TEMEL VETERİNER FİZYOLOJİ - Deneme Sınavı - 6

Tükürüğün Görevleri
• Tükürükte bulunan müsin maddesi ağız mukozasının nemli ve kaygan tutulmasını sağlayarak mukozayı korur.
• İçerisinde bulunan bikarbonat sayesinde pH’yı nötrleştirir. Böylece dişlerin
Ca++ kaybetmesini önler.
• İçerisinde bulunan lizozim maddesi bazı mikrop türlerine karşı yok edici
özellik gösterir.
• Omnivorlarda (rat, domuz ve insan) ve karnivorlarda tükürükte bulunan
pityalin (alfaamilaz enzimi) nişastanın parçalanmasını sağlar.
• Civa, kurşun, üre gibi toksik etkili maddeler ile kuduz virüsü gibi etkenler
tükürükle dışarıya çıkartılır.
• Ruminantlarda tükürük ayrı bir öneme sahip olup, içerisinde bulunan bikarbonat ve fosfat tamponları sayesinde rumenin asit pH’sını nötralize etmektedir

Yutak(farenks) bölümünde başlatılan peristaltik hareketler midenin başlangıç kısmı olan kardiya’yı (yemek borusu-mide birleşim yeri) açarak lokmanın mideye geçişini sağlar.

Evcil hayvanlar iki önemli sınıfa ayrılırlar. 1.Geviş getirenler 2.Geviş getirmeyenler. Sığır koyun, keçi, deve, lama, geyik ve manda birinci gruptandır (çok odacıklı mide). Kedi, köpek gibi evcil hayvanlar ve insan ise geviş getirmeyen gruptandır ve bunların mideleri tek odacıklı basit mide tipindedir. At ve domuz ise tek odacıklı bileşik mideye sahip olup geviş getirmeyen gruptandır.

İntrinsik faktör: Midenin parietal hücrelerinden salgılanan ve B12 vitamini emilimi için gerekli olan bir glikoproteindir.

Müsin: Midedeki tüm bölgelerden salgılanmaktadır. Mide mukozasını örtücü görev yapar. Mukus ve bikarbonat salgıları ile mideyi mekanik ve kimyasal zararlardan korur.

Kedi, köpek, yırtıcı kuşlar ve domuz gibi hayvanlarda kusma kolay bir şekilde gerçekleşirken, atlarda midenin anatomik yapısından dolayı kusma olayı görülmemektedir.

Yeni doğan yavru annenin memesinden emdiği sütü doğrudan abomazuma geçirir. Sütün doğrudan omasum yoluyla abomasuma aktarılmasının en önemli nedeni n. vagus ve emme refleksi etkisi ile sulkus özafagikus’un (sulkus retikularis) borulaşmasıdır.

Sekretin hormonu barsaklarda inhibitörik etki oluşturur.

Karaciğerin sindirim sistemi ile ilgili görevi safrayı yapmaktır.

Su ve elektrolitlerin emildiği yerdir. Kalın bağırsak mukozasında Na ve Cl’nin
emilimi ozmotik farklılık yaratarak suyun emilimine olanak sağlar.

Sinir sisteminin ana işini nöron adı verilen sinir hücreleri yapmaktadır. Nöronlar, anatomik olarak, sinir hücre gövdesi, dendritler olarak adlandırılan yan dallar ve bir de nöronda oluşan uyarımları diğer bir nörona ya da uzak organa taşıyan tek bir uzantı olan aksondan oluşurlar. Genel olarak bir sinir hücresi, gövde ve dendrit adı verilen gövde dalları aracılığıyla diğer hücrelerden veya reseptörlerden gelen uyarımları alır. Bu uyarımlar, hücre içindeki genel duruma ve gelen tüm verilerin toplam etkisine göre, akson adı verilen, tek, uzun ve ince uzantı vasıtasıyla, diğer bir hücreye aktarılır. Yani, nöron gövdesini ve gövdenin dallarını bir ana merkez, aksonu ise bilgiyi götüren teller gibi düşünebiliriz. Aksonla gönderilen uyarımlar, o aksonun dalları aracılığıyla bir veya çok sayıda sinir hücresine veya kas ve salgı bezi hücreleri gibi diğer hücrelere ulaştırılır ve bu hücreler, yine aynı mekanizma ile bu uyarının gerektirdiği işi yaparlar. Nöronlar, görevleri ve bulundukları yerlere göre çok değişik şekil ve kimyasal içerik farklılıkları gösterirler. Hücrenin gövde kısmında bulunan çekirdek, hücrenin temel işlevlerini belirleyen genetik bilgiyi içerir.

