Evcil Kanatlıların Anatomisi

• Ön bacaklar (ekstremiteler) farklılaşarak kanat biçimini almıştır.
• Vücudun hemen her tarafı ağırlığı arttırmadan, hacmi genişletmek amacıyla uzun tüylerle kaplanmıştır.
• İskelet kemiklerinin bir kısmı ağırlığı azaltmak amacıyla kemik iliği yerine
  hava dolu keseleri içerir.
• Kanatlılarda idrar kesesi yoktur, dolayısıyla idrar depolanması söz konusu
  olmadığı için vücudun genel ağırlığı azaltılmış olmaktadır.
• Erkek bireylerde testisler karın boşluğu içerisine gizlenmiştir ve sadece kızgınlık döneminde ağırlığı ve hacmi artar.
• Kanatlılarda dişler, ağırlığın azaltılması amacıyla teşekkül etmemiştir.
• Yumurtlama yoluyla ürerler. Böylelikle yavru vücutta taşınmaz.
• Göğüs kemiğinin alt yüzünde havayı yarmaya yarayan aşağıya doğru sivrilmiş, carina isimli bir çıkıntı bulunur.
• Son kuyruk omurları birleşmiş ve pygostyl denilen bir kemik halini almıştır.
  Bu yapı uçma esnasında dümen görevi görür.

• Pasif unsurlar
  • iskelet sistemleri
  • eklem sistemleri
• Aktif unsur
  • kas

• Kanatlılarda üst çene, memelilerden farklı olarak az da olsa hareketlidir.
• Göz çukuru (orbita) kafatasına (cranium) göre memelilerle kıyaslandığında
  oldukça büyüktür.
• Kanatlılarda alt çene (mandibula) 11 kemikten oluşur.
• Alt çene, üst çeneye (maxilla) küçük bir kemik vasıtası ile eklemleşir.
• Kanatlılarda ard kafa kemiğinde (os occipitale) memelilerden farklı olarak
  omurgayla eklemleşen çıkıntı (condylus occipitalis) tektir.
• Memelilerde boyun omurları (vertebrae cervicales) her zaman 7 adet iken
  kanatlılarda 12-18 arasında değişir.
• Kanatlılarda bel (lumbal) ve sakral omurlar biribiriyle kaynaşarak os lumbosacrale’yi oluşturur.
• Memelilerin aksine ilk çift kaburga (costa) göğüs kemiğine (sternum) bağlanmamış, geri kalanlar ise sternum’a direkt ve kemiksel olarak bağlanmıştır.
• Memelilerdan farklı olarak ön bacak kemeri tam olarak oluşmuştur ve bu
  kemeri kürek kemiği (scapula), gagamsı kemik (os coracoides) ve köprücük
  kemiği (clavicula) birlikte şekillendirir.
• İki clavicula ortada birleşerek lades veya çatal kemiğini yani furcula’yı oluşturur.
• Ön ayak bilek kemiklerinden (ossa carpi) sadece 2 adedi mevcuttur.
• Kanatlılarda arka ayak bilek kemiklerinin (ossa tarsi) üst sırası baldır kemiği ile alt sırası ise ayak tarak kemikleri ile (ossa metatarsalia) kaynaşmış
  durumdadır.
• Evcil kanatlıların arka ayaklarında 4 parmak vardır. Her parmaktaki parmak kemiği (phalanx) sayısı parmak numarasından 1 fazladır. Örn. 2. parmakta 3 adet parmak kemiği bulunur.

Cranium cerebrale kemiklerinde memelilerden farklı olarak ara duvar kemiği (os interparietale) bulunmaz. Cranium viscerale kemiklerinde ise kesici diş kemiği (os incisivum) adının aksine, kanatlılarda diş ihtiva etmez ve üst gaganın oluşumuna katılır. Alt çene kemiği (mandibula) ise memelilerden farklı olarak 11 adet kemiğin bir araya gelmesi ile oluşur. Ayrıca kanatlılarda memelilerden oldukça farklı bir şekle sahip olan dil kemiği de (os hyoideum) mevcuttur.

Türlere göre 12-18 arasında değişmektedir.

Carina

Evcil memeli hayvanlarda gördüğümüz eklem hareketlerinin hemen hemen hepsi kanatlılarda da mevcuttur. Yalnız yapısal olarak el ve ayak bilek kemiklerindeki farklılaşmalaradan ötürü pronation ve supination hareketleri oldukça sınırlıdır.

Kuşlarda dişler, dudaklar ve yanaklar bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra memelilerde olduğu gibi kendine özgü bir şekli, boşluğu olan, sınırları belirgin bir yutak da (pharynx) kanatlılarda mevcut değildir. Kanatlı da yutak; dil ve damak papillaları vasıtası ile ayırt edilir. Alt ve üst çene gaga’nın (rostrum) oluşmasını sağlamıştır. Gaga kuşların beslenme tarzına bağlı olarak her türde farklı şekildedir. Örneğin avcı kuşlarda delme-parçalama için gelişmiş sivri ve kavisli bir gaga mevcuttur. Dil (lingua); gaganın şekline uygun olarak gaga boşluğu içine yerleşecek şekilde sivri veya küt yapıda olabilir. Dilin ön ucu serbest ve hareketli iken arka tarafı yani kökü dil kemiğine (os hyoideum) tutunur. Tükrük bezleri (glandulae salivariae) kuşlarda da mevcuttur. Böcek, tahıl vb. su oranı düşük besinlerle beslenenlerde daha gelişmişken, balık vb. besinlerle beslenenlerde az gelişmiştir.

