TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Antibiyotikler: Antibakteriyel ilaçlar olarak da bilinirler; bakteri, rickettsia, chlamydia, bazı iç ve dış parazitlere etkilidirler.

Alerjik etki: Bu olumsuz etki hemen tüm ilaçlar için söz konusu ise de, özellikle penisilin ve kloromfenikol için daha fazla önem taşırlar. Kloramfenikol, kemik iliğinde alerjik nitelikte aplastik anemi tehlikesi sebebiyle, Nisan-1993’den itibaren ülkemizde besi değeri olan hayvanlarda kullanımı yasaklanmıştır.

Geniş spektrumlular: Gram-pozitif ve -negatif bakteriler, riketsiyalar, virüsler, helmintler, protozoa ve hatta dış parazitlere etkili bileşiklerdir. Ampisilin ve amoksisilin de dahil yarı-sentetik ve sentetik penisilinler, tetrasiklinler, fenikoller, kinolonlar ve sülfonamid-trimetoprim karışımları bu gruptadır.

Hücre duvarı sentezinin engellenmesi: Bakteri hücrelerinde, stoplazmik zarın dış yüzünü kuşatan sert bir hücre duvarı vardır; kalınlığı 10-25 nm arasında değişir. Bakteride hücre duvarının şekillenmesini engelleyen ilaçlar gelişmekte-çoğalmakta olan bakterilere etkilidirler; etkileri genellikle öldürücüdür. Penisilin, vankomisin, novobiosin bu tarzda etki gösterir.

Alkilleyici maddeler: Bu grupta bulunan formaldehid, glutaraldehid, etilendioksit ve propilen oksit gibi maddeler bakteri, mantar, virüslere karşı aynı zamanda spor formlarına karşı da etkinlik gösterir.

Hücre proteinlerinin bozulması: Fenoller, iyot, alkoller, aldehidler, metaller gibi maddeler mikroorganizmalardaki etkisi hücre proteinlerinin yapısını bozarlar. Böylece proteinlerin yumaklaşması ve çökmesiyle mikroorganizmalar kısa sürede ölürler.

Veteriner sağaltımda uygulama alanı bulan başlıca organik fosforlu insektisitler şunlardır: Azametifos, diazinon, diklorvos, fenitrotiyon, fenklorfos, foksim, karbofenotiyon, koumafos, krufomat, malatiyon, metamidofos, propetamfos, triklorfon, tetraklorvinfos.

Dar spektrumlular: Piperazinler, praziquantel, salisilanilidler, iki-fenollu bileşikler, bunamidin, triklabendazol.

Yapılarında birisi azot, üçü karbon atomundan oluşan dört üyeli bir halka bulunan ilaçlar beta-laktam antibiyotikler diye bilinirler. Penisilinler ve sefalosporinler bu grupta incelenirler. Penisilinler: İlaç Örnekleri: Ampisilin, amoksisilin, penisilin G sodyum, nafsilin, metisilin, oksasilin, kloksasilin, tikarsilin, karbenisilin, azlosilin, mezlosilin, piperasilin.

İlaç Örnekleri: Eritromisin, oleondamisin, tilosin, triasetiloleondomisin, spiramisin, josamisin, kitamisin, roksitromisin, tilmikosin, azitromisin, tulatromisin.

Antelmintikler: Yuvarlak ve yassı kurtları (şerit ve kelebekler) etkileyen maddelerdir.

Kemoterapötiklerin İstenmeyen Etkileri:

Alerjik etki

Karsinojenik etki

Teratojenik etki

İlaca duyarlılık

Doku ve organ hasarı

Sindirim kanalı bakteri topluluğu

Dar spektrumlular: Yarı-sentetik türevleri dışında kalan ve başlıca Gram-pozitif bakterilere etkiyen penisilinler ve basitrasin, sadece Gram-negatif bakterilere etkiyen polimiksinler ile sadece Gram-pozitif bakterilere etkiyen basitrasin bu grupta değerlendirilir.

İdeal Bir Dış Parazit İlacının Özellikleri İdeal bir ilaçta bulunması gereken özelliklerden bazıları şunlardır: • Tüm parazitlerin yaşam halkasının her devresini etkilemeli, • Etkisi yeteri derecede hızlı ve kalıcı olmalı, • Konakçı için istenmeyen etkileri ya çok az veya hiç olmamalı, • Ucuz olmalı ve kolay bulunmalı, • Katkı maddeleri ve taşıtıyla geçimli olmalı, • Konakçıdan elde edilen besinler ve çevrede kalıntı problemi doğurmamalı; çevrede hızla parçalanmalı, • Parazitlerde kendisine karşı dirençli tür veya suşlar ortaya çıkmamalı

Organik Klorlu Bileşikler DDT’nin 1942’de kullanılmaya başlanmasını takiben tarım zararlıları ve hayvanlardaki dış parazitlere karşı yaygın şekilde kullanılmışlardır.

Ağır metaller: Ağır metal tuzları bakterilerde enzim ve proteinlerin genellikle sülfidril gruplarıyla tepkimeye girerek etkili olurlar. Bakterilere yönelik etki güçleri cıva>gümüş>bakır sırasını izleyerek azalır. Çoğu büzüştürücü, irkiltici ve dağlayıcı etkilere de sahiptir.

Şeritlere Etkiyen İlaçlar Sağaltımın amacı parazitlerin bir bütün olarak uzaklaştırılmasına yöneliktir. Geçmişte şeritlere karşı kullanılan ilaçlar; şeritleri öldürenler ve vücut dışına atılmasını sağlayanlar şeklinde sınıflandırılmıştır. Bugün için kullanılan ilaçlar (niklozamid, praziquantel, bunamidin tuzları, resorantel, arekolin) her iki etkiyi de sağlarlar.

Enerji metabolizmasının bozulması: Glikozun emilmesi veya taşınmasının bozulması (Fenbendazol, mebendazol, oksibendazol, flubendazol gibi); Glikolizin önlenmesi (Arsenik ve antimon bileşikleri gibi); Mitokondriyal tepkimelerin engellenmesi (Mebendazol dışındaki Benzimidazoller); Elektron taşınmasıyla ilgili fosfatlanmanın önlenmesi (Fenolik ilaçlar, Salisilanilid türevleri gibi).

İlaç Örnekleri: Sülfatiyazol, sülfadimidin, sülfadiazin, sülfadimetoksin, sülfaguanidin, sülfamerazin, sülfanilamid, fitalilsülfatiyazol. Etkileri: Sülfonamidler bakterilerin üreme ya da gelişmesini engelleyerek bakteriyostatik nitelikte etki oluştururlar. Ara metabolizmayı bozarlar, buna bağlı olarak bakteride folik asit sentezini engellerler.

Alerjik tepkimeler: Gerek doğal, gerekse yarı-sentetik penisilinler önceden duyarlı hale gelmiş insan ve hayvanlarda alerjik tepkimelere (özellikle IgE antikorları aracılığında Tip I alerji) sebep olurlar. Bir penisilin çeşidine alerjisi olan diğer penisilin türevlerine ve hatta sefalosporinlere de duyarlı olabilir. Penisilinlere oluşan alerjik tepkimelerin sıklığı kullanılan doz, uygulama yolu, sağaltım süresi ve ilacın şekline göre değişkenlik gösterir.