TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 23

Başlıca hedefi kuşlar olan pestisit sınıfı Avisit'dir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Karbamatlar; kimyasal yapılarına göre, Biyopestisitler; hedef zararlıya göre, Sınıf Ib; zehirliliklerine göre,Temas zehirleri ve Fumigantlar; vücuda giriş yollarına sınıflandırılan pestisitlerdir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Sentetik piretroitler: Kimyasal yapıları doğal piretrinlere benzer, ama çevrede dayanıklılıklarını artırmak için kimyasal yapılarında değişiklik yapılmıştır. Birçoğu temas zehiri olarak etki eder. Sentetik piretroit örnekleri resmetrin, lambda-sihalotrin, siflutrin, sipermetrin, deltametrin ve permetrin’dir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Klorlu hidrokarbonlar (Organik klorlular-OK’lar): Sentetik organik insektisitlerin
en çok bilinen grubudur. Yakın zamana kadar en çok kullanılan insektisitlerdir. Klorlu hidrokarbonların örnekleri DDT, metoksiklor ve klordan’dır. Hepsi klor içerir ve temas veya ağızdan zehirli olurlar. Çevrede kalıcılıkları ve gıda zincirine girmeleri (insanlarda yağlı dokularda birikirler) olumsuz ekolojik etkilere neden olur. Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde tamamen yasaklanmıştır. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Sınıf Ia: Aşırı zehirli

Sınıf Ib: Çok zehirli

Sınıf II: Orta-derecede zehirli

Sınıf III: Az zehirli

U: Akut zehirlilik gösterme olasılığı düşük

Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Emülsifiye Konsantre (EC): Etkin maddenin bir veya daha fazla petrol bazlı solventlerle seyreltilmiş sıvı bir formülasyonudur. Aşındırıcı değildir ve püskürtme cihazının ağzını tıkamaz. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Surfaktan: Bir sıvının yüzey gerilimi azaltan maddelere surfaktan adı verilir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Pestisitlerin temizlenmesi için uygulanacak kurallar aşağıdaki gibidir.
• Eğer halkın yoğun olarak bulunduğu ana cadde gibi bir alanda döküntü olursa,
hemen polise, itfaiyeye ve öteki yerel acil sağlık kuruluşlarına haber verilmelidir.
• Dökülme devam ediyorsa durdurmaya çalışılmalıdır.
• Sıvı döküntüyü daha fazla dağılmaması için emici nitelikte toprak veya kumla çevresi sarılacak şekilde sınırlandırmalı, sonra süpürülerek plastik bir kovaya doldurulmalıdır.
• Kuru döküntüler mümkünse su geçirmez bir branda ile örtülmeli veya çabuk süpürülerek plastik bir kovaya konulmalıdır. Tozların turbülansla havaya karışmasını önlemek için aşırı hareketlerden kaçınılmalı ve rüzgârlı havalarda gerekirse hafifçe nemlendirilmelidir.
• Kapalı alanda olan dökülme durumunda birçok pestisit buharlaşacağından, buharların birikimini önlemek için kapı pencereler açılarak ortam havalandırılmalıdır. Havalandırmak mümkün değilse maske takmadan temizliğe devam edilmemelidir.

Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Organik klorlular içinde geçmişte tarımda ve halk sağlığında en yaygın kullanılan bileşik DDT’dir. Siklodienler, aldrin ve dieldrin gibi bazı organik klorlular ise atmaca ve kerkenez gibi avcı kuşlarda doğrudan ölüme yol açabilirler.

Glifosat ise günümüzde en çok kullanılan geniş spektrumlu bir herbisittir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Geçmişte en çok kullanılan atrazin’in amfibilerde endokrin bozucu etkilere neden olduğu gösterildiğinden 2004 yılında Avrupa Birliği ülkelerinde ve 2009’da da Türkiye’de kullanımı yasaklanmıştır. Ancak, diğer araştırmalarla bu etkilerin desteklenmemesi nedeniyle ABD, Kanada, Japonya ve Rusya gibi ülkelerde kullanımına halen devam edilmektedir.

Teratojenik etki: İlaç ve metabolitlerinin anne kanından plasenta yoluyla yavrunun dolaşımına geçmesi sonucu yavruda şekil bozuklukları veya noksan gelişme şeklinde kendisini gösteren bozukluklardır.

Evcil hayvanlarda zehirlenmelere sebep olabilen önemli metallerden birisidir. Arsenik ile perakut, akut, subakut ve kronik nitelikte zehirlenmeler görülür. Perakut zehirlenmelerde genellikle hiçbir belirti görülmeden hayvan ölü olarak bulunurken; akut olaylarda
şiddetli sancı, sendeleme, güçsüzlük, bitkinlik, kusma, susama, bazen kanlı olabilen sulu sürgün, nabız sayısında artış ve ilk 1-3 gün içerisinde de ölüm görülür. Arsenik ile subakut zehirlenme durumunda ise hayvanlarda sancı, sendeleme, güçsüzlük, durgunluk, kanlı
sürgün, susama, bacaklarda kısmi felç ve soğukluk, uyuşukluk, idrarda kan bulunması ve ara sıra çırpınmalar görülür. Kronik arsenik zehirlenmesi hayvanlarda nadiren görülür. Bu durumdaki hayvanlarda ise susama, mukoz zarların tuğla kırmızısı renk alması, nabızda hafif düzensizlik ve zayıflama dikkati çeken başlıca belirtilerdir. Ayrıca arseniğin kanserojen etkisi de vardır.

