TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 47

Yağlı dokuda

Etkin taşıma: İlaç moleküllerinin yoğunluk ve elektro-kimyasal engele karşı biyolojik zarlardan enerji harcanarak ve doyurulabilir şekilde taşınmasıdır; taşıma işi metabolik zehirlerle (siyanür gibi) engellenir.

İlaç ve metabolitlerinin atılması bakımından en önemli organ böbreklerdir.

Kullanılan maddenin kesilmesi halinde şahıs ciddi ve dayanılmaz tepkiler gösteriyor, maddenin verilmesiyle sakinleşiyorsa bu durum iptila olarak bilinir.

İlaçların biyolojik zarlardan geçişi aracısız (basit geçiş) ve aracılı (taşıt ile geçiş) olmaktadır. Basit geçiş ve süzülme aracısız; etkin taşıma, kolaylaştırılmış geçiş, iyonoforlar ve pinositoz (endositoz) aracılı taşıma örnekleridir.

Basit difüzyonu etkileyen olaylardan özellikle ilaç molekülünün büyüklüğü, iyonlaşma oranı, su veya yağdaki çözünürlüğü önemlidir. Bir ilacın molekülü ne kadar küçükse emilmesi de o ölçüde hızlıdır. Küçük molekül ağırlıklı ve hızlı emilen maddelerin emilmesini yavaşlatmak ve böylece etki süresini uzatmak için bazen etkisiz bir maddeyle birleştirilmeye başvurulur; bazı ilaçların enantat, dekanoat, sipionat, propiyonat, benzoat gibi esterleri bu uygulamanın başlıca örnekleridir. Bazen de, özellikle antelmentik ilaçların sindirim kanalından emilmesinin yavaşlatılması ve kanal boyunca uzun süreyle etkili yoğunluklarda kalmalarını sağlamak için bu türden uygulamalara (pamoat, hidroksinaftoat esterlerinin hazırlanması gibi) başvurulur. Herhangi bir maddenin su veya yağda çözünmesi polaritesiyle (molekülde yük bulunması durumu) yakından ilişkilidir; polar bileşikler suda, polar olmayanlar da yağda iyi çözünürler. Yağ-su dağılım katsayısı büyük olduğundan, iyonize olmamış ilaç molekülleri zarları kolay geçerler; buna karşılık, yağdaki çözünürlükleri son derece az olduğundan, iyonize ilaç moleküllerinin geçişi çok sınırlıdır. Kural olarak, ortam pH’sı düştüğü ölçüde zayıf organik asitlerin iyonize olmamış kısmının oranı yükselir ve emilmeleri kolaylaşırken, zayıf organik bazların iyonize moleküllerinin oranı yükselir ve emilmeleri azalır.

Görevsel Zararlı Etkiler: İlaçların doz fazlalığı veya hastaların duyarlılığı sonucu etkilerinin beklenenden daha şiddetli biçimde ortaya çıkması durumudur; yani, zararlı etki aslında sağaltıcı etkinin bir uzantısıdır. Örneğin, barbitüratlar sağaltım dozlarında, solunum merkezi de dahil, önemli beyin merkezlerini baskı altına alabilirler.

İlacın etki yerine ulaşabilmesi için önce uygulandığı yerden kan dolaşımına katılması gerekmektedir. Bu aşamaya emilim denmektedir. Cevap A şıkkıdır.

İlaçlar, çeşitli yollarla verildikten sonra emilerek dolaşıma girerler; dolaşımda serbest veya plazma proteinlerine bağlı halde taşınırlar. Etkili olan sadece serbest kısımdır. Yağda kolay çözünen maddeler plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanırken, suda çözünenler plazmada daha ziyade serbest halde bulunurlar. Zayıf organik asit ilaçlar (askorbik asit, barbitüratlar, koumarinler, penisilinler, salisilatlar, sülfonamidler, tetrasiklinler) albumine, zayıf bazik maddeler (eritromisin, kinidin, lidokain, klorpromazin, meperidin, propranolol) de α1-asitglikoproteine bağlanarak taşınırlar. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Aspirin plazma proteinlerine Amfetamin, Ampisilin, Kafein ve Fenobarbital'e kıyasla daha yüksek oranda bağlanır.

