TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 41

Bitkisel zehirler, bitkilerden elde edilmekte birlikte kimi uygun dozlarda ilaç olarak da kullanılabilen çeşitli maddelerden oluşur. Örnek olarak; atropin, morfin, koniin gibi alkaloidler, kalp glikozidleri, siyanogenetik glikozidler gibi glikozidler, saponin, solanin, tanen, eterik yağ ve organik asitler gibi aktif maddeler verilebilir. Doğru cevap A şıkıdır.

Toksik doz, bir maddenin, ölüme yol açmaksızın zehirlenme belirtileri oluşturan miktarına denir. Letal doz, bir kez verilince ölüme neden olan miktardır. Fatal doz, deney hayvanlarında % 100 öldüren dozdur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Zehirli dozu 1 mg/kg ve daha az olanlar aşırı zehirli,  1-50 mg/kg olanlar fazla zehirli, 50-500 mg/kg olanlar orta derecede zehirli, 0.5-1g/kg olanlar az zehirli, 5-15 g/kg olanlar pratik olarak zehirsiz,  15 g/kg’dan fazla olanlar ise göreceli olarak zararsız kabul edilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Perakut zehirlenme: Toksik bir maddenin çok yüksek miktarda ve tek dozda alınmasıyla oluşan; yaşamsal öneme sahip organ ve fizyolojik işlevlere yönelik etkisi çok kısa sürede gelişen, kısa sürede zehirlenme belirtileri ve ölümle sonlanan zehirlenme şeklidir. Zehirlenme belirtileri birkaç dakika ile 24 saat arasında şekillenir. Akut zehirlenme: Toksik bir maddenin yüksek ve çoğunlukla tek dozda veya 24 saat içinde bir kaç kez alınmasıyla oluşan; kısa sürede zehirlenme belirtileri ve ölümle sonlanan bir zehirlenme olgusudur. Zehirlenme belirtileri birkaç (1-3) gün ile bir hafta arasında şekillenir. Subakut zehirlenme: Alınan zehir miktarı akut zehirlenmeninkinden daha düşüktür, zehirlenmenin ortaya çıkışı daha uzun sürer, fakat klinik belirtileri yönünden akut zehirlenmeye benzer. Zehirlenme belirtileri haftalar sonra ortaya çıkar. Kronik zehirlenme: Bir veya birkaç kez alındığında klinik zehirlenme oluşturmayan miktarlarına birçok kez maruz kalınmasıyla meydana gelen bir zehirlenme tipidir. Kronik zehirlenme meydana getiren zehirler etkilerini genellikle 1-3 aylık bir maruz kalınma/ alım sürecinden sonra gösterirler. Subkronik zehirlenme şekilde zehirlenme tipi tanımlaması yapılmamaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bitkisel ve hayvansal yağlarda çözdürülmüş maddeler su ve mineral yağlarda çözünmüş olanlara göre daha zehirlidir. Zehirin iyi çözünmesi veya çözücü maddenin su yerine yağ olması halinde emilme artacağı için zehirlilik artar. Dolayısıyla II. sıradaki ifade yanlıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kediler fenol ve salisilatları metabolize eden enzimden yoksun oldukları için bu bileşiklere duyarlıdır. Doğru seçenek E şıkkıdır.

Organik klorlu insektisidler, arsenik trioksit, madensel bakır, kurşun ve tuzları barsaklardan zayıf emilir ve büyük kısmı dışkı ile atılır. Bakır gibi safra ile çıkartılan maddeler dışkı ile çıkartılır. Salisilat idrar ile atılır. Siyanür ve uçucu anestezikler gibi bazı maddeler solunum havasıyla atılır. Bu nedenle fosforla zehirlenmiş hayvanlarda solunum havası sarımsak gibi kokar ve karanlıkta fosforesans gösterir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Klinik muayenede vücut ateşi gibi klinik veriler toplanır. toksikolojik analizde zehirli maddelerin geçişi olduğu süt tırnak kıl gibi örnekler toplanarak zehir ile incelenir. Fizyolojik ve farmakolojik muayene zehirlenmelerde kullanılabilecek incelemeler değildir. Patolojik muayene yani D şıkkı doğru cevaptır.

Biyotoksikoloji toksikolojinin dallarından değildir.

Forensik (adli) toksikoloji: Zehirlenme olaylarında kasıt olduğundan kuşkulanılan adli olayların çözümünde yardımcı olur.

Kaynaklarına Göre Zehirler bitkisel, hayvansal, madensel, sentetik ve enerjetik olarak beş alt sınıfta toplanabilir.

Hematopoetik sisteme etkiyerek anemi ve löykopeni şekillenmesine sebep olan bir zehir kan zehirleri grubunda yer alır.

Zehirli doz (Toksik doz): Bir maddenin, ölüme yol açmaksızın zehirlenme belirtileri oluşturan miktarına denir.

0.5-1g / kg dozda zehir etkisi gösteren bir madde az zehirli olarak derecelendirilir.

Subakut zehirlenme: Alınan zehir miktarı akut zehirlenmeninkinden daha düşüktür, zehirlenmenin ortaya çıkışı daha uzun sürer, fakat klinik belirtileri yönünden akut zehirlenmeye benzer. Zehirlenme belirtileri haftalar sonra ortaya çıkar.

Emilme yolları canlı ile ilgili faktörler arasındandır.

Aşağıdakiler insan etkinlikleri ile oluşan zehirlenmeler arasındadır;

Arsenik ile zehirlenmeden kuşkulanıyorsa canlı hayvandan kıl ve tırnak örneği alınarak incelenmelidir.

Vücuttaki hücrelerin yeterli derecede farklılaşmaya uğramadan, kontrolsüz ve hızlı bir şekilde bölünmeleri ile kendini gösteren patolojik duruma kanser, bu duruma neden olan maddelere de karsinojen (kanserojen) madde denir. Karsinojen maddelerin vücutta kanser oluşumuna neden olan bu etkilerine de karsinojenik etki denir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

Sığırlarda kronik nitrat zehirlenmesi durumunda ise anoreksi, durgunluk, ağırlık kaybı veya yeteri ölçüde ağırlık kazanamama, süt veriminde azalma, ileri derecede güçsüzlük, yavru atma veya yaşam gücü zayıf yavru doğurma gibi belirtiler dikkati çeker.