TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 4

Mukusu Eritenler (Mukolitikler) İlaç örnekleri: N-asetilsistein, S-karboksimetilsistein, bromhekzin, dembreksin, protein eritici enzimler, iyot tuzları. Etkileri: Bu ilaçlar, solunum yollarında koyu kıvamlı mukustaki uzun zincirli glikoproteinleri parçalayarak-eriterek etki ederler. Kullanılmaları: Koyu salgılı solunum yolları hastalıklarında kullanılırlar. N-Asetil sistein, insanlarda olduğu gibi veteriner hekimlikte de bronşitis, COPD, kistik fibrozis, astım, tüberküloz, pnömoni, amfizem gibi hastalıklarda kullanılır.

Geviş getiren hayvanlarda ani gelişen gazlı rumen şişkinliği solunum ve kalp-damar fonksiyonlarının tehlikeye girmesine neden olur ve acil müdaheleyi gerektirir. Ayçiçek yağı, yer fıstığı yağı, terpentin (terebentin, neft yağı), keten tohumu yağı, polaksalen, dimetikon, sodyum bikarbonat ilaç örnekleri sayılabilir. Proteince zengin bitkilerin (baklagiller) veya tahılların fazla miktarda verilmesi ile şekillenen köpüklü gaz-şişkinliğin tedavisinde kullanılırlar.

Kahve tohumlarında, çay yapraklarında kafein (1,3,7-trimetilksantin; metilteobromin) ve teofilin bulunur. Çikolatada da kafein vardır. Kafein, MSS’yi uyarır. Serebral damarlarda daralma, korener kan damarlarında genişleme, kalp atım sayısında artma yapar. Çizgili kas verimini artırır, bronşları genişletir, solunumu uyarır. Çevre damarları genişlettiği için kan basıncını düşürür. Böbreklerden geçen kan miktarını artırarak diüretik etki yapar. Entelektüel faaliyetleri (okuduğunu anlama, hesap yapabilme vb) artırır. Kafein sodyum benzoat şeklinde enjeksiyonla at, sığır, koyun, keçi, dana, köpek ve kedide kullanılır.

Makrolid antibiyotikler özellikle Camphylobacter, Chlamidia, Legionella ve Mycobacterium türlerine karşı iyi sonuç verirler. Etki spektrumları genellikle dardır; penisilin G’ye benzerler. Başlıca Gram-pozitif koklar ve basiller, bazı Gram-negatif basiller ve diğer bazı mikro-organizmalara etkilidir. Grup olarak özellikle ağızdan verildiklerinde, otçullarda sindirim kanalı bakteri topluluğunda ciddi bozukluğa yol açabilirler; gevişenler başta olmak üzere, tehlikeli olurlar.

Oksiklozanid: Salisilanilid türevidir. Sindirim kanalından iyi emilir. Parazitlerdeki etki şekli tam bilinmemektedir. Diğer salisilanilid ve fenol türevleri gibi oksidatif-fosforilasyon kenetini kırdığı sanılmaktadır. Ergin Fasciola hepatica ve Fasciola gigantica duyarlıdır.

Rafoksanid: İyotlu salisilanilid bileşiğidir. Koyun ve sığırlarda sindirim kanalından iyi emilir. Hayvanların dokularında 28 gün süreyle kalıntısına rastlanır. Önemli miktarda süte de geçer; süt hayvanlarında kullanılmamalıdır. Sığır ve koyunlarda Fasciola hepatica ve Fasciola gigantica duyarlıdır.

Merkezi sinir sisteminde ana görev birimi sinir hücresidir; bu, hücre gövdesi ve akson’dan
yapılmıştır. Akson sinir uyarısını (impuls) hücre gövdesinden çevreye ileten kısımdır. Nöron ana biriminde uyarıyı çevreden hücre gövdesine doğru ileten bir de dendrid(ler) vardır;
dentridler her nöronda bulunmayabilir

Trankilizanlar
İlaç örnekleri: Diazepam, meprobamat, rezerpin gibi. Yeşil reçete ile temin edilirler.
Genel etkileri: Trankilizan terimi kişide korku, heyecan, endişe (anksiyete) gibi duyuları yatıştırarak sakinleşme yapan ilaçları ifade eder. Endişe-korku gidericidirler; endişe,
kişinin içinde veya dışında bulunan sıkıntılı duruma karşı gelişen, ruhi ve somatik kısımları bulunan psikonörotik bozukluktur

