TEMEL VETERİNER FİZYOLOJİ

Steroid hormonlar, kolesterolden sentezlenen hormonlardır. Protein yapıdaki hormonlara göre daha uzun ömürlüdürler. Örneğin, gonadlardan sentezlenen östrojen, progesteron, testosteron, adrenal bez korteks hormonları.

Hipotalamusta çok sayıda nukleus (çekirdek) vardır. Nukleus paraventrikularis ve nukleus supraoptikus adı verilen iki çekirdekteki nöronların aksonları oldukça uzundur ve hipofiz sapını geçerek hipofiz arka lobunda sonlanır. Peptid yapıda olan oksitosin ve antidiüretik hormon (ADH, vazopressin) hipotalamustaki supraoptik ve paraventriküler çekirdekteki nöron gövdelerinde sentezlenir. Oksitosin’in yaklaşık %60’ı paraventriküler çekirdekte, ADH’nun %60’ı ise supraoptik çekirdekte yapılır. Bu hormonlar nörofizin I ve nörofizin II adı verilen taşıyıcı proteinlere bağlanır ve nöronların aksonları boyunca taşınarak doğrudan hipofiz arka lobuna ulaştırılır. Arka hipofize gelen sinirsel uyarımlar aksonlarda veziküller içerisinde bekletilen oksitosin ve antidiüretik hormonun akson sonlanmalarından genel kan dolaşımına salgılanmasına neden olur.

Prolaktin Hipotalamustan salgılanan PRH, ön hipofizdeki laktotrop (mammotrop) hücrelerdeki reseptörlerine bağlanarak prolaktin yapımını ve salgılanmasını uyarır. Özellikle gebelik ve laktasyon sırasında ön hipofizdeki bu hücreler sayıca artar. Kana verilen prolaktin hormonunun hedef dokusu meme bezleridir. Gebelikte östrojen ve projesteron ile birlikte süt bezlerininin gelişimini ve süt yapımını artırır. Postpartum dönemde laktasyonun başlatılmasını ve sürdürülmesini sağlar. Memelilerde annelik içgüdüsü, kanatlılarda yuva yapma ve kuluçkaya yatma davranışını uyarır. İmmünostimülan etkisi vardır. Hipotalamustan salgılanan PIH ise prolaktin salgısını baskılar.

Antidiüretik hormon salgılandığında böbreklerden suyun kana geri emilimi sağlanarak, idrarla su atılımı azaltılır. Böylece, suyun bedende kalması sağlanır, kan hacmi korunmuş olur ve kan basıncının düşmesi engellenir. ADH, yeterince salınmayacak olursa “Diabetes insipidus” (yalancı diyabet) hastalığı ortaya çıkar. Dehidrasyona neden olan diyare, aşırı kan kayıpları, büyük yanıklar ve hipovolemik şok gibi kan sıvı miktarının azaldığı durumlarda ADH salgısı artar.

Miksödem: Derialtı dokuda mükoproteinler ve sıvı birikiminin görüldüğü hipotiroidi durumudur.

Kalsitonin Tiroid bezindeki folikül epitel hücrelerinin aralarına serpilmiş olan parafoliküler hücrelerden yapılır ve salınır. Kan kalsiyum düzeyi yükseldiğinde salınımı artar ve kan kalsiyum düzeyini düşürür. Parathormonun antagonisti olarak çalışır. Kalsitonin, hedef hücresi olan kemik dokuda osteoklastların etkinliğini baskılayarak yıkımı azaltır. Kalsiyumun kemiklerde depolanmasını uyarır.

Böbreküstü bezi fazla çalıştığında, kortizol fazla salınır ise Cushing sendromu, aldosteron fazla salınır ise primer aldosteronizm adı verilen bozukluklar ortaya çıkar. Böbrek üstü bezi yetersiz çalıştığında korteks hormonlarının tümü az salınmaya başlar. Bu bozukluğa Addison hastalığı adı verilir.

Kanda glikoz düzeyi azaldığında (hipoglisemi) pankreasta yapılan glukagon kana verilir. Glukagon, karaciğerde depo halde bulunan glikojenin glikoza parçalanarak (glikojenoliz) kana geçmesini uyaran bir hormondur. Glukagon, kan glikoz düzeyini yükseltir. Yağların, yağ asidi ve gliserole doğru parçalanmasını uyararak enerji kaynağı olarak kullanılmasını sağlar (lipolitik etki). Fazla salındığında kan glikoz düzeyi yükselir (hiperglisemi).

Köpekler mevsime bağlı olarak ilkbahar ve sonbaharda yılda iki kez üreme dönemine girerler. Her dönemde sadece bir kızgınlık döngüsü gösterdikleri için ‘mevsime bağlı monoöstrik’ hayvanlardır

Erkeklerde puberte ile başlayan spermatozoonların üretimi süreklidir. Erkekte bir çift testis bulunur. Testisler (gonadlar) spermatozoa üretiminin yanısıra hormon yapımından sorumludur. Erkek yumurta hücresi olan spermatozoonlar testislerde seminifer tubüllerde üretilir. Sonra dış genital organa doğru iletilmek üzere tubuli rekti, rete testis, duktus epididimis, duktus deferens, duktus ejakulatorius ve uretra yolunu izler. Epididimis, spermatozoonların kısa süreli depolandığı ve olgunlaşarak hareket yeteneğini kazandığı yerdir.