TEMEL VETERİNER FİZYOLOJİ

Sinaps iki nöronun birbiri ile bağlantı kurduğu ve impulsun bir nörondan diğerine geçirildiği ya da geçirilmediği yerlerdir. Klasik anlamda sinaps, sinir hücresinin ürettiği sinyali o hücreden diğerlerine taşıyan aksonun dallarından birinin uç kısmı ile alıcı hücrenin etrafındaki hücre zarının birbirleriyle yaklaşması sonucu meydana gelir. Bu durumda nöronlar birbirleri ile gerçek anlamda temas etmezler, sadece çok ince bir aralık bırakacak şekilde yaklaşırlar. İki nöron arasındaki yaklaşık 200 A° kadar olan bu boşluğa sinaptik aralık adı verilir.

Glia hücrelerinin genel işlevleri, sinir hücrelerinin ve sinir sisteminin fonksiyonunu sürdürmesine yardımcı olmaktır. Oligodendrosit adı verilen glia hücreleri, merkezi sinir sistemi içinde, yan yana ve sıkı bir dizilim içinde seyreden aksonları saran miyelin kılıfı oluşturmakla görevlidirler. Diğer bir glia hücresi olan mikroglia hücrelerinin görevi, sinir sistemini yabancı madde ve mikroorganizmalara karşı korumaktır. Bu hücreler, fagositoz yapabilirler. Astrosit glia hücreleri ise, kan damarları ile nöronlar arasında bağlantılar kurarak, sinir hücreleri için gerekli maddeleri sağlarlar

Uygun bir uyaran gerçekleştiğinde zarda bulunan hızlı sodyum kanallarının açılması, sodyum girişine neden olur ve normalde -70 mV gibi bir potansiyele sahip olan hücre zarının potansiyelini +30 mV’a kadar yükselir. İşte bu özel potansiyele aksiyon potansiyeli adı verilir.

Omurilik, esas olarak çevreden gelen bilgilerin merkezi sinir sistemine girdiği ve merkezden gelen emirlerin periferik sinir sistemine aktarıldığı yerdir. Aynı zamanda, refleks dediğimiz, ani ve istemsiz hareketler de, omurilik tarafından kontrol edilir. Omurilik temel olarak, orta kısmında ince ve boylu boyunca bir kanal, kanalın etrafında, enine kesildiğinde kelebek gibi görünen nöronlar, dentritler, nöroglia ve kan damarlarından oluşan bir gri madde (substansia grisea) ve bunun etrafında ise yine nöroglialar tarafından desteklenen uzunlamasına miyelinli aksonlardan oluşan bir beyaz maddeden (substansia alba) meydana gelir.

Beyin sapı, solunum, yutma, kusma vb. temel hayati öneme sahip fonksiyonların kontrolünü sağlayan yerdir. Organizmanın içinden gelen duyuların büyük bir kısmı da burada algılanır. Beyin sapı tarafından kontrol edilen bütün işler istem dışı gerçekleşir.

Nervus Glossofarengeus; Motorik telleri; Yutma ile ilgili kasları uyarır. Sekretorik telleri; Paratid tükürük bezine giderler. Duyusal telleri; Dilin gerisindeki lezzet tomurcuklarının ve ayrıca farenks ve ağız mukozasının temas, sıcaklık ve diğer duyularını alırlar.

Somatik sinir yaralanır ya da kesilirse aktive ettiği kas atrofiye olur. Atrofi bölgede (doku/organ) küçülme, körelme, zayıflama gibi anlamlara denir. Otonom sinir sisteminin aktive ettiği kaslarda bu durum söz konusu değildir.

Mekanoreseptörler;

İşitme ve denge gibi iki duyunun reseptörleri kulağa yerleşmiştir. Dış kulak, orta kulak ve iç kulağın kohleası işitme ile ilgili iken, iç kulaktaki yarım daire kanalları, utrikulus ve sakkulus ise denge ile ilgilidir.

Otonom sinir sistemi, anatomik, fizyolojik ve farmakolojik açıdan iki kısıma ayrılır; Sempatik ve parasempatik sistem. Sempatik sinirler, sinir sisteminin duygularla hareket eden bölümüdür. Korku, sevinç, heyecan gibi durumlarda sempatik sinir sistemi aktive olur. Sempatik sinir tepkileri, genellikle stres gibi bedensel ya da duygusal baskılarda ortaya çıkar ve savaş ya da kaç tepkisi oluşturur. 

Parasempatik sinir sisteminin, genelde sempatik sinir sistemini dengeleme görevi vardır.

İç kulakta beden dengesini sağlayan utrikulus ve sakkulus ile yarım daire kanalları bulunur. Utrikulus yarım daire kanalları ile sakkulus kohlea ile bağlantı halindedir. Yarım daire kanallarındaki tüy hücreleri döngüsel yöndeki dengeyi sağlar.  Yarım daire kanalları, içleri endolenf adı verilen bir sıvı ile dolu olan birbirine dik açı yapacak şekilde üç bölümden oluşur. Tüy hücrelerinin üzeri kalsiyum karbonat kristalleri gömülü olan jelatinimsi bir zar ile örtülüdür. Kalsiyum karbonat kristalleri yer çekimine çok duyarlıdır.

Gözün ön bölümünde iris ile göz bebeği bulunur. Gözün arka duvarının ortalarında, kör nokta, hemen yanında sarı leke bulunur. Damarlı tabaka (koroit) ise gözakının hemen altında, gözün yan ve arka bölümlerini çepeçevre sarar.

Lezzet, koku, oksijen, karbondioksit ve pH değişikliklerini algılayan reseptörler kemoreseptörler grubuna girer.

Vücudun çeşitli bölgelerinden alınan duyuları merkezi sinir sistemine getiren sinirler, afferent sinirler adını alır.

Merkezi sinir sistemi içinde, yan yana ve sıkı bir dizilim içinde seyreden aksonları saran miyelin kılıfı oluşturmakla görevli ve oligodendrosit adı verilen hücreler “glia” hücreleridir.

İki nöron arasındaki yaklaşık 200Å kadar olan boşluklara sinaptik aralık denir. Sinapsların bazıları uyarıcı bazıları inhibe edici özellik gösterir. Sinaptik yumruda veziküller içinde nörotransmitter maddeler ve bol miktarda mitokondri vardır. Sinapsta, impulsun bir nörondan diğerine geçirilmesi ya da geçirilmemesi nörotransmitter maddeler aracılığı ile sağlanır. Nörotransmitter madde salgılayan sinir hücrelerine presinaptik nöron adı verilir.

Sinir hücrelerinin içinde potasyum iyonları ile negatif yüklü proteinler bol bulunurken hücre dışında sodyum iyonları daha fazla bulunur. Bu durumda hücre içi ve dışı arasında elektriksel yük farkı vardır. Dinlenme zar potansiyeli veya polarize durumda ise bu fark -70 mV’luk bir potansiyele sahiptir.

Kranial sinirlerden nervus trigeminus’a ait duyusal teller alın ve yüzdeki, konjonktiva ve korneadaki, burun ve ağız mukozasındaki, dilin ön kısmındaki lezzet papillalarının duyularını alırlar. Motorik telleri ise çiğneme kaslarına giderler.