TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 15

Pestisit terimi kısaca, pest (haşere) adı verilen zararlı canlıları öldürmek için kullanılan madde anlamına gelir. Genel anlamda ise, insan ve hayvan vücudu ile bitki ve cansız cisimlerin üzerinde ya da çevresinde bulunan veya yaşayan ayrıca, gıda maddelerinin üretimi, hazırlanması, depolanması ve tüketimi sırasında onların besin değerini azaltan veya hasara uğratan zararlıları (böcek, kemirici, yabani ot, mantar, toprak kurdu ve benzeri) öldürmek için kullanılan maddelere pestisitler denir. Pestisitler, gerek halk sağlığı ve gerekse açlıkla savaşta besinlerin korunması bakımından ekonomik faydalar sağladığından “ekonomik zehirler” diye de adlandırılırlar.

Pestisitlere uzun süreli maruziyetlerde, çevre ve canlı sağlığı üzerinde olumsuz etkiler ortaya çıkabilir. İnsan ve hayvanlarda kanserojenik, mutajenik (hücrelerde kalıtsal nitelikteki değişikliklere neden olan) veya teratojenik (anne karnındaki yavruda kusurlu organ veya doku oluşmasına neden olan) etkileri olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca, özellikle organik fosforlu ve karbamat türevi pestisitlerin sinir sistemi üzerinde gecikmiş toksik etkileri ortaya çıkabilmektedir. Pestisitlerden bazılarının ise iç salgı bezlerini de etkileyerek bazı türlerde üremeyi azaltarak neslin tükenmesine yol açtığı bilinmektedir. Sudaki çözünürlükleri az olan birçok pestisit çevrede uzun süre kalarak insan ve hayvanların adipoz (yağlı) dokularında birikebilirler. Bu nedenle, sakatat, süt ve süt ürünleri tüketimiyle de pestisitlere ve zararlı etkilerine maruz kalınması olasıdır.

Gibberelik asit, 2,4-D bitki gelişim düzenleyicisidir.

Diflubenzuron böcek gelişim düzenleyicisidir.

Pestisitler, zararlının vücuduna giriş yaptığı yola göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilirler. Mide zehirleri: Zararlı tarafından ağızdan alındıktan sonra etkilerini gösteren bu maddeler mideden emildikten sonra tüm vücuda dağılırlar ve etkilerini oluştururlar. Temas zehirleri: Genellikle uygulama yüzeyleriyle doğrudan temasın bir sonucu olarak deri veya kütiküladan emilerek zararlıya girerler. Fumigantlar: Uçucudur ve solunum sistemi yoluyla gaz şeklinde zararlıya girerler. Sistemik zehirler: Zehirin mide, temas veya solunum yoluyla vücuda girerek tüm vücuduna dağıldığını ifade ederler. Boğulma etkisi yapan zehirler: Sivrisinek larvaları gibi zararlıların solunum fonksiyonunu engelleyen genellikle yağlar veya monomoleküler yüzey filmleri ve/veya zararlıların yüzeyde kalmasını engelleyerek, böylece yaşamaları için gereken yeterli oksijeni almalarını engelleyen ve suyun yüzey gerilimini azaltan maddelerdir.

Sentetik Organik Pestisitler Bunlar, organik fosforlular, karbamatlar, sentetik piretroitler, böcek gelişme düzenleyicileri, organik klorlular gibi çeşitli gruplara ayrılırlar. Organik fosforlular (OF’ler): Yapılarında fosfor içerirler, zararlının epidermisine nüfuz ederek kolinesteraz enzimini inhibe ederler; böylece zararlının sinir sistemini etkileyerek temas zehiri olarak etki gösterirler. Haşere kontrolünde kullanılan OF’lerin örnekleri naled, malatiyon, diazinon, diklorvos, azametifos, koumafos, propetamfos, mevinfos ve klorpirifos’tur. Yağ dokularında kolayca depolanmadıkları ve genellikle alkali çözeltilerde parçalandıkları için memeli dokularında birikmezler. Bununla beraber Merkezi Sinir Sistemine girme kolaylığı ve etkisinin çabukluğu nedeniyle OF’ler pestisit uygulayıcılarının en fazla maruz kaldığı akut pestisit zehirlenmelerini temsil eder. Bu ürünlerin birçoğu uygulanmaları takip eden 72 saat içinde parçalanırlar. Karbamatlar: Azot ve kükürt içerirler, ağızdan ve temas yoluyla etki gösterirler, kolinesterazı inhibe ederler ve böceklerin sinir sistemini aşırı bir şekilde uyarırlar. Bu grubun üyeleri çevrede birikmez ve alkali şartlarda hızla inaktive olurlar.

Sınıf Ia Aşırı zehirli, Sınıf Ib Çok zehirli, Sınıf II Orta-derecede zehirli, Sınıf III Az zehirli, U ise Akut zehirlilik gösterme olasılığı düşüktür.

Brodifakum gibi antikoagulan rodentisitler, vitamin K redüktaz enzimini inhibe ederek kanın pıhtılaşmasını engellerler. Böyle bileşikler oldukça toksik etkilidir ve hedef olmayan küçük memelileri doğrudan etkileyebilirler. Ayrıca avcı kuşlarda (akbaba, peçeli baykuş, kızıl çaylak) ve vizon, kokarca ve kızıl tilki gibi etçil memelilerde sekonder zehirlenme de görülebilir.

Organik klorlular içinde geçmişte tarımda ve halk sağlığında en yaygın kullanılan bileşik DDT’dir. Birçok kuş ve memeli türlerinde düşük akut toksisiteye sahip olması nedeniyle DDT’nin öncelikle güvenli olduğu değerlendirilmiştir. Ancak zamanla DDT’nin gizli etkileri de ortaya çıkmaya başlayınca bu görüş değişmiştir.