Opioidler (Narkotik Ağrı Kesiciler)
İlaç örnekleri: Difenoksilat, etorfin, fentanil, loperamid, meperidin, morfin gibi. Uluslar
arası kontrole tabidirler. Kırmızı reçete ile temin edilirler.
Genel etkileri: Ağrı kesici, kusturucu, öksürük kesici, solunumu baskı altına alıcı,
spazm çözücü-giderici, kabız yapıcı etkilidirler. Bağımlılık yaparlar.

Yatıştırıcı ve Uyku İlaçları
İlaç örnekleri: Diazepam, kloralhidrat, pentobarbital gibi. Yeşil reçete ile temin edilirler.
Genel etkileri: MSS’yi ılımlı-hafif-orta derecede baskı altına alırlar, baskı yaygın şekildedir. Etkileri doza bağlıdır; hafif yatışmadan derin anesteziye kadar beyini baskı altına
alırlar. Uyku dozunun 1/3-1/6’sı miktarlarda yatışma yaparlar. Uyku dozunun 5-10 katı
miktarlarda ölümle sonuçlanan uzun süreli anestezi oluştururlar. Ruhi gerginlik, endişe,
korku, huzursuzluğu giderirler. Bağımlılık yaparlar. Artık etkileri vardır.

Parasempatik sinir sistemi (PSS): Bu sistemin pregangliyonik lifleri ortabeyin (mesensefalon), medulla (bulbus) ve sakral omurilikte bulunan nöronlardan (1’inci sıra nöronlar) çıkarlar. OSS’nin parasempatik bölümü anatomik olarak beyin-kuyruk sokumu
sinirleri (kraniyo-sakral) olarak bilinir.

Sempatolitik ilaç örnekleri:  αA-R blokörleri (bromokriptin, dibenamin, ergonovin (ergometrin),
ergotamin, fenoksibenzamin, karvediol, labetalol, prazosin, yohimbin); βA-R blokörleri
(atenolol, metoprolol, propranolol, timolol gibi); adrenerjik nöron blokörleri (bretilium,
guanetidin, rezerpin gibi).

Parasempatomimetik İlaç örnekleri: Kolin esterleri (Ak, karbakol, metakolin gibi), alkaloitler (arekolin, pilokarpin gibi), AkE’yi engelleyenler (fizostigmin, neositgmin, pridostigmin gibi). AkE’yi
engelleyenler dolaylı etkili parasempatomimetikler diye de bilinirler.

Reseptörlerde, NM benzeri (agonistik) etki oluşturan maddeler ile etkiledikleri reseptör çeşitlerinin başlıcaları şunlardır.
• Metakolin: Muskarinik Ak reseptörler (mAk-R’ler, M-R’ler)
• Nikotin: Nikotinik Ak reseptörler (nAk-R’ler)
• Fenilefrin: α-Adrenerjik reseptörler (αA-R’ler)
• İzoproterenol: β-Adrenerjik reseptörler (β1A-R’ler, β2A-R’ler)
• Dobutamin: β1A-R’ler
• Terbutalin: β2A-R’ler
• Klonidin ve ksilazin: α2A-R’ler

Merkezi sinir sistemi ilaçları kemoterapötiklerden sonra farmakolojide en çok ve
sık kullanılan maddelerdir.

Sinaps veya kavşaklarda bir nöronun ucundan salıverilen ve diğer hücre veya nöro-efektör yapının zarında bulunan reseptörlere etkiyerek uyarının geçişini sağlayan maddeler nöro-medyatörlerdir.

Halotan genel anestezik etkili ilaçlardandır

Analeptik terimi merkezi sinir sistemini uyaran ilaçlar için kullanılır.

Akson uçlarının efektör yapılarla yaptıkları bağlantı yerlerine sinaps veya nöro-efektör kavşak adı verilir.

Adrenalin sempatomimetik ilaçlardandır.

Yohimbin sempatolitik etkili ilaçlardandır.