TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ

Etkili doz (ED): Hastada istenen etkiyi oluşturan ilaç miktarıdır; terapötik, offisiyel, efektif, sağaltıcı doz diye de bilinir.

Özütleme ( Hulasalandırma, Ekstaksiyon) : Bitkisel etkin (alkaloitler, glikozitler, tanenler, uçucu yağlar, reçineler gibi) veya etkisiz maddelerin (albuminler, müsilajlar, nişasta, pektinler, şekerler, zamklar gibi) çözücülerle (su, etilalkol, sulu-etilakol, eter, petroleteri, kloroform gibi), değişik sıcaklıklarda (oda sıcaklığı ile 100°C arasında) ve sürelerde (genellikle 5 dakika-24 saat arasında; süre daha da uzun olabilir) temasta tutulmaları sonucu, çözünebilen kısımlarının ayrılması işlemine özütleme; elde edilen ürüne özüt (hulasa, ekstre) adı verilir.

Toz, tablet, ilaçlı mermi, draje, kapsül, küçük kapsül, lipozom, fitil, ovul, kaşe, tıbbi kalem, enva, granül, pastil, sabun gibi çok sayıda katı ilaç şekli vardır.

Terapötik farmakoloji (Farmakoterapi, uygulamalı farmakoloji): Deneysel farmakolojiden elde edilen bilgilere göre ilaçların hasta hayvanlarda kullanılması ve etkileriyle uğraşan altbilim dalıdır.

Türkiye’de Cumhuriyetin ilk Kodeksi 1930’da, son Kodeksi de (Türk Farmakopesi ismi ile bilinir) 1974’de (TF 1974) yayınlanmıştır; halen yürürlüktedir.

İlaç, hastalıkları sağaltmak, hafifletmek veya önlemek ya da tanı amacıyla veya fiziki ve cerrahi müdahaleleri kolaylaştırmak ya da fizyolojik olayları değiştirmek için vücuda uygulanan maddeler olarak tanımlanabilir.

İlaçların doğal kaynaklarını bitkiler, mikroorganizmalar, madenler ve hayvanlar oluşturur.

Flavonoitler: Bitkilerde bulunan renk maddeleridir. Bitkilerin genellikle rengini (sarı, portakal, mor gibi) verirler; sonbahardaki renk değişimlerinden sorumludurlar.

Bal mumu, hormonlar (insulin, kortikotropin, oksitosin gibi), kantarid, pankreatin, pepsin, protamin, spermaseti, yün yağı hayvan kaynaklı maddelerin başlıca örnekleridir.

Kimyasal isim: Uluslararası Kimya Birliği (Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC) tarafından belirlenen kurallara göre verilir; genellikle uzun ve karmaşık olduğundan kimyasal isim hekimlikte pek kullanılmaz.

Erimek (Eritmek): İlaçlı maddelerin ihtiva ettikleri etkin maddelerin çözdürücü bir maddeyle çözündürülmesi işlemidir.

Bitkisel etkin (alkaloitler, glikozitler, tanenler, uçucu yağlar, reçineler gibi) veya etkisiz maddelerin (albuminler, musilajlar, nişasta, pektinler, şekerler, zamklar gibi) çözücülerle (su, etilalkol, sulu-etilakol, eter, petroleteri, kloroform gibi), değişik sıcaklıklarda (oda sıcaklığı ile 100°C arasında) ve  sürelerde (genellikle 5 dakika-24 saat arasında; sure daha da uzun olabilir) temasta tutulmaları sonucu, çözünebilen kısımlarının ayrılması işlemine özütleme; elde edilen ürüne özüt (hulasa, ekstre) adı verilir.

Liniment: Katı ve sıvı yağların, esansların, balsamların ve sabunların birisini veya birkaçını alkolde eritilmiş ya da sulu bir sıvıda sübyeleştirilmiş halde ihtiva eden, dışarıdan kullanılan, şurup veya daha koyu kıvamlı ilaç şeklidir.

Yeni ilaçların bulunması ve geliştirilmesinde deney hayvanlarında yeterli ölçüde incelenmiş maddelerin normal-sağlıklı ve hasta insan ve hayvanlarda denenmeleri ve değerlendirilmeleriyle uğraşan altbilim dalı “Klinik farmakoloji”dir.