TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Karbakol

Maropitant

Glukoneogenez: Şeker olmayan kaynaklardan şeker sentezi.

İdrar söktürücüler, kimyasal yapıları ve etkilerine göre sınıflandırılırlar; karbonik anhidrazı engelleyenler, tiazidler, kıvrım işeticiler, potasyum tutanlar, ozmotik işeticiler, metilli ksantinler diye ayrılabilirler.

Laksatif (müshil) etki: Bağırsak içeriğinin yumuşak kıvamlı hali.

Kolagoglar (Safra Söktürücüler)
İlaç örnekleri: Kenodeoksikolik asit, kenik asit (kenadiol), ursodiol (ursodeoksikolik asit).

Hipotalamus Hormonları Başlıcaları, tirotropin salıverici hormon (TRH), kortikotropin salıverici hormon (CRH), gonadotropin salıverici hormon (GnRH), büyüme hormonu salıverici hormon (GHRH), somatostadin (büyüme hormonu salınımını inhibe edici hormon), prolaktin salıverici hormon (PRH), prolaktin salınımını baskılayıcı hormon (PIH)’dur. Veteriner hekimlikte en fazla kullanım alanı bulan GnRH’dır. Hipofiz Bezi Hormonları Ön ve arka hipofiz hormonları olarak ayrılırlar. Gonadotropinler (FSH ve LH), adrenokortikotropik hormon (ACTH), tiroid salıverici hormon (tirotropin, TSH), somatotropin (GH, Büyüme hormonu), prolaktin ön hipofiz; oksitosin ve vazopressin arka hipofiz hormonudur.

FSH, dişilerde yumurtalıklarda folliküllerin gelişmesini ve östrojen salınımını, erkeklerde ise spermanın gelişimini sağlar. LH ise olgunlaşan follikülün patlamasını ve ovumun (yumurta) dışarı atılmasını, korpus luteumdan progesteron salınımını teşvik eder. Erkeklerde ise Leydig hücrelerini uyararak testosteron salınımını sağlar.

Oksitosin İlaç örnekleri: Doğal ve sentetik ürünleri vardır. Karbetosin sentetik oksitosin analoğudur. Etkileri: Uterus düz kaslarında kasılmaya, meme kaslarını etkileyerek sütün dışarı çıkarılmasına (ejaküle edilmesi) neden olur. Kullanılmaları: Oksitosin hayvanlarda başlıca gecikmiş doğumun başlatılması, doğumdan sonra alıkonulan yavru zarlarının atılması, sütün indirilmesi gibi amaçlarla kullanılır. Oksitosinin uterustaki etkileri östrojen varlığında daha yüksektir. Oksitosin kullanılırken serviksin gevşemiş olması ve yavrunun doğru pozisyonunun sağlanması önemlidir. Aksi halde uterusta yırtılma görülür.

Erkek Cinsiyet Hormonları İlaç örnekleri: Testosteron sipionat, enantat ve propionat testosteron esterleridir. Metiltestosteron (yarı-sentetik), boldenon, stanozolol, nandrolon, mibeleron (sentetik) anabolik analoglarıdır. Etkileri: Temel etkileri erkeklerde üreme organlarının gelişimi, libido ve ikincil seks karekterlerinin (sesin kalınlaşması, kıllanma gibi) gelişmesidir. Anabolik etkileri de söz konusudur. Kemik iliğinde kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) yapımını teşvik eder (eritropoyetik etki). Kullanılmaları: Hayvanlarda tedavi amacıyla kullanılmaları çoğu kez köpeklerle (bazen kedilerle) sınırlıdır. Erkek köpek ve kedilerde libido noksanlığı, semen kalitesinin düzeltilmesi, kriptorşizm, hormonal kıl dökülmeleri, hormonal dengesizliğe bağlı idrar tutamama olguları; dişilerde meme tümörleri ve yalancı gebeliğin tedavisi, kızgınlığın bastırılması amacıyla kullanılır. Hayvanlarda anabolik amaçla kullanımı Türkiye’de yasaktır.

