Duyu Organları

• Uyarıları almaya yarayan bir organ
• Alınan bu uyarıları merkezi sinir organına getiren bir sinir
• Merkezi sinir organında, gelen bu uyarıları duyuya çeviren ve değerlendiren bir merkez 

Burun boşluğunun tabanında septum nasi’nin her iki tarafında arkası kör olarak sonlanan tubuler organa organum vomeronasale (Jacobson organı) denir. Dördüncü azı dişinden canin diş bölgesine kadar uzanan organum vomeronasale ductus incisivus’a bağlanmıştır. Böylece ağız boşluğu ile burun boşluğunun birbiri ile ilişki kurması sağlanmış olur. Bu organ özellikle etçilde ağız içindeki besinin kokusunu ve kısmen de tatını almada görev yapmaktadır.

Dil üzerinde tad almayı sağlayan üç tür papilla bulunur. Bunlardan mantar benzeri papillalar (papillae fungiformes) dilin hemen her tarafına serpilmiş olmakla birlikte daha çok dilin uç apex linguae ve dilin gövdesinin (corpus linguae) üstünde yer almış olan papillalardır. Hendeksi papillalar, (papillae vallatae) dilin kökü yakınında (radix linguae) dilin üst kısmında bulunurlar. Bu papilla’ların çevresi hendek biçiminde çukurdur. Yüksekliği dil mukozasının seviyesini aşmaz. Papillae vallatae’nın sayısı dilin bir yarımında at ve domuzda 1 adet, sığırda 8-17 adet, küçük gevişgetirenlerde 18-28 adet, köpekte 2-3 adet kadardır. Yaprak benzeri papillalar (papillae foliatae) gevişgetirenlerde bulunmaz. Transversal yönde ve birbirine paralel birtakım mukoza oluklarından meydana gelmiştir. Dil kökünün yakınında corpus linguae’nın yan tarafında dil ile damak arasında yer almıştır. Genel olarak dilin bir yarımında bir adet olarak bulunur.

Görüntüyü netleştirmek için lens’in odak uzaklığını ayarlamasına akomodasyon denir. Göz dinlenme anındayken uzağa ayarlıdır. Yakındaki cismin görülebilmesi için lens’in ışığı daha fazla kırması, yani ortasının kalınlaşması gerekir. Yoksa görüntü retina’nın arkasına düşer. Corpus ciliare’de yer alan m.ciliaris kasılırsa
fibrae zonulares gerginliği azalır lens’in iki yüzününde dışbükeyliği artar. Böylece gözün yakına uyum yapması sağlanır. Kasın gevşemesi ile lens’in konveksliği azalır. Böylece uzaktaki cismin görünmesi sağlanır.

• Tunica fibrosa bulbi
• Tunica vasculosa bulbi
• Tunica nervea bulbi (retina)

İki yüzü de dış bükey olan renksiz, saydam ve hafif yumuşak bir yapıda olan lens, dışarıdan göze gelen ışığı kırarak cisimlerin net olarak görünmesini sağlar.

Gözün eklenti organları, anatomik olarak göz çukuru (orbita), göz küresini ve göz kapağının iç yüzünü saran seröz zar (tunica conjunctiva), göz kapakları (palpebrae), gözyaşı organı (apparatus lacrimalis) ve göz kaslarından (mm. bulbi) oluşmaktadır.

Göz küresinin hareketi sağlayan göz kaslar üç ayrı kas grubundan oluşur. Bunlar düz seyirli kaslar (mm. recti bulbi), göz yuvarını geriye çeken m. retractor bulbi ve verev seyreden kaslardır (mm. obliqui bulbi).

Scutulum

Östaki borusu (tuba auditiva)

M.stapedius

Kemiksel iç kulak (labyrinthus osseus), giriş kısmı (vestibulum), kemiksel yarım halka kanalları (canales semicirculares ossei) ve salyangoz (cochlea) olmak üzere üçe ayrılır.

Dışarıdan gelen ses titreşimleri kulak zarına ulaşır. Kulak zarı titreşimi kulak kemikciklerine geçirir. Oval deliği (fenestra vestibuli) kapatan kulak kemikciklerinden stapes fenestra vestibuli’den içeri girerek perilympha’i hareket ettirir. Buna bağlı olarak endolympha etkilenir ve corti organını uyarır. Corti organı’ndaki tüylü hücreler duyusal alıcılardır. Alınan duyu işitme siniri aracılığıyla merkezi sinir sistemine ulaştırılır.

Kıllar, vücudu sıcak tutmaya ve belirli bazı bölgeleri dış etkilerden korumaya yarar. Ter bezlerinin salgısı olan ter (sudor) vücut sıcaklığının azalmasını, yağ bezlerinin salgısı olan yağ (sebum) ise kılların ve derinin yumuşak kalmasını sağlar.

Mukozanın dış deriden en önemli farkı yağ ve ter bezleri ile kıllardan yoksun oluşudur.

Meme başı, boynuz, pulvinus ungulae, burun ve buradaki planumlarda yağ bezlerine rastlanmaz.

Özel deri bezleri gll.sebaceae ve gll. sudoriferae gibi bezlerin büyümesi ve değişmesi sonucu meydana gelmiş oluşumlardır. Sığırda merme (planum nasolabiale) eki gll. plani lasolabiales, koyunda medial göz açısı altındaki çukurlukta yer alan gll. sinus infraorbitales, keçilerde boynuz kökünde bulunan gll. cornuales, dış kulak yolunda görülen gll. ceruminosae, koyunda parmak arası boşluğunda yeralan gll. sinus interdigitales, köpekte anus bölgesinde gll. circumanales, evcil etçillerde aynı bölgedeki gll. paranales, koyunda inguinal bölgedeki gll. sinus inguinales bu tür bezlerdendir. Meme bezleri de (gl. mammaria) ter bezlerinin ayrı ve bağımsız biçimde gelişmesinden oluşmuştur.

• Örtü kılları
• Uzun kıllar
• Dokunma kılları

Organum digitale (tırnak), etçilde tori, atta mahmuz ve kestaneler ve geviş getirenlerde boynuzlar örnek olarak verilebilir.

Unguligrad olarak isimlendirilen tek tırnaklılar ve geviş getirenlerde tırnak yere basan organ olarak gelişmiştir. Subcutis’te organın fonksiyonuna uyarak tırnağın yerle temas ettiği taban bölgesinde kalınlaşarak esnek iplikler ve yağ dokudan oluşmuş yastıklar (torus- çoğul, tori) şekillenmiştir. Atta en gelişmiş olan torus digitalis torus ungulae adını alır. Digitigrad olarak tanımlanan etçillerde ise parmaklar yere basan organ olarak gelişmiştir. Etçilde yere temas eden yerlerde torus digitalis, torus metacarpeus, torus metatarseus ve torus carpeus yer almaktadır. Attaki az gelişmiş olan torus carpeus ve torus tarseus’a kestane, reduksiyona uğramış torus metatarseus ve metacarpeus’a ise mahmuz adı verilir.