TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Uyarıyı takiben sinir ucundan salıverilen birçok NM madde sinir ucu zarında bulunan reseptörleri (otoreseptörler) etkileyerek, kendi salıverilmesini düzenler; olay genellikle salıverilmenin azalması şeklinde geliştiğinden negatifgeri bildirim olarak bilinir. Doğru cevap c'dir.

Preanestezi (Preanestezik Medikasyon)
Hastanın genel anesteziye hazırlanması için anesteziden belli bir süre önce (genellikle 10-
30 dk) bazı ilaçların kullanılmasını ifade eden bir terimdir. Esas amacı; hastanın anesteziye girişini ve çıkışını düzgün ve güvenli kılarak dengeli bir anestezi sağlamaktır. Doğru cevap d'dir.

Nöroleptikler: Belirgin bir yatışma-uyku hali olmaksızın hareketlerde yavaşlama, çevreden gelen uyarılara cevap vermede isteksizlik, çevreye ilgisizlik, fikirlerde bulanıklık, heyecansızlık ve inisiyatifte azalma oluşur.Motor faaliyet, bellek, hatırlama, akıldan hesap yapma, dikkat etme gibi yetenekler genellikle değişmez veya azalmaz. Yatışma-uyku hali olsa bile, kişinin çevreden gelen uyarılara cevap verme yeteneği hala devam eder.

Asepromazin, azaperon, droperidol, klorpromazin, klorprotiksen, promazin, propiopromazin gibi. Yeşil reçeteye tabidirler. Doğru cevap e'dir.

Kırmızı reçete: Hekim tarafından üç nüsha olarak yazılan, nüshalardan birisi hekimin kendisinde kalan, iki nüshası hasta veya hasta sahibi tarafından eczaneye bırakılan reçete şekli. Doğru cevap a'dır.

Trankilizanlar
İlaç örnekleri: Diazepam, meprobamat, rezerpin gibi. Yeşil reçete ile temin edilirler.
Genel etkileri: Trankilizan terimi kişide korku, heyecan, endişe (anksiyete) gibi duyuları yatıştırarak sakinleşme yapan ilaçları ifade eder. Endişe-korku gidericidirler; endişe,
kişinin içinde veya dışında bulunan sıkıntılı duruma karşı gelişen, ruhi ve somatik kısımları bulunan psikonörotik bozukluktur.
Kullanılmaları: Yatıştırıcı, çırpınma önleyici, merkezi etkili kas gevşetici, preanestezi
için kullanılırlar. Doğru cevap b'dir.

Auerbach pleksusu: Parasempatk sinir hücrelerinden yapılmış karın başluğundaki organları yöneten sinir hüclerinden yapılmış yumak/ küme. Doğru cevap c'dir.

α-Mimetik: Adrenalin, NA gibi ilaçlara benzer şekilde sempatik sinir uçlarındaki αA-R’leri uyararak onlara benzer etki oluşturan ilaçları ve etkiyi tanımlamak için kullanılan terim. Doğru cevap d'dir.

Adrenerjik nöro-efektör yapıları doğrudan ya da dolaylı etkileyerek, SSS’nin uyarılmasına veya adrenalin (epinefrin) ve noradrenalinin (NA, levarterenol) etkilerine benzer etkiler oluşturan maddelere sempatomimetikler veya adrenerjik ilaçlar adı verilir. Doğru cevap e'dir.

Nöro-medyatörler: Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddelerdir; NM’lerin başlıcaları noradrenalin (NA), asetilkolin (Ak), serotonin (5-hidroksitriptamin, 5HT), dopamin, histamin, glutamik asit, glisin, gamma-aminobutirik asit (GABA) ve endorfinlerdir.

Nöro-medyatörlerlerin başlıcaları noradrenalin (NA), asetilkolin (Ak), serotonin (5-hidroksitriptamin, 5HT), dopamin, histamin, glutamik asit, glisin, gamma-aminobutirik asit (GABA) ve endorfinlerdir. P maddesi nöro-modulatör olarak görev yapar. Oksitosin ve antidiüretik hormonlar nörohormon olarak kabul edilir.

Metakolin: Muskarinik Ak reseptörler (mAk-R’ler, M-R’ler) • Nikotin: Nikotinik Ak reseptörler (nAk-R’ler) • Fenilefrin: α-Adrenerjik reseptörler (αA-R’ler) • İzoproterenol: β-Adrenerjik reseptörler (β1A-R’ler, β2A-R’ler) • Dobutamin: β1A-R’ler • Terbutalin: β2A-R’ler • Klonidin ve ksilazin: α2A-R’ler şeklinde agonistik etkileşim meydana gelir.