Histamin, vücudun hasara uğrayan her noktasında serbestlenir. Büyük bölümü hasara uğrayan dokudaki mast hücrelerinden ve kan bazofillerinden gelir. Aşırı hassasiyet olgularında ve özellikle anafilaktik şokta serbestleşerek damarlarda genişlemeye, bronşlarda daralmaya, kaşıntı ve ağrıya, mide salgısında artışa neden olur. Serotonin, farklı türlerde değişken etkilere neden olan bir yerel hormondur. Düz kaslı yapılar, merkezi ve çevresel sinirler üzerindeki etkileri belirgindir. Uyku, bağırsak hareketleri, vücut ısısı düzenlenmesi, insanlarda ruh hali ve davranış üzerine etkisi bulunur. Anjiyotensin, damarlarda çok güçlü daralmaya ve kan basıncında artışa neden olan peptit yapılı bir yerel hormondur. Ayrıca, böbrek üstü bezinden aldesteron salgılanmasına ve böbreklerden sodyum tutulmasına neden olur. Prostaglandinler veteriner hekimlikte kullanım alanı bulan en önemli yerel hormondur. Öncelikli etkileri üreme sistemi üzerinedir. Sarı cisimciğin gerilemesini sağlar

Serotonin Antagonistleri İlaç örnekleri: Ketanserin, ondansetron, cisaprid. Etkileri: Vagal sinir sonlarında veya beyinde kemoreseptör trigger zon(CTZ)’da bulunan 5HT3 reseptörleri bloke ederek bulantıyı keserler. Kullanılmaları: Ondansetron, diğer kusma kesicilerin etki etmediği, sisplatin gibi kanser tedavisinde kullanılan ilaçların neden olduğu kusmayı önlemek amacıyla köpeklerde kullanılır. Histamin Antagonistleri İlaç örnekleri: H1-R blokörü antihistaminiklerden klorfeniramin, klemastin, siproheptadin, hidroksizin, terfenadin, difenhidramin, prometazin ve trimetazin; H2-R blokörlerinden ranitidin, simetidin ve famotidin başlıcalarıdır. Anjiyotensin Antagonistleri İlaç örnekleri: Kaptopril, enalapril.

Amonyum klorür (NH4Cl) gibi asidifiye tuzlar ürolitlerin (böbrek taşı) şekillenmesini önlemek ve çözmek için kullanılır. Balgam Söktürücüleriçin  (Ekspektoranlar) İlaç örnekleri: Benzoin, balsam, okaliptus yağı, gayakol, amonyum klorür, asetatlar, asetik asit, kreozot, guafenezin, potasyum iyodür, ipeka, sodyum sitrattır.

Mukusu Eritenler (Mukolitikler) İlaç örnekleri: N-asetilsistein, S-karboksimetilsistein, bromhekzin, dembreksin, protein eritici enzimler, iyot tuzları. Etkileri: Bu ilaçlar, solunum yollarında koyu kıvamlı mukustaki uzun zincirli glikoproteinleri parçalayarak-eriterek etki ederler. Kullanılmaları: Koyu salgılı solunum yolları hastalıklarında kullanılırlar. N-Asetil sistein, insanlarda olduğu gibi veteriner hekimlikte de bronşitis, COPD, kistik fibrozis, astım, tüberküloz, pnömoni, amfizem gibi hastalıklarda kullanılır.

İştahı Açan İlaç örnekleri Hidrazin, metoklopramid, megestrol, siproheptadin, glukokortikoidler, B grubu vitaminler, diazepam ve okzazepam başlıca maddelerdir. Hidrazin, metoklopramid ve megestrol daha çok insanlarda (kanserli hastalar) tercih edilirken, diğerleri hayvanlarda ve özellikle kedilerde kullanılır. İştahı Kapatanlar İlaç örnekleri: Dirlotapid. Etkileri: Bu ilaç seçici mikrozomal trigliserid transfer protein (MTP) inhibitörüdür. Lipoproteinlerin dolaşım kanına (lenfatik sistem aracılığıyla) salıverilmesini önler. Bu şekilde iştahı (%90 etki) ve yağların emilimini azaltarak (%10 etki) kilo kaybına sebep olur. Etkisini bağırsakta yerel olarak gösterir. Kullanılmaları: Dirlotapid, kas-iskelet hastalıklı, hipertansiyonlu, osteoartritli, kardiopulmoner sorunlu köpeklerde kilo kaybı için kullanılır.

Koloretikler (Safra Miktarını Artıranlar) İlaç örnekleri: Trithiomethoxyphenylpropene-Anethol Trithione, menbuton, klanobutin. Etkileri: Safra yapımını artırarak. Kullanılmaları: Safra noksanlığına bağlı sindirim bozukluklarında.

Gonadotropin Salıverici Hormonlar

Tiroid Bezi Hormonları

Digitoksin

Ekspektoranlar