TEMEL VETERİNER ANATOMİ

Merkezi sinir sistemi, fötal dönemde gelişen ve kafatası boşluğu içinde yerleşmiş olan beyin ile omurga içindeki omurga kanalında yerleşmiş olan omurilikten oluşur. A, B, C ve E seçenekleri bu yapılar dahilindedir. Troklear sinir ise çevresel sinir sistemini oluşturan yapılardan biridir. Bu sebeple cevap D seçeneğidir.

Beyinde en içteki zar olan piamater’in asıl fonksiyonu organların korunmasından çok, damarlı yapısı sayesinde tüm merkezi sinir sistemi organlarının beslenmesini sağlamaktır. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

A seçeneği ata, B seçeneği kediye, C seçeneği sığıra, D seçeneği ise domuza ait ortalama beyin ağırlıklarıdır. Bir insanın ortalama beyin ağırlığı 1500 gram olduğundan doğru cevap E seçeneğidir.

Ön beyin; Encephalon’un en önde yer alan ve en büyük bölümüdür. Ara beyin (diencephalon) ve uç beyin (telencephalon) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Uç beyin, filogenetik sınıf­landırmada beynin en yeni ve en gelişmiş bölümüdür. Sağlı-sollu iki beyin yarım küresi (hemispherium cerebri) ile onların altında yerleşmiş olan nasırlı cisim (corpus callosum), çizgili cisim (corpus striatum) ve koku beyni (rhinencephalon) isimli yapılardan oluşur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Üçüz Sinir (nervus trigeminus); En kalın kafa siniridir. Hem motor, hem de duyu lif­lerinden oluşur. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Plexus cervicalis ilk dört yada beş boyun spinal sinirinin ventral dallarının birleşmesinden oluşan bir sinir ağıdır. Bu ağdan boyun bölgesindeki deri, fascia ve kaslarda dağılan dallar ile diyafram siniri nervus phrenicus çıkar. Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir.

Sempatik Sinir Sistemi; Genel olarak vücudu sürekli tetikte tutan, metabolizma hızını yükselten dolayısıyla enerji gerektiren faaliyetler sırasında baskın olan sistemdir. Kalp atım hızını, kan basıncını ve solunum sayısını arttırırken, mide ve barsakların (gastrointestinal sistemin) çalışmasını yavaşlatır. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Parasempatik sinir sistemi genel olarak vücudun dinlenme anında baskın olan ve enerji korumaya yönelik çalışan sistemdir. Parasempatik sinir sisteminin etkisi ile kalp hızı yavaşlar, kan basıncı ve solunum sayısı düşerken barsak hareketleri artar. Bu sebeple yanlış ifade içeren cevap C seçeneğidir.

Nörotransmitter: İki sinir hücresi arasındaki sinaps bölgelerinde, sinir hücreleri tarafından salgılanarak impuls iletimini sağlayan kimyasal maddelerdir. Çok sayıda nörotransmitter madde bulunmakla birlikte, sinir sistemindeki başlıca impuls taşıyıcı kimyasallar serotonin,
dopamin, asetilkolin ve gama aminobutirik asit (GABA)’tir. Nörotransmitterler etkilerini impuls iletimini hızlandırıcı ya da baskılayıcı tarzda
gösterirler.

Piamater’in asıl fonksiyonu organların korunmasından çok, damarlı yapısı sayesinde tüm merkezi sinir sistemi organlarının beslenmesini sağlamaktır. Bu nedenle beyin ve omuriliği hiçbir aralık bırakmayacak şekilde tamamen sarmış, tüm oluk ve yarıklardan organların içine doğru girmiştir.

Aksonlar hücre gövdesinden aldıkları uyarımları nörot­ransmitterler aracılığıyla diğer nöronlara ya da alıcı hücrelere iletirler. Genellikle myelin adı verilen bir kılıf ile sarılıdırlar. Yüksek miktarda lipit içerdiği için beyaz renkte görülen myelin kılıf aksonu dış ortamdan yalıtarak uyarımların daha hızlı iletilmesini sağlar.