Antelmintik: Sindirim kanalı, solunum yolları, karaciğer, göz, kalp gibi yerlerde bulunan iç parazitlere karşı kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar parazitleri ya konakçının vücudunda öldürerek ya da sadece vücut dışına çıkarılmasını sağlayarak etkili olurlar.

Hayvanlar içerisinde civa bileşiklerine en duyarlı olanı sığırdır; bunu duyarlılık sırasına göre koyun, keçi ve kanatlılar takip eder.

Çinko, toprakta en fazla rastlanan 24’üncü elementtir. Maden yatakları ve toprakta başlıca çinko sülfür ve çinko karbonat şeklinde bulunur ve hemen tümüyle de kadmiyumla birliktedir.

Kadmiyum doğada genellikle çinko ile birlikte bulunan ve toksikolojik yönden önem taşıyan bir metaldir. Kadmiyum, başta kadmiyum oksit, kadmiyum hidroksit, kadmiyum karbonat, kadmiyum sülfat ve kadmiyum nitrat tuzları şeklinde; çeşitli metallerin (demir, bakır, çinko, çelik gibi) aşınmaya karşı korunmaları için kaplanmalarında, Ni-Cd pili ve akümülatörlerinin yapımında, kurşun ile alaşım halinde kabloların kaplanmasında, boya ve cam endüstrisinde, plastikde dayanıklılık artırıcı ve pestisid üretiminde kullanılır.

Kurşun ile akut, subakut ve kronik tipte zehirlenmeler oluşur. Akut tipte zehirlenme durumunda klinik belirtiler genellikle ortaya çıkmadan hayvan ölmüş halde bulunur. Belirtilerin görüldüğü durumlar da genellikle 12-24 saat içinde ölümle sonuçlanır. Karın sancısı ve sürekli böğürme, tükürük ve gözyaşı salgılarında artış görülen ilk belirtilerdir. Sağılan hayvanlarda süt verimi azalır. Anılan belirtileri şiddetli kabızlık izler. Hayvanın dışkısı koyu renkte ve pis kokuludur. Ağrılı ve sık işeme görülür. Bu belirtileri merkezi sinir sistemine ilişkin, özellikle çırpınmalarla seyreden ve kuduz hayvanlarda görülenlere benzer, titremeler, kas spazmları, diş gıcırdatması, çırpınmalar, çevredeki eşya ve malzemelere saldırma ve amaçsız hareketler gibi diğer belirtiler takip eder. Spazm ve tetani, ilk klinik belirtilerle birlikte başlar ve şiddeti ile sıklığı artarak ölüme kadar devam eder.

Hayvanların hepsi molibdene duyarlıdır; ama, deney hayvanları ve tek mideli hayvanların duyarlılığı daha azdır. Duyarlılık çoktan aza doğru sığır, koyun, kobay, tavşan, sıçan, domuz, at sırasını izler.

Koniin, Maydanozgiller ailesinden Baldıran bitkisinin tüm kısımlarında bulunan sıvı bir alkaloittir. Baldıran Anadolu’da yaygın şekilde yıkıntı ve harabelerde, sürülmüş arazilerde, dere ve çay kenarlarında yetişen bir bitkidir. Bu bitki fare idrarı kokusu verir ve Sokrat zehiri olarak da bilinir.
Koniin son derece zehirli bir maddedir ve koniinle zehirlenme belirtileri tüm hayvan türlerinde birbirine benzerlik gösterir. Kas güçsüzlüğü, sendeleyerek yürüme, pupillerde genişleme, nabızda önce yavaşlama sonra hızlanma ve ipliksi nabız şeklini alma, solunumda yavaşlama ve düzensizlikler görülür. Hayvanın şuuru genellikle yerindedir. İlerleyen durumlarda solunum kaslarının felci sonucu ölüm oluşur. Koniin vücuttan atılırken solunum havası ve idrara fare idrarı kokusu verir.

Saponinler; azot içermeyen, glikozitik yapılı, çok düşük yoğunluklarda bile suyla çalkalandıklarında köpüren, deri ve mukozalarla temasa geldiğinde irkilti ve yangıya yol açan, alyuvarları parçalayan ve pekçok bitkide bulunan maddelerdir. Bu maddelerin en önemli temsilcileri saponin, githagenin, saporubrin, eskulin, dioscin, glisirrhizin ve glisirrhetik asit’tir. Saponin ihtiva eden bitkilerin başlıcaları ise; karamuk, sabunotu, atkestanesi ve meyanotu’dur. Saponinleri içeren bu bitkilerin ve özellikle de karamuklu unların yenilmesi sonucu hayvanlarda zehirlenmeler oluşur. Bazı bitkilerdeki saponin oranı %10’a varacak ölçüde yüksek olabilir. Alyuvarları parçalaması sebebiyle, damar içi yolla alındıklarında çok zehirlidirler. Buna karşılık, ağız yoluyla alındıklarında ise zehirlilikleri çok azdır. Ergin sığır, koyun, keçi ve kemirici hayvanlar saponinlere daha dirençli iken; danalar ve diğer hayvan türleri saponinlere duyarlılık gösterirler. Saponinlerin etkisi çok hızlı ortaya çıkar ve etkilenen hayvanlarda 1-3 saat içinde bitkinlik, kusma, sancı, sürgün, tükürük salgısında artış ve boğulma belirtileri görülür. Fazla miktarda veya tekrarlanarak alındıkları durumlarda bu belirtilere ilaveten merkezi sinir sistemine ilişkin belirtiler de (genel baskı,
karışıklık, uyarılar, ataksi, kas seyrimeleri, çırpınmalar gibi) ortaya çıkar.