TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 31

Küçük molekül ağırlıklı ve yapılarında suyu seven gruplar bulunan bileşikler zardaki kanallar, büyük molekül ağırlıklı ve yağı seven grup taşıyan bileşikler ise lipid zar vasıtasıyla geçerler.

Biyoyararlanım: Terim, damar-içi yol dışında diğer yollarla (ağız, kas-içi, deri-altı gibi) verildiği durumda, bir maddenin uygulama yerinden emilip dolaşıma geçen oranını ifade eder.

İyon Tuzağı: Basit difüzyona elverişli bir zarla (yarı-geçirgen zar) ayrılmış ve aralarında pH farkı bulunan iki bölmeli bir sistemde herhangi bir ilaç, iyonlaşmasına elverişli olan tarafta daha yüksek yoğunlukta toplanır.

Kolaylaştırılmış difüzyon: İlaç moleküllerinin enerji harcanmaksızın taşıyıcı aracılığında taşınmasıdır; doyurulabilir ve yarışmalı olarak engellenebilir niteliktedir.

Reseptör molekülleri hücrede başlıca stoplazmik zarda (aminler, glikopeptid hormonlar, glikopeptidler gibi), stoplazmada (steroid hormonlar, vitamin D, dioksin ve benzeri maddeler) ve çekirdekte (tiroksin, triiodotironin gibi tiroid bezi hormonları) bulunurlar.

Tür, ırk (kalıtım), cinsiyet, yaş, ağırlık, gebelik, mizaç, hastalık hali gibi durumlar canlıyla ilgili faktörlerin başlıcalarıdır.

Bazı ilaçlar uzun süreyle kullanıldıklarında başlangıçta alınan cevap giderek zayıflar; aynı şiddette cevap alabilmek için ilaç dozunun giderek artırılması gerekir. Olay, vücudun ilaca direnci olarak bilinir.

İlaç moleküllerinin yoğunluk ve elektro-kimyasal engele karşı biyolojik zarlardan enerji harcanarak ve doyurulabilir şekilde taşınması etkin taşımadır. Cevap C şıkkıdır.

( % 45 x 4000 mg = 1800 mg)  Bir maddenin uygulama yerinden emilip dolaşıma geçen oranını ifade eder. Yüzde oranı ile (yani %) F değeri olarak bilinir; bir maddenin F değeri % 45 denildiğinde, bu değer verilen ilaç miktarının yani 4000 mg'ın belirtilen oranda% 45'inin emilip vücuda girdiğini gösterir.  Cevap B şıkkıdır.

Ön ilaçlar biyotransformasyon işlemi ile biyoetkinleşme geçirerek etkin metabolit veya etkin şekline dönüşen ilaçlardır. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

Vücudun enzim miktarı ve çeşitliliği bakımından en zengin organı karaciğerdir. Karaciğerde BT yönünden en önemli enzim grubu mikrozomal enzimler(ME’ler)’dir; stokrom P450 enzimleri diye de bilinirler. Karaciğer ve diğer doku ve organlarda, özellikle Faz I tepkimelerde olmak üzere, ilaçların BT’sinde görev yapan stokrom P450 enzimleri endoplazmik retikuluma (ER) yerleşmiş ve zara bağlıdırlar. Stoplazmanın çözünebilir kısmı (sitozol), mitokondria, lizozomlar ve çekirdekte de az miktarda enzim vardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir madde bir reseptör veya hedef noktayı etkiliyor ve etkiyi başlatıyorsa bu agonist olarak tanımlanır. Örneğin adrenalin ve efedrin αA-R ve βA-R’lerin; asetilkolin (Ak) ve arekolin nikotinik ve muskarinik asetilkolin reseptörlerin (nAk-R, mAk-R) agonistidirler. Bir madde bir reseptörü etkiliyor ama etkiyi başlatamıyorsa bu antagonist olarak nitelenir; dibenamin ve ergotamin αA-R’lerin; atropin ve skopolamin mAk-R’lerin; nalokson ve nalorfin O-R’lerin antagonistidir. Parsiyel agonist-antagonist (Dualist): Saf agonist veya antagoniste göre daha zayıf etkilidirler. Zayıf etkili maddeler küçük dozlarda kullanıldığında, agonistle aynı yönde (sinerjistik) etkileşme yapabilir. Normal veya yüksek dozlarda saf agoniste karşı genellikle antagonistik etkilidir. Butorfanol, nalorfin, pentazosin O-R’ler için dualist etkilidirler. Dolayısıyla boşluklara sırasıyla agonist ve adrenalin gelmelidir.

Zararlı etkiler, kullanılan doza göre yan etkiler ve zehirli-zararlı etkiler diye genellikle ikiye ayrılır. İlacın normal sağaltım dozunda kullanılması sırasında karşılaşılan etkiler yan etkiler; sağaltım dozu üzerindeki miktarların kullanılması ile oluşan etkiler zehirli etkiler olarak tanımlanır. Yapısal zararlı etkiler: İlaçların doku veya hücre düzeyinde yol açtıkları şekil bozukluklarıyla ortaya çıkan zararlı etkilerdir. Özel zararlı etkiler: İlaçların veya etkin metabolitlerinin hücre çekirdeğinde DNA’yı etkilemeleri sonucu gelişen mutajenik, karsinojenik ve teratojenik etkileri özel zararlı etkiler başlığı altında incelenir; yalnız, ilk iki etki için DNA’da kalıcı bozukluk söz konusu iken, sonuncusu DNA’daki bozukluk veya DNA’nın çekirdek dışında anlaşılamayan bozulmasıyla ilgili olabilir. II ve III. ifadeler doğrudur.

Yüklü (iyonize)  veya bazı ilaç ya da maddelerin biyolojik zarlardan geçişinde taşıt proteinleri rol oynar. Bu proteinler etkin taşıma ile bir takım iyonların hücre zarından geçişine aracılık eder.  Na,K ATPaz bir amin pompasıdır. Kokain bu pompaya etki eden bir maddedir. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Sitoplazmik zardaki reseptörler; G-proteinleri, enzimler, iyon-kanalları gibi genellikle diğer büyük moleküllerden oluşan altbirimlerle kenetlenmiştir; ilaçların sonuçta etkisinin oluşmasına kadar götürecek olan ikinci-habercilerin (sAMP, diasilgliserolDAG, inozitol trifosfat-IP3, kalsiyum kalmodulin-CaCaM gibi) şekillenmesine yol açarlar. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkı yani diasilgliseroldür.