TEMEL VETERİNER ANATOMİ

Kanatlılarda bel (lumbal) ve sakral omurlar biribiriyle kaynaşarak os lum­

bosacrale’yi oluşturur.

Doğru cevap a'dır.

Göz çukuru (orbita) kafatasına (cranium) göre memelilerle kıyaslandığında

oldukça büyüktür.

Doğru cevap b'dir.

Cranium cerebrale kemikleri olarak arda kafa kemiği (os occipitale), kamamsı kemik (os sphenoidale), duvar kemiği (os parietale), alın kemiği (os frontale) ve şa­ kak kemiği (os temporale) sayılabilir. Memelilerden farklı olarak ara duvar kemiği (os interparietale) bulunmaz. Kalbur kemiği (os ethmoidale) cranium cerebrale’nin bir paçası değildir. Orbitanın baskısıyla öne doğru kaymıştır. Bu nedenle cranium viscerale grubunda değerlendirilir.

Cranium viscerale kemikleri ise; gözyaşı kemiği (os lacrimale), burun kemiği (os nasale), kesici diş kemiği (os incisivum), üst çene kemiği (os maxillare), el­ macık kemiği (os zygomaticum), damak kemiği (os palatinum), kanatsı kemik (os pteryoideum), saban kemiği (os vomer), alt ve üst çeneyi birleştiren kemik (os qu­ adratum) ve alt çene kemiğinden (mandibula) oluşur.

Doğru cevap c'dir.

Omurga veya omur sütunu, boyun (cervical), sırt (thoracal), bel (lumbal), sağrı (sacral) ve kuyruk (caudal) omurlarından oluşur.

Doğru cevap d'dir.

Dalak (Lien)

Dalak midenin hemen yakınında, karaciğerin sağ lobunun üst tarafında yeralan bir organdır. Genelde lacivertimsi­kahve bir renkte görülür. Kanatlılarda dalak küre veya yumurta biçiminde olmasına rağmen su kuşlarında üçgen şekillidir. Ya­ pısal ve fonksiyonel olarak dalak, kan üreten bir organ olsa da, bağışıklık sistemi­ nin de çok önemli bir elemanıdır.

Doğru cevap e'dir.

Ard Gırtlak (Larynx caudalis, Syrinx)

Syrinx soluk borusunun ikiye çatallanıp akciğerlere girdiği noktada bulunan bir organdır. Ötme, kur yapma, avını şaşırtma gibi birçok ses faaliyeti için gerekli olan kanatlılara özgü bir ses organıdır.

Doğru cevap a'dır.

Hava Keseleri (Sacci Pneumatici)

Solunum sistemine ait ince duvarlı keselerdir. Küçük kanallar vasıtası ile akciğer­ ler ile iştirak halindedir. Temel çalışma prensibi ağırlığı arttırmadan hacmi arttı­ rarak uçmayı kolaylaştırmaktır. Uçuş anında keseler hava ile dolar. Bu keseler aynı zamanda bazı kemiklerdeki hava boşlukları ile de bağlantılıdır.

Doğru cevap b'dir.

Ürettikleri salgıları ya da diğer adıyla hormonları kan dolaşımına aktararak hedef organlara ulaşmasını sağlayan salgı üretici bezlere endokrin bezler denir. Endok­rin bezler, bu bezlerin ürettiği hormonlar ve hormonların oluşturduğu fizyolojik aktivitenin tamamına birden endokrin sistem adı verilir.

Doğru cevap c'dir.

Merkezi sinir sistemini beyin (cerebrum), beyincik (cerebellum), omurilik soğanı (medulla oblongata) ile omurilik (medulla spinalis) şekillendirir. Beyin, beyincik ve omurilik soğanı birlikte merkezi sinir sisteminin temel parçası sayılabilecek olan encephalon’u şekillendirir.

Doğru cevap d'dir.

Tat organı (organum gustus) yutak, ağız boşluğu özellikle dilin arka bölümü ve dilaltı mukozasında bulunan ve tat tomurcuğu olarak bilinen kemoreseptörler tarafından şekillendirilir. Kanatlılar bu şekilde gıdaları seçebilir ve kendisi için daha faydalı olabilecek olanları bu organdan gelen uyartılar vasıtasıyla muhteme­ len içgüdüsel olarak değerlendirebilirler.

