TEMEL VETERİNER GENETİK - Deneme Sınavı - 1

Baz değişim mutasyonları, bir nükleotidin diğer bir nükleotide değişimi şeklinde görülmektedir. Eğer nükleotid değişimi, aynı grup içinde, yani pürinler (A→G veya G→A) ya da pirimidinler (C→T veya T→C) arasında meydana gelmiş ise, bu tür mutasyonlara, transisyon-değişim mutasyonları adı verilmektedir. Nükleotid değişimi, farklı gruplara dönüşüme, diğer bir deyişle, pürinden pirimidine veya piriminden pürine dönüşüme neden olmuş ise, böyle mutasyonlara da transversiyon-dönüşüm mutasyonları adı verilmektedir. İlk 3 seçenek : pürin-primidin, 4. seçenek : primidin-pürin değişimine örnek iken, E şıkkı : aynı grup içinde değişime örnektir. (transisyon : transition (ingilizce) ; transversiyon : transversion (ingilizce)). Doğru cevap E'dir.

Nötral (neutral (ingilizce) : etkisiz) mutasyonlar, önceki ile aynı kimyasal özelliklere sahip (hidrofobik veya asidik) farklı bir amino asit üretilmesine bağlı olarak yine aynı polipeptit ürünü ile sonuçlanan mutasyonlardır. Böylece oluşan proteinin fonksiyonu değişmemektedir. Örneğin : Lösin amino asidini kodlayan GAA kodonunun 1. Nükleotidinde meydana gelen guaninden sitozine dönüşüm CAA kodonunun oluşmasına sebep olmaktadır. Bu kodon ise Valin amino asidini kodlamaktad›r. Ancak Lösin ve Valin benzer kimyasal özelliklere sahip oldukları için oluşan protein, farklı amino asit dizilimi içerse bile, fiziksel ve kimyasal olarak değişime uğramadığından fonksiyon kaybı olmamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Arap atlarında görülen şiddetli Kombine İmmun Yetmezliği (Severe Combined Immunodeficiency, SCID) hastalığı, çerçeve kayması mutasyonu sonucu oluşan hastalıklara, güzel bir örnektir. SCID’in atlardaki nedeni, 9. kromozomun kısa kolunda bulunan DNA-protein kinaz katalitik alt ünitesi (DNA-PKcs) geninde 9480 inci kodondan itibaren 5 baz çiftlik bir delesyondur. Polipeptitin 3155 nci kodonunda şekillenen bu mutasyon, bir çerçeve kayması mutasyonuna ve erken sonlanmaya neden olmaktadır. Bu da 967 amino asitlik bir delesyon ve dolayısıyla DNA-PKcs proteininin inaktif olması ile sonuçlanmaktadır. Bu proteinin yokluğu, şiddetli bir immun yetmezlik oluşturmaktadır. Turner ve Klinifelter sendromları ve Trizomi, sayısal kormozom sapmaları sonucunda oluşmaktadr. Sığır Lokosit Bağlama Yetersizliği (BLAD) ise, yanlış anlam mutasyonudur. Doğru cevap C'dir.

Mutasyonlar protein fonksyonu üzerine etkilerine göre sınıflandırıldığında 4 gruba ayrılmaktadır. Bunlar : Fonksiyon kaybı mutasyonları ;  proteinin kısmen (hypomorph) ya da tamamen (amorph) fonksiyon kaybına neden olmaktadır. Böyle mutasyonlarla ilişkili fenotipler, sıklıkla çekinik karakter göstermekte ve sağlam allel tarafından tolere edilebilmektedirler. Fonksiyon artışı mutasyonları ; nedeniyle gen ürünü yeni ve normal olmayan (hypermorph) bir fonksiyon kazanmaktadır. Sıklıkla dominant karakter gösteren fenotiplerdir. Dominant negatif mutasyonlar ; nedeniyle yabanıl tipin karşıtı etkiye sahip (antimorphic) bir gen ürünü sentezlenmektedir. Letal (öldürücü ; lethal (ingilizce)) mutasyonlar ; bireyin ölümü ile sonuçlanan, diğer bir deyişle, hayati öneme sahip genlerde görülen mutasyon tipleridir. Kromozomal Sapma Mutasyonları, bunlardan biri değildir. Doğru cevap A'dır.

