TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ - Deneme Sınavı - 21

Lenf damarları üzerinde bulunan lenf düğümlerinden geçişleri sırasında lenfositler lenf sıvısına karışır. Lenfositlerden başka az miktarda monosit ve granülositler de bulunur. Kan damarlarının bulunmadığı dokularda (kornea, kıkırdak) ve merkezi sinir sisteminde lenf damarları bulunmaz.

Embriyonik yaşamın ilk haftalarında kan yapımı vitellus kesesinin duvarında başlar. Burada mezenşimal hücreler, kan adacıkları olarak bilinen kümeleri oluşturmak üzere bir araya gelir. Bu adacıkların içinde alyuvarların ilkel formları ve çekirdekli alyuvarlar oluşmaya başlar. Kan yapımının bu dönemine mezoblastik faz denir. Mezoblastik faz, yerini hepatik faza bırakır.

Alyuvarların büyüklüğünde görülen çok çeşitliliğe yani irili ufaklı olması durumuna anizositoz denir. Normal bir canlıda büyüklüğü bir örnektir. Bu duruma da izositoz denir. Normalden büyük alyuvarlara makrosit, küçük olanlara ise mikrosit denir. Hücrelerin normal şekillerinden başka formlarda (yıldız, mekik, raket vs.) görülmesi durumuna ise poikilositoz denir.

Akyuvarlar, küçük çaplı kan damarlarının endotel hücreleri arasından göç ederek, kan dolaşımını terk ederler ve işlevlerini yerine getirmek üzere bağ dokuya yerleşirler. Bu geçişe diyapedez denir.

Nötrofil Granülositler; granülositler içinde kan frotilerinde en fazla bulunanlardır. Tüm lökositlerin %60-70’ini nötrofil granulositler oluşturur. Çekirdeklerinin çok loplu olmasıyla karakterizedirler. Eozinofil Granülositler; en iri olan granülositlerdir. Organel yönünden fakir olan eozinofil sitoplazmasında spesifik ve azurofilik granüller bulunur. Bazofil Granülositler; Granülositler içinde en az sayıda bulunanlardır. Memelilerde tüm lökositlerin % 0.5-1’ini oluştururlar. Kanatlılarda sayıları biraz daha fazladır (%2). Çekirdekleri genellikle tek loplu, U ya da S şeklinde görülebilir. Bazen iki lopludur. Çekirdek granüllerle kaplanmış bir haldedir.

Kanın başlıca işlevleri arasında, besin maddelerinin mide-bağırsak kanalından vücut hücrelerine taşınması, daha sonra bu hücrelere ait son ürünlerin atılması ve özelleşmiş organlara iletimi yer alır. Bazı metabolitler, hücresel ürünler (hormonlar ve diğer bazı uyarıcı moleküller) de görev yerlerine kan yoluyla taşınır. Oksijen akciğerlerden hücrelere, alyuvarlardaki hemoglobin aracılığıyla taşınır. Karbondioksit hücrelerden akciğerlere, hem hemoglobinle hem de bikarbonat (HCO₃^-) olarak taşınır. Bu görevlerinin yanı sıra kan, vücut sıcaklığının ayarlanmasında ve vücut sıvılarının ozmotik dengesinin korunmasında da görev alır.

Kan hücrelerinin yapımına, hemapoez (hematopoez) adı verilir. Doğum öncesi kan yapımına fötal (prenatal) hemopoez, doğum sonrası kan yapımına ise postnatal hemopoez denir. Embriyonik yaşamın ilk haftalarında kan yapımı vitellus kesesinin duvarında başlar. Burada mezenşimal hücreler, kan adacıkları olarak bilinen kümeleri oluşturmak üzere bir araya gelir. Bu adacıkların içinde alyuvarların ilkel formları ve çekirdekli alyuvarlar oluşmaya başlar. Kan yapımının bu dönemine mezoblastik faz denir. Mezoblastik faz, yerini hepatik faza bırakır. Karaciğerde eritroblastlar (alyuvarların ilkel formları) üretilmeye başlanır. Daha sonra karaciğer sinüzoitlerinde az sayıda granülositleri oluşturacak hücrelerin ilkel formları ve megakaryositler görülmeye başlar. Gebeliğin 3-6 aylarında bu görevi dalak üstlenir ve splenik faz başlar. Hepatik ve splenik fazlar gebeliğin sonuna kadar sürer. Kan yapımı, gebeliğin altıncı ayının sonunda kemik iliğinde başlar. Bu dönem miyeloid faz olarak adlandırılır. İskelet sistemi gelişmesini sürdürdükçe, kemik iliği de kan hücrelerinin yapımında artan bir rol oynar.

Doğum öncesi kan yapımında sırayla mezenşim, karaciğer, dalak ve kemik iliği işlev görürken, doğum sonrası kan yapımı sadece kemik iliğinde gerçekleşir.

Suyun hücre içine ya da dışına hareketini sağlayan osmotik basınç, plazma proteinleri tarafından oluşturulur. Bu proteinler bazı maddeleri kendilerine bağlayarak taşınmayı kolaylaştırırlar.