Pestisitlerle Uğraşan Kişiler İçin Koruyucu Malzemeler Koruyucu başlık: Yüzü ve boynu korumak için geniş kenarlı su veya hava sızdırmayan materyalden yapılmalı ve düzenli olarak yıkanmaya dayanıklı olmalı veya düzenli olarak değiştirilmelidir. Pelerin: Kısa, hafif plastikten yapılmış bir pelerin omuzları korumak için şapkadan aşağıya sarkıtılabilir. Tulum: Bunlar hafif ve dayanıklı pamuktan yapılmış olmalıdır. Kullanılan pestisite göre sıklıkla ve düzenli olarak yıkanabilmelidir. Sabun, deterjan veya sodalı sularla yıkamak organik fosforlu ve karbamat bileşikler için yeterlidir. Organik klorlu bileşikler kullanıldığında yıkamayı takiben hafif kerosenle durulanmalıdır. Önlük: Kauçuk veya polivinil klorür (PVC) önlükler sıvı ilaçların döküntülerinden korur. Kauçuk bot: Bunlar önlükle desteklenen korumayı tamamlar. Eldiven: Pestisitlerle çalışma sırasında PVC, kauçuk veya uzun iş eldivenleri kullanılmalıdır. PVC eldivenler kimyasal maddeyi emebileceği için piretroitlerle çalışırken kullanılmamalıdır. Organik solvent bazlı ilaçlarla çalışırken kauçuk eldivenler kullanılabilir. Yüz maskesi: Kumaş veya benzeri materyalden yapılan maskeler suda dağılabilir tozlarla çalışırken partikülleri tutabilir, yüze doğrudan temastan koruyabilir veya solunmasının engellenmesi için giyilebilir. Ancak düzenli olarak yıkanmalıdır; bazı durumlarda yüze bulaşma olmaması için iş gününün ortasında yeni maskelerle değiştirilmelidir. Gaz maskesi (Kartuşlu veya filtreli maske): Bunlar çok zehirli toz formülasyonlarla sisleme yapan uygulayıcıları korumak için tasarlanmışlardır. Kartuş veya filtre kullanımına göre düzenli olarak yenilenmelidir. Etkili olması için yüze yakın olması ve düzenli yıkanması gereklidir. Gaz maskeleri vektör kontrolünde yaygın olarak kullanılmazlar.

Herbisitler genellikle hayvanlara yönelik etkilerine bakıldığında tehlikesiz olarak değerlendirilir; bununla beraber uygulandıkları derişimlerde çevrede zehirli olabilirler. Bunlardan geçmişte en çok kullanılan atrazin’in amfibilerde endokrin bozucu etkilere neden olduğu gösterildiğinden 2004 yılında Avrupa Birliği ülkelerinde ve 2009’da da Türkiye’de kullanımı yasaklanmıştır.

Doğru cevap B'dir.

“Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği” 11 Haziran 2004 tarihinde yayımlanmıştır. Bu yönetmelik ile 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren kurşunlu benzindeki kurşun oranı önce aşağıya çekilmiş, sonra 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren kurşunlu benzinin satışı tamamen yasaklanmıştır.

Doğru cevap D'dir.

Biyotransformasyon (BT) olayı, canlı organizmalarda gerçekleşen ve kimyasalları
detoksifiye eden, onların atılmasını sağlayan fizyolojik işlemlerin (hidroliz, oksidasyon,
redüksiyon veya konjugasyonla) bir bütünüdür.

Doğru cevap E'dir.

Uluslar arası Basel Sözleşmesi, Türkiye bu sözleşmeyi 22.05.1989 tarihinde imzalamış ve 22.06.1994 tarihinde taraf olmuştur.

Doğru cevap B'dir.

Perifiton: Su altında yaşayan veya su seviyesine çıkan bitkilere saldıran organizmalar.

Doğru cevap C'dir.

Organik pestisitler,  karbon, hidrojen ve genellikle oksijen, nitrojen, fosfor veya kükürt içerirler. Görünümleri değişkendir ve genellikle suda çözünmezler.

Karbamatlar, azot ve kükürt içerirler, ağızdan ve temas yoluyla etki gösterirler, kolinesterazı inhibe ederler ve böceklerin sinir sistemini aşırı bir şekilde uyarırlar. Bu grubun üyeleri çevrede birikmez ve alkali şartlarda hızla inaktive olurlar.

Klorlu hidrokarbonlar (Organik klorlular-OK’lar): Sentetik organik insektisitlerin en çok bilinen grubudur. Yakın zamana kadar en çok kullanılan insektisitlerdir. Klorlu hidrokarbonların örnekleri DDT, metoksiklor ve klordan’dır. Hepsi klor içerir ve temas veya ağızdan zehirli olurlar.

Resmetrin, lambda-sihalotrin ve siflutrin sentetik piretroit örnekleridir.

Fumigant (LG), basınç altında serbest bırakıldığında gaz halini alan ve sıvı olarak formüle edilen bir formülasyon tipidir.

DSÖ’ye göre insektisitleri kullanırken hiçbir şey yenilip içilmemesi, boşaltırken, karıştırırken veya taşırken önlem için uygun malzemeler kullanılması önerilmektedir. Ayrıca çıplak ellerle pestisitlere dokunulmamalıdır. Pulverizatörün ağzındaki tıkanıklığı temizlemek için pompanın basınçlı vanası veya yumuşak bir mil kullanılmalıdır. Pompa her doldurulduğunda yüz ve eller su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. Günün sonunda duş veya banyo yapılmalıdır.