TEMEL VETERİNER ANATOMİ

Vücutta pek az miktarda oksijen depo edildiği için, metabolizmanın sürekliliği hücrelere kesintisiz olarak oksijen sağlanmasına bağlıdır. Hücrelerin çoğu oksijensiz kalınca çok çabuk ölürler. Özellikle beyin hücreleri birkaç dakika içinde tamir edilemeyecek şekilde zarar görürler.

Organizmada oksijenin kullanılması ve karbondioksitin uzaklaştırılması işi birlikte yürür. Karbondioksitin hücre vücut sıvısından uzaklaştırılması zorunludur. Hayvanların oksijen kullanılıp karbondioksit meydana getirmesi ve enerjiyi ATP (adenozin trifosfat) gibi biyolojik olarak kullanabilir şekle dönüştürme sürecini tanımlamak için solunum (respiration) terimi kulanılır.

Gevişgetirenlerde özellikle sığırda burun delikleri ile üst dudak derisi farklılaşarak, merme (planum nasolabiale) olarak isimlendirilen özel yapıyı oluşturur.

Külahsı yapıların üzeri mukoza ile kaplandığında, concha nasalis adı verilir. Burun boşluğunda üst (concha nasalis dorsalis), orta (concha nasalis media) ve alt (concha nasalis ventralis) olmak üzere üç konka yer alır. Bu konka’lar arasında üç yol şekillenir. Birinci yol, burun kemiği ile üst konka arasında yer alan meatus nasi dorsalis, bu bölgede koku sinirlerinin hücreleri yer aldığından buraya koku yolu denir. Sinus yolu olarak tanımlanan ikinci yol, meatus nasi medius üst ve alt konka’lar arasında yer alır. Alt konka ile burun boşluğu tabanı arasında yer alan yol, meatus nasi ventralis, solunum yolu olarak isimlendirilir. Mide sondalarının uygulandığı yerdir.

Yutak (pharynx), ağız boşluğu ile yemek borusunu, burun boşluğu ile gırtlağı (larynx) birleştiren kassal ve zarsal huni şeklinde bir yapıdır. Solunum ve sindirim yollarının kavşak bölgesidir.

II. ve IV. ifadeler gırtlak yapısını anlatmaktadır.

Larynx kıkırdaklarının biri çift, diğerleri tektir. Bunlar;

Epiglottis: Gırtlağı kapar, solunum yollarını yabancı maddelerden korur.

Cartilago thyreoidea (kalkansı kıkırdak): Larynx kıkırdaklarından en büyüğüdür. Gırtlağı alt ve yanlardan sarar.

Cartilago cricoidea (yüzüksü kıkırdak): Şekli mühür yüzüğe benzer.

Cartilago aryhtenoidea (ibriksi kıkırdak): Larynx’in çift olan kıkırdağıdır.

Plica vocalis ses tellerine denir.

Soluk borusu, halka şeklinde, üstte uçları genişleyebilme olanağı sağlamak üzere birbirleri ile karşı karşıya gelen kıkırdaklar (cartilago trachealis) ile bunları birbirine bağlayan ve saran bağ doku kas ve mucosa’dan yapılmış borusal organdır. Kıkırdak yapı organın devamlı açık kalmasını sağlar. Soluk borusunun uzunluğu kıkırdak sayısı ve hayvan türlerine göre değişir. Soluk borusu bulunduğu bölgelere göre, boyun ve göğüs bölgesi olmak üzere iki bölüm halindedir. Soluk borusu akciğerlere girmeden önce göğüs içerisinde iki kola (bifurcatio trachealis) ayrılır. Bu kollar akciğerlerin içine (bronchus principalis dexter ve sinister) girer.

Akciğerler, göğüs boşluğunda bulunan ve burayı hemen hemen tamamıyla dolduran sağ ve sol iki organdır. Sivri ucu öne yönelik bir üçgen prizmaya benzetilebilir. Rengi gülpembedir. Yumuşak adeta süngersi bir yapıya sahiptirler. Suya atıldığında içinde hava bulunduğundan yüzer. Ölü doğanların akciğeri batar. Hayvan türlerine göre farklı bir loplanmaya sahiptirler. Loplanma en fazla gevişgetirenlerde, en az tek tırnaklılardadır.

Sol akciğer (pulmo sinister)

1-  Ön lop (lobus cranialis); gevişgetirenler, etçil ve domuzda parçalı

ön parça (pars cranialis)

arka parça (pars caudalis)

2-  Arka lop (lobus caudalis)

Köpeklerde sağ lobus cranialis’in ucu yuvarlak, sol lobus cranialis’in ucu sivridir. Kedide her iki tarafın ucu sivridir. Ruminant sağ ve sol akciğerinde, etçil ve domuz sol akciğerinde ön lop iki parça halindedir.