Damar duvarında oluşan bir hasarda , trombositler kan damarı duvarının hasar gören bölgesine tutunurlar. Hücre zarı altında bulunanan aktin ve miyozin monomerleri ile oluşturdukları yalancı ayaklarla hem birbirlerine hem de zedeli bölgedeki endotel hücrelerine sıkıca bağlanırlar. Bu şekilde hasarlı bölgede kanamayı durduran bir tıkaç oluştururlar. Trombositlerin burada birbirlerine bağlanmalarında yüzeylerinde bulunan glikokaliksinde katkısı vardır. Bu sırada hasarlı damar duvarından ve trombositlerin granülomer bölgesinden açığa çıkan maddeler ve kanda bulunan bazı faktörlerin etkisiyle kan dolaşımında bulunan protrombin trombine döner. Trombin enzimi kalsiyumun varlığında fibrinojenin fibrine dönüşmesini sağlar. Fibrin oluşan tıkacı daha sağlam bir hale getirir. Fibrin iplikcikleri, bunlara tutunmuş kan hücreleri ve trombositler pıhtıyı oluşturur. Trombositlerde bulunan aktin ve miyozin büzülerek pıhtının sıkışmasını sağlar. Hasarlı doku bölgesi onarıldıktan sonra pıhtının uzaklaştırılması gerekir. Bu olayda proteolitik bir enzim olan plazmin rol alır. Onarım işleminden sonra pıhtıyı eritir.

Doğum sonrası kan yapımı sadece kemik iliğinde gerçekleşir. Lenfositlerin üretimi ise dalak, lenf düğümü ve timusda devam eder.
Dolaşımda bulunan tüm kan hücreleri, kemik iliğindeki çok yönlü hematopoietik kök hücreden(kan hücresi yapan kök hücre) kaynaklanır.

Kanın başlıca işlevleri arasında, besin maddelerinin mide-bağırsak kanalından vücut hücrelerine taşınması, daha sonra bu hücrelere ait son ürünlerin atılması ve özelleşmiş organlara iletimi yer alır. Bazı metabolitler, hücresel ürünler (hormonlar ve diğer bazı uyarıcı moleküller) de görev yerlerine kan yoluyla taşınır. Oksijen akciğerlerden hücrelere, alyuvarlardaki hemoglobin aracılığıyla taşınır. Karbondioksit hücrelerden akciğerlere, hem hemoglobinle hem de bikarbonat (HCO3) olarak taşınır. Bu görevlerinin yanısıra kan, vücut sıcaklığının ayarlanmasında ve vücut sıvılarının ozmotik dengesinin korunmasında da görev alır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Damardan çıkan kan hiçbir madde eklenmeden bir süre bırakılınca pıhtılaşır. Pıhtının üzerinde bir sıvı yer alır ki içinde fibrinojen bulunmayan saman rengindeki bu sıvıya serum denir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Plazma, büyük oranda sudan oluşur ve hacminin yaklaşık %90’ı sudur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Alyuvarlar kana kırmızı rengini veren hücrelerdir.  Alyuvarlarda bulunan karbonik anhidraz enzimi, karbondioksit ve sudan karbonik asit oluşumunu sağlar. Fakat genel olarak, vücudu yabancı maddelere karşı hücresel ve humoral yolla koruyan yapı akyuvarlardır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Alyuvarların büyüklüğünde görülen çok çeşitliliğe yani irili ufaklı olması durumuna anizositoz denir. Normal bir canlıda büyüklüğü bir örnektir. Bu duruma da izositoz denir. Normalden büyük alyuvarlara makrosit, küçük olanlara ise mikrosit denir. Hücrelerin normal şekillerinden başka formlarda (yıldız, mekik, raket vs.) görülmesi durumuna ise poikilositoz denir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Alyuvarların hücre zarında bulunan spesifik karbonhidrat zincirlerinin antijenik özellik göstermesi kan gruplarının oluşmasını sağlar. Doğru cevap A şıkkıdır.

Damar duvarında oluşan bir hasarda , trombositler kan damarı duvarının hasar gören bölgesine tutunurlar. Hücre zarı altında bulunanan aktin ve miyozin monomerleri ile oluşturdukları yalancı ayaklarla hem birbirlerine hem de zedeli bölgedeki endotel hücrelerine sıkıca bağlanırlar. Bu şekilde hasarlı bölgede kanamayı durduran bir tıkaç oluştururlar. Trombositlerin burada birbirlerine bağlanmalarında yüzeylerinde bulunan glikokaliksinde katkısı vardır. Bu sırada hasarlı damar duvarından ve trombositlerin granülomer bölgesinden açığa çıkan maddeler ve kanda bulunan bazı faktörlerin etkisiyle kan dolaşımında bulunan protrombin trombin’e döner. Trombin enzimi kalsiyumun varlığında fibrinojenin fibrine dönüşmesini sağlar. Fibrin oluşan tıkacı daha sağlam bir hale getirir. Fibrin iplikcikleri, bunlara tutunmuş kan hücreleri ve trombositler pıhtıyı oluşturur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Trombin enzimi kalsiyumun varlığında fibrinojenin fibrine dönüşmesini sağlar. Doğru cevap B şıkkıdır.