Soğanilik, beynin kabuk kısmındaki yüksek merkezler tarafından düzenlenen solunum ve dolaşım fonksiyonlarını kontrol eder. Ayrıca sağ ve sol beyin yarım­ kürelerinden gelen lif­lerin çaprazlaştığı yerdir. Palpebral ref­leks, öksürme ve yut­ma ref­lekslerinden sorumlu çekirdekler de yine bu bölgededir.

Ara beyin, üstten ve yanlardan beyin yarım küreleri ile çevrelenmiş, dıştan yalnızca beynin alt yüzünden görülebilen bölümdür. Dört farklı kısım içerir. Bun­lardan ilki ve en büyük olanı thalamus’tur. Koku duyusu hariç tüm duyu uyarım­ larının beyin kabuğuna gitmeden önce toplandığı önemli bir gri cevher kitlesi olan bu merkezin etrafı 3. beyin boşluğu (ventriculus tertius) tarafından çevrelen­miştir.

Limbik sistem: Beyin kabuğunun altındaki bölgelerde yerleşmiş ve duyguları, içgüdüleri, dürtüleri ve davranış kontrolünü düzenleyen yapıları içine alan fonksiyonel bir sistemdir. Bu sisteme dahil olan anatomik yapılar hipotalamus, hipokampus, amigdala ve forniks ile gyrus cinguli, gyrus parahippocampalis ve gyrus subcallosus’tur.

Omurilik, beyin ile perifer yapılar arasındaki iletişimi sağlamanın yanı sıra, kas, eklem ve deri reseptörlerinden gelen uyarımların üst merkezlere geçmeden, düşünmeksizin, hızlı ve basit bir şekilde değerlendirilmesinden (spinal ref­leks) sorumlu olan kontrol merkezidir.

Üçüz Sinir (nervus trigeminus); En kalın kafa siniridir. Hem motor, hem de duyu lif­lerinden oluşur. Yamuk beyinde, köprünün yan tarafından çıkan sinirin, motor iplikleri çiğneme kaslarında dağılırken, duyu iplikleri ganglion trigemina­le’den gelen merkezi uzantılar tarafından oluşturulur. Bu sinir düğümünün peri­ferik uzantıları alın, göz, burun, üst çene, damak, alt çene, yanak bölgesi ile dilin ön 2/3’lük kesiminin duyusunu alır.

Denge-İşitme Siniri (nervus vestibulocochlearis); İç kulakta bulunan denge ve işitme merkezlerindeki reseptör sinir hücrelerinin aksonları tarafından oluşturulan sinir lif­leri soğaniliğin ventrolateral’inden beyine girerler. Kafatasın­dan dışarı çıkmayan tek beyin siniridir.

Sinir sisteminde, reseptörlerden gelen uyarımları değerlendiren en üst merkez beyindir. Organizmadaki tüm yaşamsal fonksiyonları kontrol eden beyin oldukça sağlam bir kemiksel çatı olan kafatası boşluğu içinde yerleşmiş ve beyin zarları tarafından çevrelenmiştir. Şekli, hacmi ve ağırlığı canlının filogenetik gelişimine göre, hem türler arasında, hem de aynı tür içindeki bireylerde ırk, cinsiyet ve yaşa bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Fötal dönemde beyin üç keseciğe ayrılır. Bu kesecikler daha sonra gelişim sırasına göre, arkadan öne doğru yamuk beyin (rhombencephalon), orta beyin (mesencephalon) ve ön beyin (prosencephalon) olarak adlandırılan beyin bölümlerini şekillendirir. Ön beyin de daha sonra ara beyin (diencephalon) ve uç beyin (telencephalon) şeklinde isimlendirilen iki kısıma ayrılır. Keseciklerin içinde kalan boşluklardan ise beyin boşlukları (ventriculus cerebri) denen, dört adet, içi BOS ile dolu olan alanlar oluşur.