Sinir hücre gövdesi içinde çekirdekçikten başka nissel granülleri, ribozomlar, mitokondri, golgi aparatı ve nörofibriller bulunur.

Aksonun içinde sıvı halde sitoplazmaya benzeyen aksoplazma bulunur. Aksoplazma içindeki nörofibriller akson boyunca uzanırlar. Akson aksolemma denilen bir hücre membranı ile çevrelenmiştir. Aksolemmanın üzeri lipoid yapıdaki bir kılıf olan miyelin ile çevrelenip çevrelenmemesine göre aksonlar, miyelinli ve miyelinsiz aksonlar olarak ikiye ayrılır. Sinir sistemindeki birçok sinir hücresinin aksonu miyelin kılıf ile sarılıdır.

Bir glia hücresi olan mikroglia hücrelerinin görevi, sinir sistemini yabancı madde ve mikroorganizmalara
karşı korumaktır.

Gri madde (substansia grisea) nöronlar, dentritler, nöroglia ve kan damarlarından oluşur.

Duyarlı oldukları enerji türüne göre ise reseptörler;
1- Mekanoreseptörler;
A- Temas ve basınç reseptörleri, deri ve kılların temas reseptörleri
B- Kinetik reseptörler; vücut pozisyonunu algılayan
C- Vücut dengesini algılayan reseptörler
D- Kaslardaki ve tendonlardaki gerilme reseptörleri
E- Akciğer ve kalpteki gerilme reseptörleri
F- İç kulaktaki işitme reseptörleri
G- Damar çeperindeki gerilme reseptörleri
2- Kemoreseptörler; lezzet, koku, O2, CO2 ve pH değişikliklerini algılayan reseptörler
3- Fotoreseptörler; gözün retinasında bulunan ışığa duyarlı reseptörler.
4- Ozmoreseptörler; Su dengesi ve kan basıncına duyarlı reseptörler.
5- Nosiseptörler; Acı ve ağrı duyularını alan reseptörler olarak ayrılırlar.

Duyarlı oldukları enerji türüne göre ise reseptörler;
1- Mekanoreseptörler;
A- Temas ve basınç reseptörleri, deri ve kılların temas reseptörleri
B- Kinetik reseptörler; vücut pozisyonunu algılayan
C- Vücut dengesini algılayan reseptörler
D- Kaslardaki ve tendonlardaki gerilme reseptörleri
E- Akciğer ve kalpteki gerilme reseptörleri
F- İç kulaktaki işitme reseptörleri
G- Damar çeperindeki gerilme reseptörleri
2- Kemoreseptörler; lezzet, koku, O2, CO2 ve pH değişikliklerini algılayan reseptörler
3- Fotoreseptörler; gözün retinasında bulunan ışığa duyarlı reseptörler.
4- Ozmoreseptörler; Su dengesi ve kan basıncına duyarlı reseptörler.
5- Nosiseptörler; Acı ve ağrı duyularını alan reseptörler olarak ayrılırlar.

Temel solunum ritimleri gibi solunum fonksiyonları, yutma ve kusma gibi sindirim olayları, kan basıncı refleksleri ve kalp hızı refleksleri gibi dolaşım sistemi kontrolü ayrıca metabolizma uyku ve uyanıklık gibi hayati öneme sahip olan birçok önemli etkinlik beyin sapı (Medulla Oblongata) tarafından kontrol edilir.

Kranial Sinirler
Kranial sinirler 12 çifttir ve ilk ikisi dışında 10 tanesinin hücre gövdeleri beyin kökünde bulunur. Kafa sinirleri numaraları ile;

