TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ - Deneme Sınavı - 3

Parasempatomimetikler kolinerjik ilaçlar olarak ta bilinmektedir.

Skopolamin parasempatolitik ilaçlardandır.

Basit difüzyonla geçişte bileşiğin yağdaki çözünürlüğü ve yağ/su dağılım katsayısı, iyonlaşma derecesi, zarın iki tarafındaki yoğunluk farkı önemli belirleyici unsurlardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kolaylaştırılmış difüzyon: İlaç moleküllerinin enerji harcanmaksızın taşıyıcı aracılığında taşınmasıdır; doyurulabilir ve yarışmalı olarak engellenebilir niteliktedir. Basit
geçişde olduğu gibi, ilaç molekülleri çok yoğun oldukları taraftan az yoğun oldukları tarafa doğru taşınırlar. Doğru cevap D şıkkıdır.

Bu terim, ağızdan verilen maddelerin, sistemik dolaşıma girmeden önce, mide-bağırsak içeriğinde, mide-bağırsak duvarından emilirken ve karaciğerden geçerken BT tepkimelerine maruz kalmalarını ve böylece etki kaybına uğramalarını ifade eder. Doğru cevap B şıkkıdır.

İlk-geçiş etkisine maruz kalma durumu bir maddenin damar-içi ve ağızdan verilmesini takiben bulunan eğri altındaki alanlarının (EAA) karşılaştırılması ile kolayca değerlendirilebilir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İlacın (jenerik ilaç, test ilaç, müstahzar) plazma yoğunluğu-zaman eğrisi referans ilaç (hakem ilaç) ile çakışıyorsa veya farklılık kabul edilebilir sınırlar içinde ise (%80-125 sınırları içinde) iki madde biyoeşdeğer olarak kabul edilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Organik klorlu insektisidler (DDT, lindan gibi) ve tiyopental yağ dokuda; tetrasiklinler ve kurşun kemik dokuda; grizeofulvin deri, tırnak, kıl gibi keratinli yapılarda; iyot
tiroid bezinde; kalp glikozidleri ve morfin karaciğerde; kalp glikozidleri kalp kası ve çizgili kaslarda daha fazla birikirler. Doğru cevap B şıkkıdır.

Lidokain ve aspirinin metabolitleri kendisinden daha zayıf etkilidir. Fenilbutazon ve diazepam ilaçlarının metabolitleri ana ilaç kadar etkilidir. İmipraminin metaboliti desipiramin ise ana ilaçtan daha etkili metabolittir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Bir madde bir reseptör veya hedef noktayı etkiliyor ve etkiyi başlatıyorsa bu agonist olarak tanımlanır. Doğru cevap C şıkkıdır.

İlacın etkisini değiştiren canlı ile ilgili faktörler; tür, yaş, kalıtım, ırk ve gebeliktir. Doğru cevap E şıkkıdır.

İlaçların vücutta belli bir organı, dokuyu veya etkeni (bakteri, parazit gibi) etkileyebilmeleri için, etki yerindeki miktarın belli bir eşik değeri (en küçük etkili miktar veya yoğunluk) aşması gerekir. Etki yerine varmanın ilk aşamasını ilacın uygulama yerinden emilmesi, ikinci aşamasını da kan dolaşımı vasıtasıyla bu kesimlere dağılması oluşturur. Emilme, ilacın uygulandığı yerden kan dolaşımına girmesi olarak tanımlanır. Normal olarak ilaçlar vücuda deri, sindirim, solunum ve parenteral yollarla girerler. Emilme bakımından hayvan türleri veya grupları arasında önemli fark vardır; yağda iyi çözünen maddeler etçillerde (kedi, köpek gibi) otçullara (koyun, sığır gibi) göre daha kolay ve iyi emilirler.

Basit geçiş: İlaçların çoğu biyolojik zarları basit difüzyonla geçer. Küçük molekül ağırlıklı ve yapılarında suyu seven gruplar bulunan bileşikler zardaki kanallar, büyük molekül ağırlıklı ve yağı seven grup taşıyan bileşikler ise lipid zar vasıtasıyla geçerler. Basit difüzyonla geçişte bileşiğin yağdaki çözünürlüğü ve yağ/su dağılım katsayısı, iyonlaşma derecesi, zarın iki tarafındaki yoğunluk farkı önemli belirleyici unsurlardır. Bir maddenin molekülünde alkol (OH), amid (CO.NH2 ) ve karboksil (COOH) gruplarının bulunması sudaki; benzen halkası, hidrokarbon zinciri, steroid çekirdek, alkil, aril gibi grupların bulunması yağdaki çözünürlüğünü kolaylaştırır.

Etkin taşıma, sinir uçlarında amin yapılı nöromedyatörlerin (dopamin, noradrenalin) sinir ucuna alınmasında (burada amin pompası diye bilinir) da rol oynar.

