TEMEL VETERİNER ANATOMİ

Lenf damarları lenf düğümlerini (lenfonodus) geçerken içlerine bol miktarda lenf hücresi (lenfosit) dolar. Ayrıca monosit’ler de lenfin şekilli elemanlarıdır. Lenf pıhtılaşması, kan pıhtılaşmasından daha yavaştır ve pıhtı daha yumuşaktır.

Önden arka yönde kalp; Köpek 3.-7. Kedi 4.-7. Geviş getirenlerde 2.-5. Tektırnaklılarda 3.- 6. kaburgalar arasında yer alır.

Endocardium; kalp boşluklarının iç yüzünü döşeyen ve boşluklardaki yapıları örten epitel dokusudur.

Boşluklar da, kalbin tabanı, basis cordis’in (kalbi besleyen koroner damar oluğu sulcus coronarius buraya tekabül eder) üstünde kalanlar atria cordis, altında kalanlar, ventriculi cordis (karıncık) adını alır.

Kulakçıklar ile karıncıkları birleştiren ara delikler, ostium atrioventriculare dextrum (sağ atrium ile sağ ventrikül arasında), ostium atrioventriculare sinistrum (sol atrium ile sol ventrikül arasında) kan geçişini sağlayan deliklerdir. Bu delikler üzerinde temelini fibröz dokunun oluşturduğu, üzerini, kalbin iç zarının sardığı, sağda üç (tricuspital), solda iki (bicuspital-mitral) yapraktan oluşan kapakçıklar tarafından kontrol edilirler . Atrium’lar kanı toplayıp karıncığa ileten, karıncıklar da içlerindeki kanı akciğerlere (sağ karıncık) ve tüm vücuda (sol karıncık) ileten yapılardır. Bu açıklamalardan sol karıncığın daha güçlü olması gerektiği anlaşılmalıdır.

Vana cava caudalis; arka bacakların karın boşluğu organlarının venöz kanını toplar.

Arcus aortae’den baş, boyun ve ön bacakları besleyen ana bir kol, truncus brachiocephalicus çıkar. Başı besleyen arteria carotis communis (şah damarı) bu damarın koludur.

Evcil Hayvanlarda Ortalama Nabız Sayıları: 

At dakikada 30-40 adet

Sığır dakikada 60-80 adet

Koyun-keçi dakikada 70-80 adet

Domuz dakikada 60-90 adet

Köpek dakikada 70-120 adet

Kedi dakikada 110-130 adet.

Düğümlerin şişkinliği vücudun hastalığının kanıtıdır. Kaslar arasında ve oldukça yüzlek bulunan yumrular (et lenf yumruları) mezbahalarda ve hasta muayenelerinde sıkça muayene edilen yapılardır. Lenf serum yapısında parlak sarı bir sıvıdır (plazma ve lenfositlerden oluşmuştur). Sivilceler sıkıldıktan sonra yara yerinde şekillenen parlak kırmızımsı sıvı lenftir.

Glandula thyroidea-Tiroid bezi: Salgısının çokluğu canlıyı fazla aktif yapar, azlığı ise uyuşuk bir halde kalmasına neden olur. Guatr bu bezin hastalığıdır.

Emme-basma tulumba gibi çalışan kalp (cor) göğüs boşluğunda iki akciğer arasında mediastinum medium’da yer alır. Tabanı yukarıda tepesi aşağı ve az da olsa geriye yönelik kassal bir konidir. Yerine büyük damarlar ve kalp zarı (pericardium) ile bağlanmıştır. Ortasının üst tarafındaki enlemesine boğumlama (koroner oluksulcus coronorius) ile üstte kulakçıklar (atrium) ile altta daha büyük olan karıncıklara (ventriculus) ayrılır. Evcil memelilerin yanlardan basık göğüs kafesinin şekline uygun olarak kalp ucu, göğüs kemiğine (sternum) dik olarak durur. Kendi uzun ekseni çevresinde sola 90 derecelik bir dönüş yaptığından venöz bölüm sağ ve önde, arteriyel bölüm sol ve geride yer alır .

Omurgasızların pek çoğunda dolaşım sistemine gerek yoktur. Mesafeler kısa, yapılar basittir. Bunun sonucu olarak vücut içerisinde maddelerin iletimi, difüzyon (bir maddenin çok yoğun ortamdan, az yoğun ortama geçmesi) ve vücut hareketinden doğan iç sıvıların hareketi ile olur. Vücut büyüdüğünde ve daha karışık yapılara sahip olduğunda belli bir iletim sistemine yani dolaşım sistemine gereksinim doğmaktadır. Omurgalılarda dolaşım sisteminin görevi, hücrelere, yaşamları ve
çalışmaları için (doku sıvısı aracılığı ile) madde iletimi ve oluşan artıkların oradan uzaklaştırılmasıdır. Dokular devamlı olarak, akciğerlerden sağlanan oksijen ile barsaklardan, depo ve yapım merkezlerinden (özellikle karaciğer) sağlanan gıda maddeleri ile yakın olarak ilişkilidir. Atıklardan karbondioksit akciğerlerden, nitrojenli maddeler böbreklerden, fazla su ter ile deriden vücut dışına çıkarılırlar. Bunun dışında dolaşım sistemi hücre sağlığı için gerekli iç dengeyi sağlar. Devamlı sıvı dolaşımı vücudun her yerinde eşitliği sağladığı gibi vücut ısısını da her tarafta eşitler. Ayrıca dolaşım sistemi vücuda giren yabancı yapıları da yok eder. Sistem temel öğe kan ile kanın içinde dolaştığı borusal yapılar, damarlar ve bu dolaşımın güç kaynağı (itici-emici) olan, istemsiz çalışan, kassal bir koni, kalpten oluşur.

