TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 32

İmmunotoksikoloji: İlaç ve zehirlerin canlıların bağışıklık sistemi üzerine olan etkilerini inceler.

Madensel zehirler: Bakır, kurşun, civa, kadmiyum, arsenik, bizmut, talyum, fosfor, flor ve diğer elementler gibi geniş bir grubu kapsar.

Enerjetik zehirler: Radyasyon, X ışınları.

İlk-Geçiş Etkisi

Anjiyotensin dönüştürücü enzim

Teratojenik etki: İlaç ve metabolitlerinin anne kanından plasenta yoluyla yavrunun dolaşımına geçmesi sonucu yavruda şekil bozuklukları veya noksan gelişme şeklinde kendisini gösteren bozukluklardır. Doğru cevap C' dir.

Bakır zehirlenmesine tek mideli hayvanlar gevişenlere göre daha dayanıklı iken gevişen hayvanlar
içerisinde bakır zehirlenmesine en duyarlı olanı koyundur. Doğru cevap A' dır.

Civanın zehirliliği, hayvanın türü, yaşı, cinsiyeti, alınma yolu gibi pek çok faktöre
göre değişir. Civa bileşikleri insan, evcil ve yabani hayvanlar ile su canlıları için zehirlidir.
Hayvanlar içerisinde civa bileşiklerine en duyarlı olanı sığırdır; bunu duyarlılık sırasına
göre koyun, keçi ve kanatlılar takip eder. Organik civa bileşikleri, metalik ve inorganik
civa bileşiklerine göre daha zehirlidir ve organik civa bileşikleri arasında da en zehirlisi
metilcivadır. Bu durum metilcivanın uçucu olması, kan-beyin engeli ve plasentayı kolay
geçmesine bağlıdır. Hayvanlarda civa bileşikleri ile olan zehirlenmeler akut, subakut ve
kronik seyreder. Zehirlenmelerde başlıca ölüm sebebi, beyin hasarı ve/veya dolaşım şokudur. Pnömoni ve kalp kası hasarı da ikincil ölüm sebepleri arasındadır. Doğru cevap B' dir.

Nitrat ve nitrit zehirlenmesinde klinik belirtiler 30 dakika ile 4 saat içinde başlar; şekillenen methemoglobin miktarına göre çeşitli derecelerdeki hipoksi belirtileriyle seyreder.
Nitratın irkiltici olması sebebiyle, belirti olarak başlangıçta karın sancısı, kusma ve sürgün
şekillenir. İlerleyen durumlarda solunum güçlüğü, siyanoz, nabzın hızlanması ve zayıflaması gibi solunum ve dolaşım sistemi yetmezliği belirtileri ile hareketlerde düzensizlik,
çırpınmalar, koma ve en sonunda da ölüm görülür. Doğru cevap D' dir.

Tropan Alkaloitler, bu grupta atropin, skopolamin, hiyosiyamin ve kokain gibi alkaloitler bulunur.
Atropin ve Skopolamin (Belladon Alkaloitleri) Atropin ve skopolamin (hiyosin), Patlıcangiller ailesinden birçok bitkide bulunurlar. Doğru cevap C' dir.

Yapılarında siyanhidrik asit (HCN, hidrojensiyanür) bulunduran ve bunu asidik veya enzimatik hidrolizle salıveren bitkiler siyanogenetik bitkiler (acıbadem, taflan, şeftali, kiraz, keten, sorghum türleri) olarak bilinirler. Doğru cevap E' dir.

Saponinler; azot içermeyen, glikozitik yapılı, çok düşük yoğunluklarda bile suyla çalkalandıklarında köpüren, deri ve mukozalarla temasa geldiğinde irkilti ve yangıya yol açan,
alyuvarları parçalayan ve pekçok bitkide bulunan maddelerdir. Bu maddelerin en önemli
temsilcileri saponin, githagenin, saporubrin, eskulin, dioscin, glisirrhizin ve glisirrhetik
asit’tir. Doğru cevap D' dir.

Tanenler; azotsuz, molekül ağırlıkları 500’ün üzerinde olan çoğul-fenolik yapıdaki amorf
bileşiklere verilen genel bir isimdir. Tanen veya tannik asit ülkemizde de yetişen birçok
ağaç ve bitki türünde (meşe, alıç, ceviz ağacı, çay, kasıkotu, aslan pençesi, sorghum gibi)
bulunur ve bu bitkiler içerisinde hayvanlarda zehirlenmeye neden olması yönüyle en
önemli olanı meşe’dir. Doğru cevap A' dır.

Bazı bitkilerde (karabuğday, çemenotu, korunga, zakkum, sarıkantaron, kürdanotu gibi) vücudu ışığa duyarlı kılan maddeler bulunur ve kimyasal olarak bu maddeler genellikle kuinon (hiperisin, fagopirin gibi) ve furanokoumarin (bergaptan, ksantotoksin, psoralen gibi) türevidirler. Bu maddelerin kendileri etkin olabildikleri gibi, vücutta oluşan metabolit’leri de son derece etkindirler. Bu maddeler vücudun özellikle doğrudan güneş ışığına maruz kalan kesimlerindeki hücrelerde bulunan duyarlı reseptörleri etkileyerek kendilerine has etkileri başlatırlar. Bitki kaynaklı ışığa duyarlılık Tip I ışığa duyarlılık ve Tip II ışığa duyarlılık diye ikiye ayrılır. Tip I ışığa duyarlılığa doğrudan bitkiden gelen madde veya maddeler neden olurken; Tip II ışığa duyarlılığa karaciğer aracılığında atılan parçalanma ürünleri/metabolitleri neden olur. Doğru cevap C' dir.

Özellikle yabani şalgam, kolza ve pamuk gibi bitkilerde veya bunlardan elde edilen yağlarda bulunan erusik asit, sterkulik asit, malvalik asit, setoleik asit, fitanik asit gibi yağ asitleri vücutta sindirilemedikleri için hayvanlarda zehirlenmeye neden olabilirler. Bunlar içerisinde de özellikle erusik asit önem taşır ve bu maddeyi içeren yemlerin tüketilmesi hayvanlarda, gelişme geriliğine, yemden yararlanmanın azalmasına, kalp kası ve çizgili kaslarda hasara, kalp kası mitokondrionlarında glutamat gibi maddelerin yükseltgenme yeteneği ve ATP üretiminin bozulmasına, dalağın büyümesine ve alyuvarların parçalanmasına yol açabilir. Doğru cevap B' dir.

Hemoliz: Kandaki alyuvarların (eritrositler) parçalanmasıdır.

Perakut zehirlenme: Toksik bir maddenin çok yüksek miktarda ve tek dozda alınmasıyla oluşan; yaşamsal öneme sahip organ ve fizyolojik işlevlere yönelik etkisi çok kısa sürede gelişen, kısa sürede zehirlenme belirtileri ve ölümle sonlanan zehirlenme şeklidir. Zehirlenme belirtileri birkaç dakika ile 24 saat arasında şekillenir.

Ekskresyon: İlaç ve zehirlerin vücuttan atılması.

Pestisitler: Tarım zararlılarına karşı kullanılan ilaçlar ile hayvanların dış parazitleri, toprak kurdu, fare ve sümüklü böcekleri öldürmek için kullanılan ilaçlar, otlakları ve çevreyi bulaştırarak hayvanlarda zehirlenmeler oluşturmaktadır. Hayvanlar için en önemli ve yaygın zehirlenme nedeni pestisidlerdir.

Adsorban: Zehirli maddeyi yüzeyinde tutan madde.