TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 42

Zehirler bitkisel, hayvansal, madensel, sentetik ve enerjetik olarak beş alt sınıfta toplanabilir.

Fatal doz: Deney hayvanlarda % 100 öldüren dozdur (ÖD100).

Zehirli maddenin fiziksel ve kimyasal özelliği, farmasötik şekli ve taşıtı, dozu gibi birçok faktör zehirliğini etkiler.

Zehirlerin emilimi ilaçların emilimine benzer dört temel mekanizmadan biri ile gerçekleşir. Bunlar pasif diffüzyon, aktif taransport, endositoz ve filtrasyondur. Emilme çoğunlukla sindirim, solunum ve deri yoluyla olmaktadır.

Vücutta biyotransformasyon başlıca karaciğerde; daha az derecede beyin, böbrek, barsak mukozası ve plazmada meydana gelir.

Ağır metaller şelasyonla demir, bakır, çinko gibi iz elementlerin metabolizmadaki görevlerini engellerler. Bunların dışında karsinojen, mutajen ve teratojenik etkilere yol açarlar.

Yutkunma refleksi yoksa ve hayvan komadaysa kusturmak sakıncalıdır.

Antik Yunan döneminde Hipokrat (MÖ 460-377) zehirlerle ilgili bilgiler vererek kurşun ocaklarında çalışanların kurşunla zehirlendiğini bildirmiştir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'E' seçeceğidir.

Klinik toksikoloji: Zehirlenmelerin nedeni, zehirlerin hayvanlardaki etkileri, tanı ve tedavisinden bahseden alt bilim dalıdır. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'A' seçeceğidir.

Zehirler bitkisel, hayvansal, madensel, sentetik ve enerjetik olarak beş alt sını a toplanabilir. Bitkilerde alkaloid (atropin, morfin, koniin), glikozid (kalp glikozid- leri, siyanogenetik glikozidler), saponin, solanin, tanen, eterik yağ ve organik asitler gibi aktif unsurlar bulunur. Bunlar ve benzerleri toksikolojik yönden önemlidir. Dolayısıyla doza bağımlı olarak saponin zehir etkisi yaratabilir. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'E' seçeneğidir.

Kimyasal Yapılarına Göre zehirler; Organik ve inorganik zehirler olarak bölümlenir. Bakır, kurşun, civa, kadmiyum, arsenik gibi inorganik bileşikler, bunların organik maddelerle oluşturdukları tuzlar inorganik zehirlerdir. Hidrokarbonlar, alkoller, eterler, fenoller, aldehidler, esterler, aminler, bitkisel ve hayvansal zehirler ile mantar zehirleri gibi pek çok bileşik organik zehirler kapsamdadır. Bu açıklamaya göre 'Fenol' organik bir zehirdir. Açıklamaya göre doğru seçenek 'E' 13.

Zehirli maddeler, zehirlilik derecelerine göre sınıflandırılabilir. Zehirlilik dozu 1 mg/kg ve daha az olan madde 'Aşırı Zehirli' bir maddedir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

Deney hayvanlarını öldüren en küçük öldürücü doza 'Minimal letal doz' denir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'E' seçeneğidir.

Perakut zehirlenme; toksik bir maddenin çok yüksek miktarda ve tek dozda alınmasıyla oluşan; yaşamsal öneme sahip organ ve fizyolojik işlevlere yönelik etkisi çok kısa sürede gelişen, kısa sürede zehirlenme belirtileri ve ölümle sonlanan zehirlenme şeklidir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

İlaç ve zehirlerin vücuttan atılmasına Ekskresyon denir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'D' seçeneğidir.

Yakıcı ve dağlayıcı maddeler gibi dokularda yıkım yaparak etkiyen maddeler dışında kalan zehirlerin zehirlenme yapabilmesi için kan dolaşımına girmesi, yani emilmesi gerekir. Zehirlerin emilimi ilaçların emilimine benzer dört temel mekanizmadan biri ile gerçekleşir. Bunlar pasif difüzyon, aktif taransport, endositoz ve filtrasyondur. Emilme çoğunlukla sindirim, solunum ve deri yoluyla olmaktadır. Hekimin veya başka kişilerin uygulamasıy-la zehirler doğrudan parenteral yollarla da vücuda girebilir (yüksek dozda ilaç verilmesi gibi). Emilmeyi etkileyen birinci faktör çözünürlüktür, yağ/su dağılım katsayısı yüksek olan zehirli maddeler kolay emilirken; çözünmeyen tuzlar ve iyonlaşmış bileşikler daha zayıf emilir. Bu açıklamaya göre seçilmesi gereken hatalı seçenek 'B' seçeneğidir.

Hayvanlardan alınan salya örneklerinde başarılı bir şekilde Doping analizi yapılabilmektedir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'E' seçeneğidir.

Kimyasal ve analitik toksikoloji aynı anlama gelmekle birlikte insan ve hayvanlardaki zehirlenme olaylarında zehirlenmeye neden olduğundan kuşkulanılan maddelerin kimyasal yöntemlerle aranması ile ilgilidir. Forensik ve adli toksikoloji aynı anlama gelmekle birlikte zehirlenme olaylarında kasıt olduğundan kuşkulanılan adli olayların çözümünde yardımcı olur. Klinik ve analitik toksikoloji dalları ile yakın ilişkilidir. Klinik toksikoloji ise zehirlenmelerin nedeni, zehirlerin hayvanlardaki etkileri, tanı ve tedavisinden bahseden alt bilim dalıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Genel olarak zehir, vücutta şekillenebilen ancak canlı organizma ile nitel ve nicel olarak geçimsizliği bulunan ve vücutta kimyasal veya fizikokimyasal yıkım yapan bir maddedir. Daha anlaşılır bir yaklaşımla zehirler gerçek zehirler ve zehirleyici maddeler olarak bölümlenmiştir. Gerçek zehirler, çok az miktarlarda bile organizmada zarara neden olan maddelerdir. Zehrin en tipik özelliği bu zararlı etkisini en küçük dozlarda bile göstermesidir. Zehirleyici maddeler ise ancak çok miktarda veya yüksek derişimde vücuda girdiği zaman, ya da yanlış kullanılınca zehirleyici olabilen maddelerdir. Doğru seçenek D şıkkıdır.