Kursak (ingluvies)

Ventus

Dalak

Ard gırtlak (Larynx caudalis, syrinx)

Bu sistem kuşlarda idrarı üreten böbrekleri ve idrarı cloaca’ya taşıyan üreterleri
kapsar. Deve kuşu hariç kuşlarda sidik kesesi (vesica urinaria) bulunmaz. Kanatlıda böbrekler os lumbosacrale’nin alt tarafındaki çukurlara gömülmüş tarzda yerleşmiştir. Önde pulmones, arkada ise colon ile komşudur. Evcil memelilerden farklı olarak 3 loplu bir yapıya sahiptir. Böbreklerden çıkan üreterler sağlı sollu olarak geriye doğru uzanır. Geride cloaca’nın urodeum kısmına açılarak sonlanır. Böbreklerden süzülen sıvının büyük bir kısmı geri emilir. Dolayısıyla çok az miktarda üretilen idrar dışkıyla karışık olarak cloaca’dan atılır.

Erkek bireylerde üreme sisteminin merkez organı testislerdir. Memelilerden farklı olarak testisler karın boşluğunun içinde yer alır. Uçmayı kolaylaştırmak üzere
gelişmiş bir değişikliktir. Kızgınlık dönemine giren kuşlarda testislerin büyüklüğü oldukça artar. Testislerin üzerinde bulunan kabartı memelilerdeki epididymis’e karşılık gelir. Testislerde üretilen spermatozoa epididymis’te depo edilir ve çiftleşme sırasında ductus deferens isimli bir kanal ile taşınır. Bu kanal üreterlere komşu olacak şekilde geriye doğru ilerler ve cloaca’nın urodeum kısmına açılır. Birçok kanatlıda penis ya yoktur ya da gelişmemiş olarak bulunur. Cloaca’nın son bölümü olan proctodeum’un alt duvarında ise her kanatlıda olmamakla birlikte memelilerdeki penis’in karşılığı olarak phallus bulunur. Kuşlar genelde cloaca’ların ağız ağza gelmesi ile çiftleşir.

Kanatlılarda kalp memelilerde olduğu gibi 4 odacıklıdır. Sağ ve sol kulakçık (atrium dextrum ve atrium sinistrum) ile sağ ve sol karıncıktan (ventriculus dexter ve ventriculus sinister) oluşur. Göğüs boşluğunda akciğerlerin alt kısmında bulunur. Hatta kalbin uç (apex) kısmı, göğüs boşluğu ve karın boşluğu arasında diyafram tam olarak bulunmadığı için karaciğerin sağ ve sol lopları arasına uzanır. Kalp pericardium denilen bir kılıf ile sarılıdır. Kalbin beslenmesini sağlayan atardamarlara arteria coronaria denmektedir. Akciğerlerden kalbe gelen oksijenbakımından temiz kanı kalpten tüm vücuda taşıyan ana atardamar ise aorta’dır.

Lenf sistemi

Kanatlıda encephalon üç bölümden oluşur. Ön beyin (prosencephalon), orta beyin (mesencephalon) ve arka veya yamuk beyindir (rhombencephalon). Ön beyin (prosencephalon) diencephalon ve telencephalon olmak üzere iki kısımda incelenir. Diencephalon’da bulunan anatomik yapılar talamus (thalamus), metatalamus (metathalamus), hipotalamus (hypothalamus), epitalamus (epithalamus) veya epifiz bezi (epiphysis cerebri) olarak söylenebilir. Telencephalon’da ise beyin yarıküreleri (hemispherium cerebri), koku beyin (rhinencephalon), corpus callosum, fornix, corpus striatum ve lateral ventrikül (ventriculus lateralis) bulunur. Orta beyin (mesencephalon) bölümünde beyin ayakçıkları (pedunculus cerebri) ve tectum mesencephali incelenir. Yamuk beyin (rhombencephalon) ise omurilik soğanı (medulla oblongata), köprü (pons) ve beyincikten (cerebellum) oluşur.

Tad organı (organum gustus) yutak, ağız boşluğu özellikle dilin arka bölümü ve dilaltı mukozasında bulunan ve tat tomurcuğu olarak bilinen kemoreseptörler tarafından şekillendirilir. Kanatlılar bu şekilde gıdaları seçebilir ve kendisi için daha faydalı olabilecek olanları bu organdan gelen uyartılar vasıtasıyla muhtemelen içgüdüsel olarak değerlendirebilirler.

İbik, sakal, sorguç, pençe, gaga vb. oluşumlar 

İç kulakta bulunan denge aygıtı (apparatus vestibularis) denilen bir oluşum ve içinde bulunan küçük denge kristalleri bu görevi üstlenir. Kanatlının pozisyon değiştirme, bir tel üzerinde dengede durma, havada yön değiştirme vb. aktivitelerinin mekanik etkisi bu kristalleri uyarır ve vücudu dengeleme için gereken impulslar değerlendirilmek üzere beyine gönderilir.