TEMEL VETERİNER HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ - Deneme Sınavı - 2

Kemiğe sağlamlık veren kollagen ipliklerdir, sertlik sağlayan ise hidroksiapatit kristalleridir. Doğru cevap B'dir.

Kemikler, eklem kıkırdaklarıyla örtülü olan uç kısımları hariç periosteum denen osteojenik potansiyele sahip, sıkı bağ dokusu tabakasıyla örtülüdür. Diğer şıklarda verilenler endosteum ile kaplıdır. Doğru cevap E'dir.

Kemik yıkımı yapımından daha fazla olur ve hastalıklara sebep olur. Raşitizm, çocuklarda görülür; osteomalazi, erişkinlerde görülür; osteoporosis, yaşlılarda görülür. osteopati bir tedavi türü olup albinizm ise renk pigmentinin olmayışı anlamındadır. Doğru cevap A'dır.

Hipofizden salınan büyüme hormonu kemiğin enine ve boyuna büyümesinde etkilidir. Doğru cevap B'dir.

Canlının besinler ile aldığı protein ve Ca miktarı kemik doku gelişimini direk etkiler. Diyetteki protein eksikliği kollagen sentezinde gerekli olan aminoasitlerin noksanlığına neden olur. Ayrıca yetersiz Ca alımı matriksin kalsifikasyonunda bozukluğa yol açar. Kemik yıkımı yapımından daha fazla olur ve hastalıklara sebep olur (Raşitizm, çocuklarda görülür; osteomalazi, erişkinlerde görülür; osteoporosis, yaşlılarda görülür.). Bağırsaklardan Ca ve P’un emilimini ise D vitamini sağlar. D vitamini ihtiyacı ya besinlerle alınır ya da güneş ışığı (UV) etkisiyle üretilir. D vitaminini eksikliğinde Ca ve P yetersizliği olur. A vitamini, kemikte yıkım ve yapımı dengede tutar. A vitamini yetersizliğinde osteoblast normal miktarda ara madde sentezleyemez, kemik normal yapısına ulaşamaz, iskeletin büyüme hızında gecikme görülür. Bu vitamin gelişme sırasında osteoblast ve osteoklastların birbirleriyle etkileşimlerini, dağılımlarını ve aktivitelerini kontrol eder. C vitamini eksikliği mezenşimal kökenli dokularda önemli değişikliklere neden olur. Bağ dokusunun hücrelerarası maddesinin sentezlenmesi engeller. Kemiğin gelişimi, büyümesi ve onarılması; beslenmeye, güneş ışığına, hormonlara ve fiziksel egzersizlere bağlıdır. Doğru cevap D'dir.

Volkmann kanalı: Kemiğin uzun eksenine dik (transversal) ya da oblik seyreden, periosteum, meduller kavite ve Havers kanalları arasında bağlantı kuran ve kan damarlarını dağıtan, endosteum ile örtülü silindirik yapılardır. Doğru cevap C'dir.

Primer kemik dokusu fötal gelişim ve kemik onarımı sırasında şekillenen olgunlaşmamış kemik dokusudur, geçicidir ve zamanla olgun kemik dokusuna (sekonder kemik dokusu) dönüşür. Birim alana düşen hücre sayısı olgun kemikten daha fazladır. Kemik hücrelerin sentezlediği kollagen iplikler de her yöne dağılarak doku içinde üç boyutlu gelişigüzel ağlar oluşturur.

Sekonder kemik dokusu Genellikle yetişkinlerde bulunan olgun kemik dokusudur. Uzun, kısa, yassı ve düzensiz şekillerde olabilen kemiklerdir. Hücreler daha az yer tutar, kollagen iplikler ise birbirine paralel düzenlenmiş demetler ve tabakalar halindedir. Kalsiyum tuzları, hidroksiapatit kristalleri şeklinde kollagen iplikler üzerinde yerleşmiş olup, mineralizasyon tamamlanmıştır.

Epifiz uzun kemiklerin uç kısımlarına denir. Süngerimsi kemik ve onun üzerini örten kompakt kemikten yapılıdır.

Kemik iliği, uzun kemiklerin merkezinde ve süngerimsi kemik dokunun boşluklarında yer alan retiküler bağ dokusudur. Toplam vücut ağırlığının % 4’ünü oluşturmaktadır. Yeni kan hücrelerinin periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir. İki tip ilik vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı iliği:

• Kırmızı kemik iliği aktif olarak çalışan kan hücrelerinin yapımından sorumludur.

• Sarı kemik iliği, çok fazla sayıda yağ hücresi içerdiğinden sarı renklidir. Kırmızı kemik iliği gibi aktif değildir ancak ihtiyaç olduğunda kırmızı kemik iliğine dönüşür.

• Her iki kemikiliğinde kapillar kan damarları bulunur.

Ciddi kan kaybı durumunda vücut sarı kemik iliğini kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır.

Kompakt Kemik Lamelleri Kompakt kemikte, kemik lamelleri 3 farklı yerleşim göstermektedir.

Spesiyal lameller (Havers lamelleri): Kan damarını içeren kanalın (Havers kanalı) etrafında iç içe yerleşmiş, konsantrik dairesel halkalar şeklindedir.

