TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Normal olarak ilaçlar vücuda deri, sindirim, solunum ve parenteral yollarla girerler.

Plazma zarı, iki katmanlı lipid tabaka ile kuşatılmış ve bunlar arasına gömülü halde bulunan proteinden yapılmıştır; mozaik görünümündeki bu durum lipoprotein yapı olarak bilinir.

Biyolojik Zarlardan Geçiş

İlaçların biyolojik zarlardan geçişi aracısız (basit geçiş) ve aracılı (taşıt ile geçiş) olmaktadır. Basit geçiş ve süzülme aracısız; etkin taşıma, kolaylaştırılmış geçiş, iyonoforlar ve pinositoz (endositoz) aracılı taşıma örnekleridir.

Ana ilaç kadar etkili           Fenilbutazon                 Oksifenbutazon
metabolit                           Diazepam                   Desmetildiazepam

Çok çabuk atılanlar (t1/2: <1 saat)    Ksilazin, penisilin G

Çabuk atılanlar (t1/2: 1-4 saat)    Asepromazin, butorfanol, difenoksilat, ketamin

Orta hızda atılanlar  (t1/2: 4-8 saat)    Fluniksin, tiyopental

Yavaş atılanlar (t1/2: 8-24 saat)       Karprofen, oksazepam

Çok yavaş atılanlar (t1/2: >24 saat)    Diazepam, digitoksin, metadon, tiroksin

Kelasyon (Şelasyon)
Kelasyon, metal iyonlarının organik maddelerle halka oluşturarak bağlanması durumudur. Organik madde molekülünde metalle (arsenik, bakır, civa, kurşun gibi) halka yapan gruba ligand adı verilir; ligandlar genellikle sülfidril grupları (-SH) ihtiva eden enzim veya proteinlerdir. Metallerin hemen tamamı da bu etki şekliyle hücrelerde hayati önem taşıyan birçok sülfidrilli enzimin etkinliğini engellerler. Arsenik tarafından lipoik asitin etkinliğinin engellenmesi durumu bu etkileşmenin en tipik örneğidir.

İLAÇLARIN ETKİSİNİ DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER
Farmasötik şekil ve taşıt: İlacın katı veya sıvı formülasyonda olması ve taşıt maddesinin cinsi etkisini değiştirebilir. Aynı ilacın katı ve sıvı formülasyonu ağızdan verildiğinde, sıvı şekli sindirim kanalından hemen emilirken, tablet, draje gibi katı şekilleri önce dağılmaya ve çözünmeye maruz kalırlar; küçük parçalara ayrılma ve çözünme zaman alacağı için emilmesi ve etkinin başlaması gecikir. İlacın etkisi çözücü ve taşıtın cinsine göre de değişir; mineral yağlarla (vazelin gibi) hazırlanan merhemlerin etkisi hayvansal yağlarla (içyağı, lanolin gibi) hazırlananlardan daha zayıftır.

İLAÇLARIN İSTENMEYEN ETKİLERİ

İlacın normal sağaltım dozunda kullanılması sırasında karşılaşılan etkiler yan etkiler; sağaltım dozu üzerindeki miktarların kullanılması ile oluşan etkiler zehirli etkiler olarak tanımlanır.

İLAÇLARIN İSTENMEYEN ETKİLERİ

Yalın Zararlı Etkiler

Yapısal zararlı etkiler: İlaçların doku veya hücre düzeyinde yol açtıkları şekil bozukluklarıyla ortaya çıkan zararlı etkilerdir. Burada, ilacın kendisi etken olabileceği gibi, BT’si sırasında veya sonucu ortaya çıkan etkin metaboliti(leri) de etken olabilir. Bazı etkin ara metabolitler (epoksidler, amin N-oksitleri gibi) hücrelerde çeşitli büyük moleküllere (DNA, RNA, proteinler gibi) sıkıca bağlanarak, bunlarda kimyasal değişikliklere ve sonuçta da organik bozukluklara kadar varabilen görevsel ve biyokimyasal değişikliklere yol açabilirler. Çeşitli organ veya dokulara olan istenmeyen etkilerine göre ilaçlar karaciğer, böbrek, kemik iliği, kan, sinir, göz, kulak, akciğer, kas için zehirli olanlar diye çeşitli alt
gruplara ayrılabilirler.