Doğru cevap e'dir.

Kanatlılarda uçmayı kolaylaştıran faktörlerin başlıcaları şunlardır;
1. Ön bacaklar (ekstremiteler) farklılaşarak kanat biçimini almıştır.
2. Vücudun hemen her tarafı ağırlığı arttırmadan, hacmi genişletmek amacıyla uzun tüylerle kaplanmıştır.
3. İskelet kemiklerinin bir kısmı ağırlığı azaltmak amacıyla kemik iliği yerine
hava dolu keseleri içerir.
4. Kanatlılarda idrar kesesi yoktur, dolayısıyla idrar depolanması söz konusu
olmadığı için vücudun genel ağırlığı azaltılmış olmaktadır.
5. Erkek bireylerde testisler karın boşluğu içerisine gizlenmiştir ve sadece kızgınlık döneminde ağırlığı ve hacmi artar.
6. Kanatlılarda dişler, ağırlığın azaltılması amacıyla teşekkül etmemiştir.
7. Yumurtlama yoluyla ürerler. Böylelikle yavru vücutta taşınmaz.
8. Göğüs kemiğinin alt yüzünde havayı yarmaya yarayan aşağıya doğru sivrilmiş, carina isimli bir çıkıntı bulunur.
9. Son kuyruk omurları birleşmiş ve pygostyl denilen bir kemik halini almıştır.
Bu yapı uçma esnasında dümen görevi görür.

Kanatlılar ve memeliler arasındaki başlıca kemik ve iskelet farklılıkları şunlardır:
1. Kanatlılarda üst çene, memelilerden farklı olarak az da olsa hareketlidir.
2. Göz çukuru (orbita) kafatasına (cranium) göre memelilerle kıyaslandığında
oldukça büyüktür.
3. Kanatlılarda alt çene (mandibula) 11 kemikten oluşur.
4. Alt çene, üst çeneye (maxilla) küçük bir kemik vasıtası ile eklemleşir.
5. Kanatlılarda ard kafa kemiğinde (os occipitale) memelilerden farklı olarak omurgayla eklemleşen çıkıntı (condylus occipitalis) tektir.
6. Memelilerde boyun omurları (vertebrae cervicales) her zaman 7 adet iken
kanatlılarda 12-18 arasında değişir.
7. Kanatlılarda bel (lumbal) ve sakral omurlar biribiriyle kaynaşarak os lumbosacrale’yi oluşturur.
8. Memelilerin aksine ilk çift kaburga (costa) göğüs kemiğine (sternum) bağlanmamış, geri kalanlar ise sternum’a direkt ve kemiksel olarak bağlanmıştır.
9. Memelilerdan farklı olarak ön bacak kemeri tam olarak oluşmuştur ve bu
kemeri kürek kemiği (scapula), gagamsı kemik (os coracoides) ve köprücük
kemiği (clavicula) birlikte şekillendirir.
10.İki clavicula ortada birleşerek lades veya çatal kemiğini yani furcula’yı oluşturur.
11. Ön ayak bilek kemiklerinden (ossa carpi) sadece 2 adedi mevcuttur.
12. Kanatlılarda arka ayak bilek kemiklerinin (ossa tarsi) üst sırası baldır kemiği ile alt sırası ise ayak tarak kemikleri ile (ossa metatarsalia) kaynaşmış
durumdadır.
13. Evcil kanatlıların arka ayaklarında 4 parmak vardır. Her parmaktaki parmak kemiği (phalanx) sayısı parmak numarasından 1 fazladır. Örn. 2. parmakta 3 adet parmak kemiği bulunur.

Kafa kemikleri cranium cerebrale ve cranium viscerale olmak üzere iki bölümde incelenir.
Cranium cerebrale kemikleri olarak arda kafa kemiği (os occipitale), kamamsı
kemik (os sphenoidale), duvar kemiği (os parietale), alın kemiği (os frontale) ve şakak kemiği (os temporale) sayılabilir. Memelilerden farklı olarak ara duvar kemiği(os interparietale) bulunmaz. Kalbur kemiği (os ethmoidale) cranium cerebrale’nin bir paçası değildir. Orbitanın baskısıyla öne doğru kaymıştır. Bu nedenle cranium viscerale grubunda değerlendirilir.

