TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Doğal Kaynaklar

İlaçların doğal kaynaklarını bitkiler, mikroorganizmalar, madenler ve hayvanlar oluşturur.

Bitki Kaynaklı Maddeler
Çok sayıda bitkide (tıbbi bitki) yine çok sayıda ilaç olarak kullanılan etkin madde vardır. Bitki kaynaklı ilaç maddeleri bitkinin kabuk, kök, meyve, özsu, tohum, yaprak, yumru gibi kısımlarında bulunurlar. Etkin madde gruplarının başlıcaları alkaloitler, balsamlar, glikozitler, lateksler, müsilajlar, reçineler, saponinler, tanenler, yağlar (uçucu ve sabit yağlar), zamklar gibi gruplara ayrılırlar.

FARMASÖTİK İŞLEMLER

Erimek (Eritmek)
İlaçlı maddelerin ihtiva ettikleri etkin maddelerin çözdürücü bir maddeyle çözündürülmesi işlemidir. Çözdürücü olarak başlıca su, alkol, alkollü-su, sıvı yağlar (zeytin yağı gibi) ve organik çözücülerden (asetonitril, eter, etilalkol, kloroform, petroleteri gibi) yararlanılır. Herhangi bir kayıt yoksa, çözdürme ortamının sıcaklığı 15-25°C olarak ayarlanır.

Sıvı İlaç Şekilleri

Aerosol: Uygun bir çözücüde çözdürülmüş etkin madde ve itici gazdan (propan-bütan gibi) oluşurlar; kullanılan meme ve basınç, ilacın damlacık büyüklüğünü ve dağılımını etkiler. Bu formülasyonlar genellikle evlerde uçan (sivrisinek, karasinek, arı gibi) ve yürüyen-tırmanan (hamam böceği, karınca, bit, pire, tahta kurusu gibi) parazitlerle mücadelede kullanılırlar.

Yarı-Katı İlaç Şekilleri

Hap: Toz veya yarı-katı haldeki ilaçlar ile bağlayıcı, şekil verici ve ıslatıcı maddelerin (bal, bal mumu, arap zamkı, gliserin, jensiyan, nişasta, su, şurup gibi) karıştırılıp, hamur haline getirildikten sonra, yuvarlak, oval, silindirik, küre ve benzeri şekillere sokulmasıyla hazırlanan hamur kıvamındaki ilaç şeklidir.

Reçineler: Sakız benzeri maddelerdir; uçucu yağların yükseltgenme veya polimerizasyon ürünüdürler.

Islatarak Yumuşatmak (Maserasyon)

Dijesyon: Bitki kısımlarına 35-40°C sıcaklıkta çözücü dökülerek, 12-24 saat süreyle temasta tutulması, sonra süzülmesi ile yapılan işlemdir.

Farmakoterapi

Farmakope

Alkaloit

Hayvansal kaynaklardan elde edilir.

Yem

Ekstraksiyon

Hap

Tentür

Renksiz olmak.

1/4

Terapötik farmakoloji (Farmakoterapi, uygulamalı farmakoloji): Deneysel farmakolojiden elde edilen bilgilere göre ilaçların hasta hayvanlarda kullanılması ve etkileriyle uğraşan alt bilim dalıdır.

Klinik farmakoloji: Yeni ilaçların bulunması ve geliştirilmesinde deney hayvanlarında yeterli ölçüde incelenmiş maddelerin normal-sağlıklı ve hasta insan ve hayvanlarda denenmeleri ve değerlendirilmeleriyle uğraşan altbilim dalıdır. Bu sebeple, çoğu kez terapötik farmakoloji ile karıştırılır ve eş anlamlı gibi kullanılır.

İlaçlar iki özelliği ile dikkat çekerler; bunlar etkinin seçici ve geçici olmasıdır. Seçici etki, kullanılış amacıyla ilgili hücre, doku veya organı ve buralardaki belirli biyolojik olayları etkilerken, diğer olayları veya diğer sistem ya da kısımları etkilememesi anlamındadır.

Geçici etki, ilaç kullanımının durdurulmasını takiben etkisinin belli bir sürede kendiliğinden kaybolmasını ifade eder.

Tür: Dozun belirlenmesinde at 1 birim olarak alınır; diğer hayvanlarda doz tayini oransal olarak aşağıdaki gibidir: Sığır 1.5, koyun, keçi, dana, tay 1/5, köpek 1/10, kedi, tavşan 1/20, kanatlı 1/25-50.