Kalp duvarının yapısı;

- Pericardium (perikardiyum)
- Myocardium (miyokardiyum)
- Endocardium (endokardiyum) olmak üzere dıştan içe üç katmandan oluşur.

Pericardium: Fibröz ve seröz yapraklardan oluşmuş, kalbi çepeçevre saran kesedir. Dışta fibröz yaprak, pericardium fibrosum, büyük damar köklerini sardıktan sonra altta kalbi sternum veya diaphragma’ya bağlar. Fibröz yaprağın iç yüzü ile kalbin üzerini saran yaprak, pericardium serosum’dur. Pericardium serosum’un kalbi saran bölümüne, epicardium denir.

Myocardium: Kalp duvarını oluşturan en güçlü katman kalp kası, myocardium’dur. Bu katman kalp karıncıklarında, atrium’lara göre çok güçlüdür. Aynı zamanda sol boşlukları saranlar, sağ tarafınkilerden daha kuvvetlidir.

Endocardium: Kalp boşluklarının iç yüzünü döşeyen ve boşluklardaki yapıları örten epitel dokusudur.

Ön ve sağ tarafdaki atrium dextrum ve ventriculus dexter (sağ yarım) venöz kan taşırlar. Arka ve sol taraftaki atrium sinistrum ile ventriculus sinister (sol yarım) arteriyel kan taşırlar.

Genel dolaşım venaları iki sistem şekillendirir. Bunlar akciğerlerden sol atrium’a arteryel kan getiren venae pulmonales adındaki damarlardır. Vücuttan sağ atrium’a venöz kan getiren damarlar;
• Vena cava cranialis (baş, boyun ve ön bacakların venöz kanını toplar)
• Vana cava caudalis (arka bacakların, karın boşluğu organlarının venöz kanını toplar)
• Vena azygos (göğös boşluğu ön yarımının sağ ya da sol tarafının venöz kanını toplar)
• Kalbin özel venalarının açıldığı sinus coranarius

Vena (venöz kan damarı): Kanın kalbe iletimini sağlayan tüm damarlara vena denir. Sayısal olarak atardamarlardan iki kat daha fazladır. Venalar genelde yüzlek ve derin olmak üzere ikiye ayrılır. Derin olanlar çoğunlukla bir artere eşlik eder. Venöz kan damarları incedir. İç boşlukları geniştir. Esnektirler. Bacak venlerinin içinde çukurları kalbe yönelik kapakçıklar bulunur. Venler genellikle damar içi, intravenöz (I.V.) ilaç uygulamaları ve kan alımı amaçlı olarak kullanılır.

Kalpten çıkarak tüm vücuda yayılan damarlara arter denir. İçerisinde oksijenlenmiş kan bulunur. Arterler çoğunlukla derinde seyrederler. Kemiklerin yakınında ve eklemlerin bükülme yüzeylerinde bulunur. Sol karıncıktaki arteriyel kan en büyük arter aorta’ya pompalanır. Aorta’nın kolları kanı vücudun bütün organ ve dokularına ulaştırır. Arteriyel kan damarlarının duvarları kalın, iç boşlukları azdır. Venalarda orta katmanda daha az kas lifleri yer aldığından duvarları incedir.

Omurgalılarda kardiovasküler sistemin yanında bir de lenf sistemi gelişmiştir. Damarlarının duvar yapısı kan damarlarına benzer. Lenf kanalları seyirleri boyunca birkaç lenf düğümüne girer, çıkarlar. Şu halde lenf sistemine kanallardan sonra bir de lenf düğümleri dediğimiz ve vücudun koruma hücrelerini (lenfosit) yapan düğümler dâhildir. Düğümler hemen hemen her organ çevresinde, kaslar arasında, vücut boşluklarında bulunur. Düğümlerin şişkinliği vücudun hastalığının kanıtıdır. Lenf serum yapısında parlak sarı bir sıvıdır (plazma ve lenfositlerden oluşmuştur).

Hipofiz ön lobundan salgılanan hormonlar:
a. Tiroid uyarıcı hormon, triod bezine etkir.
b. Adrenocorticotrop hormon, böbrek üstü bezine etki eder.
c. Gonadotrop hormonlar, ovarium ve testislere etki ederler
d. Follikül uyarıcı hormon, yumurtalıktaki follikülleri uyarır.
e. Prolaktin, süt salgılanmasına etki eder.
f. Somatotrop hormon, protein sentezini uyarır.

Pankreas: İnsulin ve glukagonu yapar. Kan şekeri düzeyini ayarlar.