından sorumludur.

Embriyonik yaşamın ilk haftalarında kan yapımı vitellus kesesinin duvarında başlar. Burada mezenşimal hücreler, kan adacıkları olarak bilinen kümeleri oluşturmak üzere bir araya gelir. Bu adacıkların içinde alyuvarların ilkel formları ve çekirdekli alyuvarlar oluşmaya başlar. Kan yapımının bu dönemine mezoblastik faz denir.