Pinositoz: Endositoz (fagositoz) olarak da bilinen bu esasta hücre zarının cepe benzer şekilde bir girinti yaparak dış ortamda bulunan sıvı haldeki damlacığın buraya alınıp içeriğinin stoplazma ile birleştirilmesi olayıdır; oluşum yönünden sadece katı taneciklerin hücreye alınmasına aracılık eden fagositoza çok benzer. Pinositoz özellikle büyük molekül ağırlıklı maddeler ile kolloidlerin emilmelerinde; bazı zehirli veya yabancı maddelerin dalak ve karaciğerdeki retikulo-endotelyal sistem (RES), alveollerdeki katı taneciklerin alveoler fagositler tarafından uzaklaştırılmasında önem taşır. Fagositozla 200-400 bin molekül ağırlıklarındaki botulismus zehiri bile sindirim kanalından emilebilir, zehirlenme ve ölüme yol açabilir.

Bu yönden basit difüzyonu etkileyen olaylardan özellikle ilaç molekülünün büyüklüğü, iyonlaşma oranı, su veya yağdaki çözünürlüğü önemlidir. Bir ilacın molekülü ne kadar küçükse emilmesi de o ölçüde hızlıdır. Küçük molekül ağırlıklı ve hızlı emilen maddelerin emilmesini yavaşlatmak ve böylece etki süresini uzatmak için bazen etkisiz bir maddeyle birleştirilmeye başvurulur; bazı ilaçların enantat, dekanoat, sipionat, propiyonat, benzoat gibi esterleri bu uygulamanın başlıca örnekleridir. Bazen de, özellikle antelmentik ilaçların sindirim kanalından emilmesinin yavaşlatılması ve kanal boyunca uzun süreyle etkili yoğunluklarda kalmalarını sağlamak için bu türden uygulamalara (pamoat, hidroksinaftoat esterlerinin hazırlanması gibi) başvurulur. Herhangi bir maddenin su veya yağda çözünmesi polaritesiyle (molekülde yük bulunması durumu) yakından ilişkilidir; polar bileşikler suda, polar olmayanlar da yağda iyi çözünürler. Yağ-su dağılım katsayısı büyük olduğundan, iyonize olmamış ilaç molekülleri zarları kolay geçerler; buna karşılık, yağdaki çözünürlükleri son derece az olduğundan, iyonize ilaç moleküllerinin geçişi çok sınırlıdır. Kural olarak, ortam pH’sı düştüğü ölçüde zayıf organik asitlerin iyonize olmamış kısmının oranı yükselir ve emilmeleri kolaylaşırken, zayıf organik bazların iyonize moleküllerinin oranı yükselir ve emilmeleri azalır.

Biyoyaralanım terimi, damar-içi yol dışında diğer yollarla (ağız, kas-içi, deri-altı gibi) verildiği durumda, bir maddenin uygulama yerinden emilip dolaşıma geçen oranını ifade eder. Yüzde oranı ile (yani %) F değeri olarak bilinir; bir maddenin F değeri %60 denildiğinde, bu değer verilen ilaç miktarının (örneğin 1000 mg) belirtilen oranda (yani, %60) emilip vücuda girdiğini (yani, %60 x 1000 mg = 600 mg) gösterir.

Plazma proteinlerine bağlanma oranı yüksek olanlar (% 80): Aspirin, diazepam, digitoksin, fenilbutazon, furosemid, kloksasilin, koumarin

Plazma proteinlerine bağlanma oranı orta olanlar (% 50-80): Betametazon, deksametazon, kloramfenikol, lidokain, meperidin, sülfizoksazol

Plazma proteinlerine bağlanma oranı düşük olanlar (% 50): Amfetamin, ampisilin, digoksin, kafein, metisilin, morfin, sülfadiazin

Plazma proteinlerine bağlanma oranı çok düşük olanlar (<% 10)Fenobarbital, gentamisin, kanamisin, strofantin, tobramisin

Herhangi bir ilacın yarı-ömrü (plama yarı-ömrü, atılma yarı-ömrü diye de bilinir) vücutta (veya plazmada) başlangıçta bulunan miktarının yarıya inmesi için geçen süre olarak tanımlanır. Bu terim; ilaçların etki süreleri ile ilişkilidir. Yarı-ömürlerine göre ilaçlar beş grupta toplanırlar

Çok Çabuk atılanlar: Ksilazin, penisilin G

Çabuk atılanlar: Asepromazin, butorfanol, difenoksilat, ketamin

Orta hızda atılanlar: Fluniksin, tiyopental

Yavaş atılanlar: Karprofen, oksazepam

Çok yavaş atılanlar: Diazepam, digitoksin, metadon, tiroksin

Reseptör tipleri: Tip 1, 2, 3 ve 4 reseptör olarak nitelenen reseptörler vardır; bunlardan bazılarının isimleri aşağıdaki gibidir. • Tip 1 reseptörler: α-Adrenerjik reseptörler (αA-R’ler), β-adrenerjik reseptörler (βA-R’ler), muskarinik asetilkolin reseptörleri (mAk-R’ler), dopamin reseptörleri (D-R’ler), gamma-aminobutirik asit reseptörleri (GABAB-R’ler), glutamat reseptörleri (Glu-R’ler), 5-hidroksitriptamin reseptörleri (5HT1,2,4,5-R’ler), adenozin 5’-trifosfat reseptörleri (P2X-R’ler) gibi.