Tavukta(horozda) 14, Ördekte 14, Kazda 17, Güvercinde 12 adet boyun omuru bulunur.

Uçucu kuşlarda göğüs kemiğinin altındaki ibiksi çıkıntı aerodinamik yapısı ile havayı yarmaya yardım eder. Bu kısma carina ismi verilir.

Evcil kanatlıların ön ayaklarında 3 adet parmak vardır.

Evcil kanatlıların arka ayaklarında ise 4 parmak vardır.

Kuşların göğüs kasları uçma faaliyeti nedeniyle yaşamları boyunca en çok kullanmaları ve en güçlü olması gereken kas gruplarıdır. Dolayısıyla bu kaslar diğer tüm vücut bölümlerindeki kaslardan kütlesel olarak daha fazladır. Göğüs ve karın kaslarının ortak görevi solunuma yardımcı olmaktır. Karın kasları, dışkılama ve dişi kuşların yumurtlama faaliyetinde de etkindir. Ön ekstremite kasları temel olarak kanatlara uçma yeteneğini kazandırır. Periyodik olarak kanadı ileriye uzatma, havayı kanat altına alma ve geriye itme hareketi yaparak uçma işlevini gerçekleştirirler. Arka ekstremite kasları kuş türüne göre değişen tüneme, avlama, koşma vb. aktiviteleri üstlenirler. Bunların yanında vücudun ağırlığını taşımaları sebebiyle göğüs kaslardan sonra en gelişmiş kas grubudur.

Kuşlarda dişler, dudaklar ve yanaklar bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra memelilerde olduğu gibi kendine özgü bir şekli, boşluğu olan, sınırları belirgin bir yutak da (pharynx) kanatlılarda mevcut değildir. Kanatlı da yutak; dil ve damak papillaları vasıtası ile ayırt edilir. Kuşlarda yemek borusundan sonra mide; bezsel mide (proventriculus,ventriculus glandularis) ve kassel mide (ventriculus, ventriculus muscularis) olmak üzere iki kompartımanlıdır. Bezsel mide karaciğerler arasında orta (median) hat üzerinde yer alır. Yemek borusunun devamı görünümündedir. Adından da anlaşılacağı gibi bezsel midede sindirime yardımcı salgılar üreten salgı bezleri mevcuttur. Kassel mide ise bezsel mideden sonraki kısımdır. Yanlardan basık bir küre görünümündedir. Mekanik sindirimde görevli bölümdür. Düz kas niteliğinde
güçlü kaslardan oluşur. Tohum, dane vb. şekilde beslenen kanatlılar zaman zaman küçük taş veya kum parçacıkları yutarlar. Bu parçacıklar kassel mide içerisine yerleşerek öğütücü vazifesi görür ve mekanik sindirime yardımcı olur. Parçacıkların öğütme etkisi vasıtasıyla mekanik sindirim çok daha etkin gerçekleşmiş olur. Kassel mideye taşlık da denmektedir.

Bağırsaklar memelilerde olduğu gibi ince (intestinum tenue) ve kalın (intestinum crassum) olmak üzere iki bölümde yapılanmıştır. Kassel mideden hemen sonra ince bağırsakların ilk bölümü olan oniki parmak bağırsağı (duodenum) başlar. Sonrasında ince bağırsakların en uzun kısmı olan boş bağırsak (jejunum) gelir. Bu bölümün uzunluğu tavukta 103-112 cm arasında olabilir. İnce bağırsaklar kıvrık bağırsak (ileum) ile sonlanır ve kalın bağırsaklara açılırlar. Kalın bağırsaklara açılma; kör bağırsak (caecum) ile düz bağırsak (rectum veya colon) başlangıç kısmı arasına olur. Kanatlıları memelilerden ayıran çok önemli bir fark da kuşların çift kör bağırsağa (caecum) sahip olmasıdır. Kuşlarda biri sağda biri solda olmak üzere
iki adet cecum bulunur.