Bir ilacın emilmesi, dağılması, BT’si ve atılmasıyla ilgili olayların tamamı da hücre zarlarından geçişini kapsar. Zira, ilaçlar, etki yerlerine biyolojik zarları (plazma zarı, hücre zarı) geçerek ulaşırlar. Derideki kalın hücre katmanları, mide-bağırsak, akciğer ve kapillar damar hücrelerindeki hücre zarları ilaçların emilmesi, bir bölmeden diğerine geçmesi veya atılmasında önemli görev yaparlar. Plazma zarı, iki katmanlı lipid tabaka ile kuşatılmış ve bunlar arasına gömülü halde bulunan proteinden yapılmıştır; mozaik görünümündeki bu durum lipoprotein yapı olarak bilinir. Plazma zarı yarı-geçirgendir; yağda iyi çözünen ilaçlar zarı kolay ve hızlı geçerler.

İlaçların biyolojik zarlardan geçişi aracısız (basit geçiş) ve aracılı (taşıt ile geçiş) olmaktadır. Basit geçiş ve süzülme aracısız; etkin taşıma, kolaylaştırılmış geçiş, iyonoforlar ve pinositoz (endositoz) aracılı taşıma örnekleridir.

Bazen de, özellikle antelmentik ilaçların sindirim kanalından emilmesinin yavaşlatılması ve kanal boyunca uzun süreyle etkili
yoğunluklarda kalmalarını sağlamak için bu türden uygulamalara (pamoat, hidroksinaftoat esterlerinin hazırlanması gibi) başvurulur.

Biyoyararlanım
Terim, damar-içi yol dışında diğer yollarla (ağız, kas-içi, deri-altı gibi) verildiği durumda,
bir maddenin uygulama yerinden emilip dolaşıma geçen oranını ifade eder.

İlaçların vücutta maruz kaldıkları tepkimeler yükseltgenme (oksidasyon), indirgenme (redüksiyon), kopma (hidroliz) ve birleşme (sentez, konjugasyon) diye dört grupta toplanır.

Birleşme(Konjugasyon)Birleşme olarak bilinen son tepkime (Faz II tepkime) aslında bir sentez olayıdır; 
Amino asitlerle (glisin, glutamin, ornitin, taurin gibi) birleşme,
asetilasyon, glukuronik asitle birleşme, glutasyonla birleşme,
metilasyon, sülfatla birleşme, tiyosülfatla birleşme gibi.

Kelasyon, metal iyonlarının organik maddelerle halka oluşturarak bağlanması durumudur.

İptila, kişinin kimyasal maddeyi iradesi dışında kullanması halidir

Formaldehid, fenobarbital, ksilazin karsinojenik; grizeofulvin,
vinblastin, dişilik ve erkeklik hormonları mutajenik; albendazol, fenobarbital, talidomid teratojenik ilaçlara örnektir.

Tip 4 reseptörler: Androjen reseptörleri (AND-R’ler), glukokortikoid reseptörleri(CORT-R’ler), östrojen reseptörleri (EST-R’ler), progesteron reseptörleri (PROGR’ler), arilhidrokarbon reseptörleri (AhR’ler), vitamin D reseptörleri (VITD-R’ler) gibi

Emilme bakımından hayvan türleri veya grupları arasında önemli fark vardır; yağda iyi çözünen maddeler etçillerde (kedi, köpek gibi) otçullara (koyun, sığır gibi) göre daha kolay ve iyi emilirler. Doğru cevap C'dir.