Oluş nedenlerine göre sınıflandırıldıklarında mutasyonlar, spontan (anlık, aniden ortaya çıkan) ve uyarılmış olarak ikiye ayrılmaktadır. Spontan mutasyonlar, hücre büyümesi ve bölünmesi boyunca olabileceği gibi, DNA replikasyonundaki hatalar nedeniyle de şekillenebilmektedirler. Genellikle organizmadaki sıradan kimyasal işlemlerin azotlu bazlar üzerine etkilerine bağlı olarak, nükleotit dizilerinde rastgele oluşan değişiklikler olarak kabul edilmektedirler. Örneğin, nokta mutasyonlarının tüm türleri genellikle spontan mutasyonlardır. Fonksiyon artışı ve kaybı şeklindeki sınıflandırma, mutasyonun protein fonksiyonu üzerine etkilerine göredir. Kromozomal mutasyonlar isei hücre bölünmesi sırasında meydana gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Etilmetan sulfonat (EMS), etil veya metil ekleyerek mutasyona sebep olurken ; etidyum bromür gibi kimyasallar da DNA çift zinciri arasına girerek yapısının bozulmasına sebep olurlar. UV radyasyonunun en büyük etkisi, timin bazları arasında dimerler oluşturmasıdır. Röntgen çekiminde kullanılan X ışınları da insan eliyle üretilen ve mutasyona neden olan radyasyonlardır. Oleropinin, mutasyona neden olması ile ilgili bir bulgu yoktur. Doğru cevap E'dir.

Diploid (di- : iki), organizmalarda bir ya da birden fazla kromozomun eksilmesi veya fazlalığı anlamına gelmektedir. Öploididen (ö- : eu- : gerçek) farklı olarak, kromozom seti yerine, bireysel kromozom değişimleri, söz konusudur. Anöplodi (an- : olumsuzluk eki), bölünme sırasında (genellikle mayozda) kromozomların ayrılmaması (nondisjunction) veya anafazda gecikme nedenleriyle olmaktadır.  C şıkkında yer alan öploidi , bir organizma ya da bir hücrede kromozom takımının set olarak artması ya da azalması durumudur, diğer triploidi (tri- : üç), tetraploidi (tetra- : dört) ve poliploidi (poli- : çok) seçenekleri de böyle duruma birer örnektir. Doğru cevap D'dir.

Delesyon (Silinme ; deletion (ingilizce)) : kromozomun bir parçasının eksilmesi ile sonuçlanmaktadır. Duplikasyon (kopyalama ; duplication (ingilizce)): kromozomda bir parçanın tekrarlanarak eklenmesidir. Inversiyon (tersini alma ; inversion (ingilizce)) : herhangi bir kromozom bölgesinde oluşan iki kırık nedeniyle serbest kalan kromozom parçasının ters dönerek yapışmasıdır. Yüzük yapısı oluşumu (ring formasyon : ring formation (ingilizce))  : kromozomun telomer kısımlarında meydana gelen kırılmalar sonucunda yapışkan uçlar oluşması ve kolların birbirine bağlanması sonucu meydana gelmektedir. Translokasyon (trans- : geçiş ; location (ingilizce) : konum) ise bir kromozom içinde ya da homolog olmayan kromozomlar arasında kırılan parçaların karşılıklı olarak değişimini ifade etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Nullizomi (nullizomik hücre / birey ; null (ingilizce) : boş) : Homolog kromozom çiftinin (her ikisinin de) eksik olması durumudur. Diğer bir deyişle, kromozom seti 2n-2dir. Trizomi (trizomik hücre / birey ; tri- : üç) : Tek bir kromozomun fazla olmasıdır (2n+1). Triploidi (3n) ve tetrapolidi (4n) kromozom takımının set olarak artması durumu için iki örnektir. Homolog kromozom çiftinin (her ikisininde) fazla olması durumu Tetrazomi’dir (tetra- : dört). Doğru cevap D'dir.

Tekniği geliştiren Sanger değil Amerikalı Biyokimyacı Karry Banks  Mullis’dir. Bu ifade dışındaki ifadeler PCR ile ilgili olarak doğru ifadelerdir.

Maxam ve Gilbert’in 1977 yılında yayınladıkları kimyasal kırılma yönteminde, baz-spesifik-kimyasallar yardımıyla, DNA’da yer alan bazı nükleotit bölgelerinde şeker-fosfat iskeletinde rastgele kırılmalar oluşturulmaktadır. Bu amaçla hidrazin, dimetil sülfat ya da formik asit kullanılarak bazlar değişikliğe uğratılmakta ve daha sonra piperidin yardımıyla degişikliğe uğramış nükleotitlerin bulunduğu noktalardan DNA zinciri kırılmaktadır. Bu yöntemde, nükleotit dizisi saptanacak olan DNA önce 5’ ucundan radyoaktif bir madde ile işaretlenmektedir. Daha sonra DNA’nın ayrı ayrı A, C, G ya da T nükleotitlerinden kırılması için dört ayrı tüpte değişime uğrama ve kırılma tepkimeleri gerçekleştirilmekte ve böylece her tüpte farklı nükleotitlerden kırılmış boyları birbirinden farklı DNA parçaları elde edilmektedir. ddNTP Sanger yönteminde kullanılan, zincir sonlanmasına neden olan dideoksi ribonükleozit trifosfattır. Poliakrilamid, Selüloz asetat ve Agaroz ise PCR ürünlerini görüntülemek için kullanılan jel Elektroforezinde kullanılmaktadır.