1. Nervus Olfaktorius; koku alma siniridir. Sinir kökleri koku soğanı içindedir.
2. Nervus Optikus; görme siniridir. Sinir kökleri retinada bulunur.
3. Nervus Okulamotorius
4. Nervus Trochlearis
6. Nervus Abducens
3, 4 ve 6. kranial sinirler göz kaslarına giderler ve gözün hareketini sağlarlar.
5. Nervus Trigeminus; Duyusal telleri; alın ve yüzdeki, konjiktiva ve korneadaki,
burun ve ağız mukozasındaki, dilin ön kısmındaki lezzet papillarının
duyularını alırlar. Motorik telleri; Çiğneme kaslarına giderler.
7. Nervus Fasialis; Motorik telleri; Yüzün mimik hareketlerini yaptıran kaslara
giderler. Sekretorik telleri; Yüzün ter bezlerine, gözyaşı bezlerine, burun
mukozası bezlerine giderler. Sensorik telleri; Dilin ön kısım mukozasından
ve lezzet tomurcuklarından duyuları alırlar.
8. Nervus Akustikus; İşitme ve denge ile ilgili duyuları alırlar.
9. Nervus Glossofarengeus; Motorik telleri; Yutma ile ilgili kasları uyarır.
Sekretorik telleri; Paratid tükürük bezine giderler. Duyusal telleri; Dilin
gerisindeki lezzet tomurcuklarının ve ayrıca farenks ve ağız mukozasının
temas, sıcaklık ve diğer duyularını alırlar.
10. Nervus Vagus; Motorik telleri; Özafagus, mide ve bağırsak kaslarının hareketlerini
artırır. Kalp hareketlerini ise yavaşlatırlar. Sekretorik telleri;
Mide bezlerine ve pankreasa giderek salgıyı artırırlar. Duyusal telleri;
Akciğerden kalpten, larenks, farenks, özefagus, mide, ince bağırsak, idrar
kesesinden duyusal impulsları alırlar. Ayrıca dildeki lezzet tomurcuklarından
ve kemo ve baroreseptörlerden de duyusal uyarımları alırlar.
11. Nervus Accesorius; Baş hareketlerini sağlayan kaslara giden motorik sinirlerdir.
12. Nervus Hipoglossus; Dil kaslarına giden motorik sinirlerdir.

Kranial Sinirler
Kranial sinirler 12 çifttir ve ilk ikisi dışında 10 tanesinin hücre gövdeleri beyin kökünde bulunur. Kafa sinirleri numaraları ile;

1. Nervus Olfaktorius; koku alma siniridir. Sinir kökleri koku soğanı içindedir.
2. Nervus Optikus; görme siniridir. Sinir kökleri retinada bulunur.
3. Nervus Okulamotorius
4. Nervus Trochlearis
6. Nervus Abducens
3, 4 ve 6. kranial sinirler göz kaslarına giderler ve gözün hareketini sağlarlar.
5. Nervus Trigeminus; Duyusal telleri; alın ve yüzdeki, konjiktiva ve korneadaki,
burun ve ağız mukozasındaki, dilin ön kısmındaki lezzet papillarının
duyularını alırlar. Motorik telleri; Çiğneme kaslarına giderler.
7. Nervus Fasialis; Motorik telleri; Yüzün mimik hareketlerini yaptıran kaslara
giderler. Sekretorik telleri; Yüzün ter bezlerine, gözyaşı bezlerine, burun
mukozası bezlerine giderler. Sensorik telleri; Dilin ön kısım mukozasından
ve lezzet tomurcuklarından duyuları alırlar.
8. Nervus Akustikus; İşitme ve denge ile ilgili duyuları alırlar.
9. Nervus Glossofarengeus; Motorik telleri; Yutma ile ilgili kasları uyarır.
Sekretorik telleri; Paratid tükürük bezine giderler. Duyusal telleri; Dilin
gerisindeki lezzet tomurcuklarının ve ayrıca farenks ve ağız mukozasının
temas, sıcaklık ve diğer duyularını alırlar.
10. Nervus Vagus; Motorik telleri; Özafagus, mide ve bağırsak kaslarının hareketlerini
artırır. Kalp hareketlerini ise yavaşlatırlar. Sekretorik telleri;
Mide bezlerine ve pankreasa giderek salgıyı artırırlar. Duyusal telleri;
Akciğerden kalpten, larenks, farenks, özefagus, mide, ince bağırsak, idrar
kesesinden duyusal impulsları alırlar. Ayrıca dildeki lezzet tomurcuklarından
ve kemo ve baroreseptörlerden de duyusal uyarımları alırlar.
11. Nervus Accesorius; Baş hareketlerini sağlayan kaslara giden motorik sinirlerdir.
12. Nervus Hipoglossus; Dil kaslarına giden motorik sinirlerdir.