Loplanmalar hayvan türlerine göre farklılık- lar gösterdiği gibi, sağ ve sol akciğerler arasında da farklılıklar gösterir. Gevişgetirenlerde sağ ve sol akciğerinde, etçil ve domuz sol akciğerinde ön lop iki parça halindedir.

Göğüs boşluğu içindeki akciğerler pleura’nın oluşturduğu çift katlı zardan oluşan kese içinde yer alırlar. Pleura’nın göğüs kafesini örten dış katına pleura parietalis, iç ve akciğeri örten katına ise pleura visceralis denir. Pleura’nın bu iki katı arasında cavum pleurae bulunur. İki akciğer arası boşluğa mediastinum denir. Mediastinum’da kalp, yemek borusu, büyük damarlar, mediastinal lenf yumruları ve sinirler bulunur.

Gevişgetirenlerde özellikle sığırda burun delikleri ile üst dudak derisi farklılaşarak, merme (planum nasolabiale) olarak isimlendirilen özel yapıyı oluşturur.

Yutak (pharynx), ağız boşluğu ile yemek borusunu, burun boşluğu ile gırtlağı (larynx) birleştiren kassal ve zarsal huni şeklinde bir yapıdır. Solunum ve sindirim yollarının kavşak bölgesidir. Boşluğuna, cavum pharyngis denir. Bu boşluğu, yumuşak damak (palatum molle) iki bölüme ayırır. Boşluğun üst bölümünde geniz(nasopharynx) yer alırken, alt tarafında sindirimle ilgili bölüm (oropharynx) yer alır.

Hayvanların çoğunda hidrojeni bir öncekinden alıp bir sonrakine ileten bir seri kimyasal bileşik vardır. Canlı metabolizmasında son hidrojen alıcısı oksijen olup bu sonunda suya dönüşür.

Oksijenin kullanılması ve karbondioksidin uzaklaştırılması birbirini takip eden değil, birbiriyle aynı anda gerçekleşen süreçlerdir.

Solunum sistemi havayı ileten yollar ile gaz değişimini sağlayan esas organdan oluşan bir sistemdir. Şu bölümlerden meydana gelmiştir:
• Havayı ileten yollar
√ Burun (nasus)
• Burun delikleri (nares)
• Burun boşluğu (cavum nasi)
√ Yutağın solunumla ilgili bölümü (nasopharynx)
√ Gırtlak (larynx) Hava borusu (trachea)
• Değişim organı
√ Akciğer (pulmo)

Gevişgetirenlerde özellikle sığırda burun delikleri ile üst dudak derisi farklılaşarak, merme (planum nasolabiale) olarak isimlendirilen özel yapıyı oluşturur. Bu bölge hayvanın sağlık aynası olarakta tanımlanabilir (sağlıklı hayvanlarda üzeri nemli).

Sinus yolu olarak tanımlanan ikinci yol, meatus nasi medius üst ve alt konka’lar arasında yer alır. Alt konka ile burun boşluğu tabanı arasında yer alan yol, meatus nasi ventralis, solunum yolu olarak isimlendirilir. Mide sondalarının uygulandığı yerdir.

Yutak (pharynx), ağız boşluğu ile yemek borusunu, burun boşluğu ile gırtlağı (larynx) birleştiren kassal ve zarsal huni şeklinde bir yapıdır. Solunum ve sindirim yollarının kavşak bölgesidir.

Larynx kıkırdaklarının biri çift, diğerleri tektir. Bunlar;
Epiglottis: Gırtlağı kapar, solunum yollarını yabancı maddelerden korur.
Cartilago thyreoidea (kalkansı kıkırdak): Larynx kıkırdaklarından en büyüğüdür. Gırtlağı alt ve yanlardan sarar.
Cartilago cricoidea (yüzüksü kıkırdak): Şekli mühür yüzüğe benzer.
Cartilago aryhtenoidea (ibriksi kıkırdak): Larynx’in çift olan kıkırdağıdır.

Loplanmalar hayvan türlerine göre farklılıklar gösterdiği gibi sağ ve sol akciğerler arasında da farklılıklar gösterir.
Buna göre loplanma aşağıdaki gibidir:
Sağ akciğer (pulmo dexter)
1- Ön lop (lobus cranialis)
ön parça (pars cranialis)
arka parça (pars caudalis)
2- Arka lop (lobus caudalis)
3- Eklenik lop (lobus accessorius)
4- Orta lop (lobus medius)
Sol akciğer (pulmo sinister)
1- Ön lop (lobus cranialis); gevişgetirenler, etçil ve domuzda parçalı
ön parça (pars cranialis)
arka parça (pars caudalis)
2- Arka lop (lobus caudalis)