Elektroforez işleminde elektrik akımını ileten bir tampon sıvı, katı ortam oluşturmak için kağıt, selüloz asetat, nişasta, agaroz veya poliakrilamid ile doğru akım üretmek için bir güç kaynağı gerekmektedir. Jel  elektroforezinde, katı alan oluşturmak amacıyla çok farklı kimyasallar kullanılmakla birlikte sıklıkla akrilamid ve kırmı zı algden üretilen agaroz tercih edilmektedir. Glikoz elektroforezde katı ortam oluşturmak için kullanılmamaktadır.

Elektroforez işleminde elektrik akımını ileten bir tampon sıvı, kullanılmaktadır. Anot artı (+) yüklü iletken uçtur. Poliakrilamid jel elektroforezi, akrilamidin polimerize olması temeline dayanmaktadır. Bu dört terim jel elektroforezi ile ilişlikidir. Mikroarray, cam, plastik gibi küçük katı bir yüzey üzerine çok sayıda  probun belirli noktalara mikroskobik düzeyde tutturulmasıyla elde edilmektedir,jel elektroforezi ile ilişkili değildir.

PAGE Poli Akrilamid Gel Elektroforesis in kısaltmasıdır, elektroforez işleminde kullanlmaktadır.

AFLP:  Çoğaltılmış parça uzunluk polimorfizmi (amplified fragment length polymorphism)

RAPD : Polimorfik DNA’nın rastgele çoğaltılması (random amplified polymorphic dna)

RFLP:Kesilmiş parçacık uzunluk polimorfizmi (restriction fragment length polymorphism)

SNP : Tekli nükleotit polimorfizmi (TNP; single nucleotide polymorphism,) Genom üzerinde belirli bölgelerde bireyler arasındaki tek bazlık farklılığa dayanan (A,T, G ya da C) polimorfizm türüdür. Bu tek bazlık farklılıklar, bazı hayvanların farklı görünmesinin, bazı hayvanların hastalıklara dirençli olmasının ya da davranış

farklılıkları olmasının sebebi olabilmektedir. Genomun herhangi bir bölgesinde olabilirler

ve sayıları her 1000-1500 baz da bir olacak şekilde 2-3 milyon arasıdır.

Hayvan yetiştiriciliğinde eldeki hayvanlardan olası en üstün verimin alınması hem genotipin geliştirilmesini hem de çevre şartlarının iyileştirilmesini gerektirmektedir. Bu amaçla seleksiyon ve bazı birleştirme sistemleri kullanılmaktadır. Seleksiyon, bir populasyon içerisinde istenilen karakterler yönünden üstün verim özellikleri taşıyanlara, taşımayanlara oranla daha fazla üreme fırsatı verilmesidir. Geleneksel olarak bu işlemler ele alınan karakter yönünden verim düzeylerine bakılarak yapılır.

Doğru işlem sıralaması şu şekilde olmalıdır:

III-Hedef DNA parçasının verici organizmadan elde edilmesi,

I- Hedef DNA’nın restriksiyon enzimleriyle kesilmesi,

II- Kesilen parçanın farklı bir organizmanın DNA’sı ile birleştirilmesi,

IV-Oluşan yeni DNA’nın direk olarak ya da vektör aracılığıyla bakteri gibi bir konak hücreye aktarılması

Amip klonlamada kullanılan vektörlerden biri değildir, bunun dışındaki Plazmit, Faj, Virüs ve Bakteri

klonlamada kullanılan başlıca 4 vektördür.

Biyoreaktör amaçlı üretilen transgenik hayvanlar en sık eczacılık ile ilgili (büyüme hormonları, insan fibrinojeni ,insan serum albümini, pro-insulin vb.) kimyasalların üretiminde kullanılmaktadır. III dışındaki diğer maddeler doğrudur.

Filogenetik teriminin sözlük anlamı, bir türün ya da yüksek taksonomik grupların soy gelişimi ve evrim geçmişidir. Bir grubun evrimsel tarihi, onun filogenisi olarak adlandırılmaktadır. Türler arasındaki ilişkiler, ırkların tarihi ve genetik çeşitlilik çalışmaları ise filogenetik çalışmalardır ve populasyonlar arasındaki fenotipik ve genetik farklılıkların belirlenmesini amaçlarlar.

Biyoreaktör hayvan olarak inek, koyun, keçi ve fare kullanılmaktadır. Köpek bu hayvanlar arasında yer almamaktadır. Doğru cevap D'dir.