Farmasötik şekil ilaç etkisini değiştiren ilaçla ilgili faktörlerdendir.

Uyarıyı takiben sinir ucundan salıverilen birçok NM madde sinir ucu zarında bulunan otoreseptörler etkileyerek, kendi salıverilmesini düzenler; olay genellikle salıverilmenin azalması şeklinde geliştiğinden negatif geri bildirim olarak bilinir.

Nöro-regülatörler olarak da bilinen bu maddeler nöro-medyatörler (NM’ler), nöro-modulatörler ve nöro-hormonlar diye üçe ayrılırlar. Nöro-medyatörler: Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddelerdir; NM’lerin başlıcaları noradrenalin (NA), asetilkolin (Ak), serotonin (5-hidroksitriptamin, 5HT), dopamin, histamin, glutamik asit, glisin, gamma-aminobutirik asit (GABA) ve endorfinlerdir. Nöro-modulatörler: Sinir ucundaki ana sinaps veya kavşakta uyarının geçişini sağlamayan ama bunu ayarlayan maddelerdir; sinaps öncesi ucun (presinaptik-uç) veya sinaps sonrası (postsinaptik) zarın uyarılabilirliğini değiştirerek etkili olurlar. Böyle bir sinaps veya kavşakta sinaps öncesi uçla nöro-modulatör maddeyi salgılayan sinir ucu arasında ikinci bir sinaps daha vardır; burada açığa çıkan nöro-modulatör madde sinaps öncesi ucu depolarize ederek buradan NM maddenin salıverilmesini azaltır veya engeller. Örneğin, omurilik-arka boynuzundaki 1’inci duyusal sinir ucu ile 2’nci duyusal nöron arasında uyarının geçişi P maddesi ile sağlanır; burada sinaps öncesi uçta bulunan enkefalinerjik ara-nöronlar P maddesinin salıverilmesini ayarlarlar (azaltırlar) ve ağrılı uyarının geçişini ve ağrının algılanmasını önlerler. Nöro-hormonlar: Hipotalamustaki bazı nöron gruplarında hazırlanıp, hipotalamohipofizyal-portal sistem (hipotalamus ve hipofiz bezi arasındaki dolaşım sistemi) ile ön-hipofize gelen, buradan bazı hormonların salıverilmesine ve/veya salıverilmesinin engellenmesine yol açan hormonlar (hipofizotropik hormonlar) ile hipotalamustan arka hipofize gelen sinir uçlarından salıverilen oksitosin ve antidiüretik hormon’dur. Tüm ifadeler doğrudur.

NM madde sentezinin önlenmesi: Nöron veya sinir uçlarında NM madde sentezini engelleyebilen bir madde, o madde deposunun tükenmesine yol açarak uyarı geçişinin zayıflamasına veya engellenmesine sebep olur. Örneğin kolinerjik sinir uçlarında hemikolinium Ak’in, adrenerjik sinir uçlarında da α-metilparatirozin NA ve adrenalinin sentezini engeller.

Genel Anestezikler: İlaç örnekleri: Azotprotoksit, eter, etilklorür, halotan, ketamin, metoksifluran, tiletamin, tiyopental gibi. Bunlardan veteriner hekimlikte kullanım için ketamin ve tiletamin içeren tıbbi ürünler vardır; diğerlerinin kullanılması gerektiğinde beşeri hekimlikte ruhsatlı tıbbi ürünler seçilebilir.

Kokain

Muskarinik etkisi yanında nikotinik etkisi de vardır

Diazepam antiepileptiktir.

Nöron veya sinir uçlarında NM madde sentezini engelleyebilen bir madde, o madde deposunun tükenmesine yol açarak uyarı geçişinin zayıflamasına veya engellenmesine sebep olur. Örneğin adrenerjik sinir uçlarında da α-metilparatirozin NA ve adrenalinin sentezini engeller. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.