Reseptörleri kapatarak NM'nin tersi etkiye yol açan veya etkisini engelleyen bazı maddeler ile etkiledikleri reseptör çeşitlerinin başlıcaları da şunlardır. • Atropin: mAk-R’ler • d-Tubokürarin: nAk-R’ler • Fenoksibenzamin: αA-R’ler • Prazosin: α1A-R’ler • Propranolol: βA-R’ler • Praktolol: β1A-R’ler • Butoksamin: β2A-R’ler • Difenhidramin: Histamin 1 reseptörler (H1-R’ler) • Simetidin: H2-R’ler • Nalokson: Opioid reseptör (O-R’ler) • Bikukulin: GABA-R’lerdir.

Bu ilaçlar aşağıdaki gibi alt gruplara ayrılarak incelenirler: • Genel anestezikler • Yerel anestezikler • Psikotrop ilaçlar • Trankilizanlar • Nöroleptikler • Aspirin ve benzeri ilaçlar (Narkotik olmayan ağrı kesiciler) • Opioidler (Narkotik ağrı kesiciler) • Kas gevşeticiler • Nöro-musküler kas gevşeticiler (Çizgili kas gevşeticiler) • Merkezi etkili kas gevşeticiler • Yatıştırıcı ve uyku ilaçları • Çırpınma önleyiciler (Antiepileptik ilaçlar).

Azotprotoksit genel anestezik olarak görev yaparken bu etkileri ortaya çıkarır. Diğer ilaçlar ise nöroleptik grubundadır.

Opioidler (Narkotik Ağrı Kesiciler) İlaç örnekleri: Difenoksilat, etorfin, fentanil, loperamid, meperidin, morfin gibi. Uluslar arası kontrole tabidirler. Kırmızı reçete ile temin edilirler. Genel etkileri: Ağrı kesici, kusturucu, öksürük kesici, solunumu baskı altına alıcı, spazm çözücü-giderici, kabız yapıcı etkilidirler. Bağımlılık yaparlar. Kullanılmaları: Kanser ve benzeri hastalıklardaki şiddetli ağrılı hallerde ağrı kesici, preanestezik, öksürük kesici ve ishal önleyici olarak kullanılırlar.

Adrenerjik nöro-efektör yapıları doğrudan ya da dolaylı etkileyerek, SSS’nin uyarılmasına veya adrenalin (epinefrin) ve noradrenalinin (NA, levarterenol) etkilerine benzer etkiler oluşturan maddelere sempatomimetikler veya adrenerjik ilaçlar adı verilir. Bu ilaçların birçoğu hem αA-R’leri hem de βA-R’leri etkileyerek genel etkiye yol açarlar; bazıları da bir reseptör tipini, hatta alttipini etkileyebilecek ölçüde seçici etkilidirler.

Adrenalin, dobutamin, dopamin, amfetamin sempatomimetik etkili iken ergotamin ve ergo alkaloitleri bu etkiye sahip sempatolitik ilaç grubundadır.

Kolin esterleri (Ak, karbakol, metakolin gibi), alkaloitler (arekolin, pilokarpin gibi), AkE’yi engelleyenler (fizostigmin, neositgmin, pridostigmin gibi). AkE’yi engelleyenler dolaylı etkili parasempatomimetikler diye de bilinirler. Hiyosin-N-Bütilbromür ise mAk-R’leri yarışmalı şekilde kapatarak uyarının geçişini engelleyen bu maddeleri antimuskarinik ilaçlar olarak ifade etmek daha uygun düşer. Temel etkileri atropine çok benzediği için atropinik veya atropin-benzeri ilaçlar terimi de çok kullanılır.

Merkezi sinir sisteminde ana görev birimi sinir hücresidir; bu, hücre gövdesi ve akson’dan
yapılmıştır. Akson sinir uyarısını (impuls) hücre gövdesinden çevreye ileten kısımdır. Nöron ana biriminde uyarıyı çevreden hücre gövdesine doğru ileten bir de dendrid(ler) vardır;
dentridler her nöronda bulunmayabilir

Trankilizanlar
İlaç örnekleri: Diazepam, meprobamat, rezerpin gibi. Yeşil reçete ile temin edilirler.
Genel etkileri: Trankilizan terimi kişide korku, heyecan, endişe (anksiyete) gibi duyuları yatıştırarak sakinleşme yapan ilaçları ifade eder. Endişe-korku gidericidirler; endişe,
kişinin içinde veya dışında bulunan sıkıntılı duruma karşı gelişen, ruhi ve somatik kısımları bulunan psikonörotik bozukluktur