İntersitisyel (ara) lameller: Düzenli bir şekle sahip olmayan intersitisyel lameller, özellikle spesiyal lamellerin aralarında kalan alanları doldururlar.

Sirkumferensiyal lameller: Kemiğin iç ve dış yüzeylerinde bulunan dairesel lamellerdir

Kemik hücreleri dört ana başlık altında incelenebilir. • Osteoprojenitör hücre • Osteoblast • Osteosit • Osteoklast.

Osteoblast, öncelikle etrafında kalsifiye olmamış kemik matriksi şekillendirir, henüz kireçleşmemiş olan bu tür temel maddeye osteoid doku adı verilir.

Kemik hücreleri, diğer embriyonal bağ doku hücrelerinde olduğu gibi mezenşimal kökenli hücrelerdir. Doğumdan sonra yassı, oldukça az farklılaşma geçiren embriyonik mezenşimal hücreler olarak, kemik zarlarında (endost ile periostun iç hücresel katında) ve bu kemiklerin içerdiği Havers ve Volkmann kanallarında (damarın etrafındaki gevşek bağ dokusu içinde) bulunurlar. Osteoprojenitör hücre olarak tanımlanan bu hücreler mitoz yeteneğini kaybetmediklerinden çoğalabilir ve osteojenik potensiyele sahip olan kemik hücrelerine farklılaşabilirler. Kemik yapımı ve yıkımı sürecinde aktifleşerek mitozla bölünüp çoğalarak kemik dokunun tamirinde görev alırlar.

Lakun, osteositin içinde bulunduğu, hücre şekline uygun olan boşluktur. Osteositler lakun içine yerleşir ve her lakunda bir hücre bulunur.

İnorganik matriks kalsiyum fosfat (%85), kalsiyum karbonat (%10), kalsiyum florid, magnezyum florid, sülfat ve sodyum bileşiklerinden ibarettir. Ayrıca bikarbonat, sitrat, magnezyum ve potasyum da bulunur.

Kafatasının yassı kemikleri intramembranöz kemikleşmeyle meydana gelir.

A vitamini, kemikte yıkım ve yapımı dengede tutar. A vitamini yetersizliğinde osteoblast normal miktarda ara madde sentezleyemez, kemik normal yapısına ulaşamaz, iskeletin büyüme hızında gecikme görülür. Bu vitamin gelişme sırasında osteoblast ve osteoklastların birbirleriyle etkileşimlerini, dağılımlarını ve aktivitelerini kontrol eder.

Primer kemik dokusu fötal gelişim ve kemik onarımı sırasında şekillenen olgunlaşmamış kemik dokusudur, geçicidir ve zamanla olgun kemik dokusuna (sekonder kemik dokusu) dönüşür. Birim alana düşen hücre sayısı olgun kemikten daha fazladır. Kemik hücrelerin sentezlediği kollagen iplikler de her yöne dağılarak doku içinde üç boyutlu gelişigüzel ağlar oluşturur.

Süngerimsi kemik, kısa ve uzun kemiklerin epifiz ve metafiz bölümleri ile yassı kemiklerin iç kısımlarında yer alır. Bulunduğu yerlerde kompakt kemikten ince bir tabakayla örtülüdür. Süngerimsi kemik birbirleriyle ilişkili düzensiz anastomozlaşan kemik trabeküllerinden oluşur. Sekonder kemik yapısında olup trabeküllerdeki lameller paralel seyirlidir. Trabeküllerin aralarında düzensiz boşluklar vardır ve kemik iliği ile doludur. Bu görünümü ile süngere benzer ve bundan dolayı süngerimsi kemik doku olarak tanımlanır.

Uzun kemiklerin gövde kısmı olan diyafiz kısmı kompakt kemikten yapılıdır, meduller kaviteye bakan yüzünde ise çok az süngerimsi kemik vardır. Organizmada bulunan tüm kemiklerin dış yüzeyleri kompakt kemik yapısındadır. Kısa kemiklerin merkezinde süngerimsi kemik bulunurken dıştan ise kompakt kemik çevrelemiştir. Kompakt kemik her zawman sekonder kemik yapısındadır. Kemik hücreleri, kollagen ipliklerden oluşan lameller yapı üzerinde bulunur.

Kemik iliği, uzun kemiklerin merkezinde ve süngerimsi kemik dokunun boşluklarında yer alan retiküler bağ dokusudur. Toplam vücut ağırlığının % 4’ünü oluşturmaktadır. Yeni kan hücrelerinin periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir. İki tip ilik vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı iliği:
• Kırmızı kemik iliği aktif olarak çalışan kan hücrelerinin yapımından sorumludur.
• Sarı kemik iliği, çok fazla sayıda yağ hücresi içerdiğinden sarı renklidir. Kırmızı kemik iliği gibi aktif değildir ancak ihtiyaç olduğunda kırmızı kemik iliğine dönüşür.
• Her iki kemikiliğinde kapillar kan damarları bulunur. Ciddi kan kaybı durumunda vücut sarı kemik iliğini kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır