TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 19

Fagoprin, hiperisin, lantaden, lechuguilla, ikterogenin gibi maddeler veya bunları içeren bitkiler Tip I ışığa duyarlılığa neden olurken; filloeritrin, bergaptan, ksantotoksin, psoralen gibi maddeler de Tip II ışığa duyarlılığa neden olurlar.

Östrojenik etkili maddeleri içeren bu bitkilerden başlıcaları; alfalfa,
üçgül, bezelye, soya fasulyesi, anason, kahve, lahana ve rhubarb’dır. Bu bitkilerde ve bitki tohumlarındaki östrojenik maddelerin başlıca temsilcileri ise; genistein, biochanin A, daidzein, gratensin, enterolakton, enterodiol, koumestrol’dür. Bu maddelerden özellikle genistein ve koumestrol bitkilerde yaygın şekilde bulunurlar. Genistein ilk kez soya fasulyesinden elde edilmiş, ısıya dayanıklı bir maddedir. Koumestrol ise önce alfalfada, sonra da soya fasulyesi ve filizlerinde bulunmuştur. Bu madde de ısıya dayanıklıdır. Bitki östrojenleri zearalenon’a benzer şekilde klinik belirti ve bozukluklara (kısırlık, yumurtalık
kistleri, sık veya çok seyrek kızgınlık, uterus yangısı, adrenal bezlerde küçülme gibi) sebep olurlar.

İlaç kalıntı arınma sürelerine (İKAS) uyulmaması ilaç kalıntılarının bir diğer sebebidir. İKAS, gıda değeri olan doku ve organlarda, istenmeyen veya zehirleyici etkileri bakımından önem taşıyan ilaç veya kimyasal madde kalıntılarının, tüketiciler için güvenli bir düzey veya yoğunluğa inene kadar ilaç uygulanan hayvanların kesilmemesi gereken süreyi ifade eder; bu, aynı zamanda, hayvanlarda sağaltımın durdurulması ile kasaplık olarak kesilmeleri arasında geçmesi gereken süre anlamına da gelmektedir. İKAS, ilaca ve ilacın kullanıldığı farklı hayvan türündeki farmakokinetiğine göre değişkenlik gösterir. Belirtilen nedenle, İKAS belirlemelerinde türe özel farmakokinetik (ilacın emilmesi, dağılması, metabolize edilmesi ve atılmasına kadar giden olaylar zinciri) değerlerin ortaya konulması ve buna uyulması gerekir.

Eğer tüm hayvanlar için herhangi bir ilaçla ilgili bilinen bir İKAS değeri yoksa, uyulması gereken süreler, Bakanlıkça tavsiye edilen, et için 28 gün, süt için 7 gün, yumurta için 7 gün, balık eti için 500 ° C /gün dür.

US-FDA ve Çevre Koruma Ajansı (EPA), AB, Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı insan sağlığını korumak amacıyla hayvansal ürünlerdeki ilaç kalıntılarına ait tolerans düzeyleri belirlemektedir. Türk Gıda Kodeksi’nde de bazı ilaçlar için bu düzeyler verilmiştir. Güçlü zehirli/kanserojen etkiye sahip ilaç kalıntıları için sıfır tolerans uygulanmaktadır.

Sıfır tolerans: Kanserojen etkiye sahip ilaç ya da kimyasal maddelerin gıda maddelerinde bulunmaması gerektiğini ifade eden terim.

Yemlere yem katkı maddesi olarak antibiyotikler ve ilaç niteliğindeki maddelerin katılması yasaktır. Yetiştiricilerin hayvanlarında herhangi bir hastalık görülmesi durumunda, tedavide kullanılacak ilacın yemle birlikte hayvanlara verilmesinin gerektiği durumda, veteriner hekim reçetesi ile ancak Bakanlıktan onay almış yem fabrikalarında üretilmiş yemler kullanılabilir. "Kendi yemini yapan ancak onaya tabi olduğu halde Bakanlıktan onay almamış işletmeler ilaçlı yem üretemez" denilmektedir.

Ette bulunan Kloramfenikol için etin derin dondurucuda (-20°C) 3 ay ve daha uzun  süre tutulmasıyla önemli bir azalma olmadığı gözlenirken;

Ette bulunan Oksitetrasiklin için etin derin dondurucuda (-20°C) 5 ay ve daha uzun süre tutulmasıyla çok az azalma olduğu gözlenmiştir.

Söz konusu yönetmeliğin 47'inci maddesinde perakende satış yeri kayıtları, 48'inci maddesinde reçete ile ilgili esaslar belirlenmiştir. Bu maddeye göre;

1) Herhangi bir ürünü veya terkibi hayvana uygulayan ya da uygulanmasını tavsiye eden veteriner hekim, gerektiğinde söz konusu durumu belgelemek üzere reçete düzenlemeli, hayvanla ilgili kişiye vermeli ve gerektiğinde kaydetmelidir.

2) Veteriner hekim reçetesinde asgari olarak tarih, veteriner hekime ait kimlik bilgileri (adı-soyadı, imzası, adresi, diploma numarası), hayvana ait kimlik bilgileri, reçete edilen ürün veya terkip hakkında bilgiler (isim, gücü ve farmasötik şekli, kullanım şekli, ticari ambalaj şekli, uygulama yolu ve dozu ile tedavi süresi) yer almalıdır.

3) Bakanlık herhangi bir durum, işletme, ürün sınıfı ya da hayvan grubu için reçete bilgilerinde ve kullanımında özel düzenlemeler yapabilir, bunların kullanılmasını zorunlu kılabilir veya reçeteleri sınıflandırabilir. Ürünlerin reçeteye tabilik durumu Bakanlıkça belirlenerek Bakanlık internet sayfasında yayınlanır.

4) Veteriner hekim uygun izinli bir ürün bulunmaması durumunda, veteriner biyolojik ürünler dışındaki izinli ürünleri mesleki bilgisine dayanarak etiket dışı olarak kullanabilir veya kullanılmasını tavsiye edebilir. Bu durumda veteriner hekim etiket dışı uygulamanın muhtemel her türlü etkisi hakkında yetiştiriciye gerekli bilgiyi vermek, kayıtlarında ve reçetede bu durumu belirtmek zorundadır. Etiket dışı kullanım durumunda, kullanılan ürün için ilgili hayvan türlerine göre bir kalıntı arınma süresi belirlenmemişse Bakanlık asgari bir süre ve/veya kurallar tavsiye edebilir. Etiket dışı kullanımda sorumluluk uygulayana ve uygulatana aittir.

5) Psikotropik ve narkotik ürünlerin yazıldığı reçeteye başka herhangi bir ürün yazılamaz.

6) Reçeteler en az üç nüsha olarak düzenlenir. Bir nüsha, düzenleyen veteriner hekim tarafından muhafaza edilir. Diğer iki nüsha ise aslı veteriner tıbbi ürün satış yerine verilmek üzere hayvan sahibine verilir. Reçete edilen ürünün veteriner ilaçlı premiks olması halinde reçete dört nüsha düzenlenir ve dördüncü nüsha ilaçlı yemi hazırlayacak tesiste muhafaza edilir.

Talimat kapsamındaki hükümler aşağıda ana başlıklar halinde verilmiştir;
1. Reçetede bulunması gereken bilgilere ilişkin hususlar;
• Reçetenin numaralandırılması,
• Reçetenin sınıfı (Muayene reçetesi - Tavsiye reçetesi),
• Reçeteyi düzenleyenle ilgili bilgiler,
• Hayvan sahibi ve hayvan kimlik bilgileri,
• Veteriner tıbbi ürünlere ilişkin bilgiler,
• Reçetenin düzenlenmesine ilişkin diğer bilgiler.
2. Reçetenin kayıt edilmesine ilişkin hususlar;
3. Reçetenin basılması ve dağıtılmasına ilişkin hususlar;
• Seri A reçetelerin basım ve dağıtımı (İl Müdürlükleri tarafından basımı yapılır),
• Seri B reçetelerin basım ve dağıtımı (Veteriner hekim odalarınca basımı yapılır).

Organik Hayvancılık Ürünleri

Bu amaçla genellikle tıbbi bitkiler/ürünler kullanılır. Türkiye’de hayvanlarda kullanılmak
için ruhsatlandırılmış bir bitki/bitkisel ürün veya müstahzar yoktur.

Kronik arsenik zehirlenmesi hayvanlarda nadiren görülür. Bu durumdaki hayvanlarda ise susama, mukoz zarların tuğla kırmızısı renk alması, nabızda hafif düzensizlik ve zayıflama dikkati çeken başlıca belirtilerdir. Ayrıca arseniğin kanserojen etkisi de vardır.

Civa bileşikleri insan, evcil ve yabani hayvanlar ile su canlıları için zehirlidir. Hayvanlar içerisinde civa bileşiklerine en duyarlı olanı sığırdır; bunu duyarlılık sırasına göre koyun, keçi ve kanatlılar takip eder.

Antelmintik: Sindirim kanalı, solunum yolları, karaciğer, göz, kalp gibi yerlerde bulunan iç parazitlere karşı kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar parazitleri ya konakçının vücudunda öldürerek ya da sadece vücut dışına çıkarılmasını sağlayarak etkili olurlar.

Veteriner sağaltım ve toksikolojik yönden önem taşıyan flor bileşiklerinin başlıcaları sodyum florür, sodyum florosilikat, sodyum florosasetat ve florosetamid’dir.

Kadmiyum doğada genellikle çinko ile birlikte bulunan ve toksikolojik yönden önem taşıyan bir metaldir.

Hayvanların hepsi molibdene duyarlıdır; ama, deney hayvanları ve tek mideli hayvanların duyarlılığı daha azdır. Duyarlılık çoktan aza doğru sığır, koyun, kobay, tavşan, sıçan, domuz, at sırasını izler.

Sığırlarda molibden ile zehirlenmede görülen en dikkat çekici klinik belirti gaz kabarcıklarıyla dolu şiddetli sürgündür. Sığırlarki kadar şiddetli olmamakla beraber, sürgün koyunlarda da ortaya çıkabilir. Hafif derecede etkilenen hayvanlarda gelişme geriliği, gençlerde uzun kemiklerin uçlarında genişleme ve eklem ağrısı dikkati çeker. Yaşlılarda kemik erimesi ve dolayısıyla kemik kırılması da oluşabilir. Ayrıca molibden hayvanlarda üremeyi de bozabilir.

Fenilizokuinolin Alkaloitler; Bu grupta kolşisin, demekolşin gibi maddeler yer alır.

Strikninden etkilenenlerde görülen ilk zehirlenme belirtileri huzursuzluk, sinirlilik, kas titremeleri ve boyun tutukluğudur. İskelet kaslarının tamamında zıt yönde kasılmalar oluşur, bacaklar gerilmiş ve boyun yukarı doğru uzamış haldedir.

Fagoprin, hiperisin, lantaden, lechuguilla, ikterogenin gibi maddeler veya bunları içeren bitkiler Tip I ışığa duyarlılığa neden olurken; filloeritrin, bergaptan, ksantotoksin, psoralen gibi maddeler de Tip II ışığa duyarlılığa neden olurlar.

Vücuttaki hücrelerin yeterli derecede farklılaşmaya uğramadan, kontrolsüz ve hızlı bir şekilde bölünmeleri ile kendini gösteren patolojik duruma kanser, bu duruma neden olan maddelere de karsinojen (kanserojen) madde denir.

Karsinojen maddelerin vücutta kanser oluşumuna neden olan bu etkilerine Karsinojenik etki denir.

Doğru cevap a'dır.