TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Preanestezik olarak kullanılan ilaç gruplarının başlıcaları şunlardır:
• Parasempatolitikler (atropin, skopolamin, glikopirolat gibi)
• Sempatomimetikler (fentolamin gibi)
• Nöroleptikler (asepromazin, klorpromazin, promazin, propiopromazin gibi)
• Trankilizanlar (diazepam, meprobamat gibi)
• Opioidler (morfin, meperidin, etorfin gibi)
• Yatıştırıcı-uyku ilaçları (kloralhidrat, barbitüratlar gibi)
• Narkotik olmayan ağrı kesiciler (ksilazin gibi)

Nöroleptikler
İlaç örnekleri: Asepromazin, azaperon, droperidol, klorpromazin, klorprotiksen, promazin, propiopromazin gibi. Yeşil reçeteye tabidirler.

Aspirin ve Benzeri İlaçlar (Narkotik Olmayan Ağrı Kesiciler)
İlaç örnekleri: Aspirin, diklofenak, etodolak, fenilbutazon, fluniksin, indometasin, karprofen, ketoprofen, mavokoksib, meloksikam, metamizol (novaljin), tolfenamik asit gibi.
Bu ilaçların hepsinin de veteriner hekimlikte kullanılmak için ruhsatlı çok sayıda tıbbi ürünü vardır.
Genel etkileri: Ağrı kesici, ateş düşürücü, yangı önleyici etkilidirler. Ağrı kesici etkileri opioidlere göre daha zayıftır. Bağımlılık yapmazlar. Şuur üzerine etkili değildirler. Uyuşukluk ve benzeri etkilere yol açmazlar. Etkilerine direnç gelişmez.
Kullanılmaları: Çeşitli ağrılı (baş, diş, eklem, kas ağrısı gibi), ateşli (bakteriyel, viral hastalıklar gibi) ve yangılı-romatizmal hallerde (yumuşak doku, eklem, kas gibi) kullanılırlar.
Aspirin kanın akıcılığını kolaylaştırmak ve böylece pıhtılaşmasını engellemek için
de kullanılır.

Nöro-Musküler Kas Gevşeticiler (Çizgili Kas Gevşeticiler)

Kullanılmaları: Çizgili kasları gevşetmek, preanestezi, hayvanları hareketsiz kılmak,yakalanmalarını ve tutulmalarını kolaylaştırmak, kırık, çıkık gibi kemik-eklem rahatsızlıklarının düzeltilmesini kolaylaştırmak, tetanoz ve benzeri durumlarda çırpınmaları önlemek için kullanılırlar.

Asetilkolinin Etkilerinin Değiştirilmesi

AkE'yi engelleyen maddeler (fizostigmin, neostigmin gibi) tüm otonomik yapılarda kolinerjik uyarıya yol açarlar.

Parasempatomimetikler

Kullanılmaları: Mide-bağırsak tembelliği, rumen tembelliği, peklik, idrar tutukluğu, atropin ve benzeri maddelerle zehirlenmeler gibi durumlarda kullanılırlar.

Nöro-medyatörler: Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddelerdir; NM’lerin başlıcaları noradrenalin (NA), asetilkolin (Ak), serotonin (5-hidroksitriptamin, 5HT), dopamin, histamin, glutamik asit, glisin, gamma-aminobutirik asit (GABA) ve endorfinlerdir.

MSS’nin görevi sadece efektör yapıları (kendilerine has görev yapan yapılar) kontrol etmek değildir. Beş duyu ile çevreden gelen uyarılar yanında, omuriliğin arka (dorsal) köklerindeki gangliyonlar ile kafa sinirlerindeki gangliyonlardan
çıkan duyusal sinir lifleri (dendridler) aracılığında taşınan uyarıları alır, değerlendirir ve motor sinirlerle gerekli cevabı veya emri verir.
Merkezi sinir sisteminde ana görev birimi sinir hücresidir; bu, hücre gövdesi ve akson’dan yapılmıştır. Akson sinir uyarısını (impuls) hücre gövdesinden çevreye ileten kısımdır. Nöron ana biriminde uyarıyı çevreden hücre gövdesine doğru ileten bir de dendrid(ler) vardır; dentridler her nöronda bulunmayabilir. Her hücre gövdesinden bir akson çıkar ve bu bazen dallanır; bunlar akson yan dalları olarak bilinir. Aksonlar veya yan dalları diğer nöronların hücre gövdeleri veya dendridleri ile çok yakın temas (aracılı temas) kurarlar; bu yerlere sinaps adı verilir. MSS dışına çıkan aksonların bir kısmı (motor sinirler) çizgili kas hücrelerine kadar uzanır ve temas kurarken, bir kısmı da OSS gangliyonlarına giderek sinaps yaparlar. Çizgili kas, kalp kası, düz kas, salgı bezleri gibi kendilerine has görev yapan hücrelere efektör hücreler adı verilir. OSS’de gangliyonlarından çıkan aksonlar ve motor sinirlerin efektör yapılarla oluşturdukları temas yerleri sinapsdan ziyade genellikle kavşak olarak isimlendirilir; bunlar nöro-efektör kavşak olarak da bilinir. Motor sinir lifleriyle
çizgili kasın yaptığı kavşak nöro-musküler kavşak diye isimlendirilir.

Nöron

Nöro-medyatör

Sinaps

NM’yi parçalayan enzimin engellenmesi

Efedrin

Nöro-efektör kavşak

Amfetamin

Asetilkolin

Asetilkolin

Parasempatolitikler

Çizgili kas, kalp kası, düz kas, salgı bezleri gibi kendilerine has görev yapan hücrelere efektör hücreler adı verilir.

Nöro-medyatörler: Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddelerdir.