TEMEL VETERİNER ANATOMİ - Deneme Sınavı - 12

Gri cevher dışında kalan nöron gruplarına; merkezi sinir sisteminde
nucleus, çevresel sinir sisteminde ise sinir düğümü (ganglion) denir.
Sinir hücrelerinin gövdesinden çıkarak innervasyon bölgesine giden aksonların oluşturduğu sinir lif­leri; merkezi sinir sistemi içerisinde tractus, çevresel sinir sisteminde ise nervus olarak adlandırılır. Sinir sistemi anatomik olarak merkezi sinir sistemi (systema nervosum centrale) ve çevresel sinir sistemi (systema nervosum periphericum) şeklinde iki bölüme ayrılır. Merkezi sinir sisteminde beyin (encephalon) ve omurilik (medulla spinalis) bulunurken, çevresel sinir sistemi kafa (beyin) sinirleri (nervi craniales) ve spinal sinirler (nervi spinales) tarafından oluşturulur.

Merkezi sinir sistemi organları (beyin ve omurilik) kafatası kemikleri ve omurga
tarafından korunmasına karşın, dıştan meninges adı verilen ve esasını bağdokunun oluşturduğu, aralarında boşluklar bulunan üç katman halindeki beyin zarları ile çevrelenmiştir. Bu zarlar en dışta sert zar (duramater), ortada örümceksi zar (arachnoidea) ve altta iç zar (piamater) şeklinde isimlendirilir. Duramater damardan fakir, sert, kalın ve oldukça sağlam fibröz bir zardır. Kafatası kemiklerine sıkıca yapışırken, belli bölgelerde beynin korunmasına ve tespit edilmesine katkı sağlayan uzantılar verir. Bunlar; iki beyin yarımküresini ayıran beyin orağı (falx cerebri), beyin yarımküreleri ile beyinciği ayıran beyincik çadırı (tentorium cerebelli membranaceum) ve içinde hipofiz bezinin yerleştiği fossa hypophysialis denen çukuru örten diaphragma sellae’dır. Duramater’in omurga ile bağlantısı ise gevşektir. Kemik doku ile arasında kalan aralığa cavum epidurale denir. Bu sayede duramater omurganın normal hareketlerinden etkilenmez. Orta tabaka, arachnoidea, duramater’e göre daha ince, damardan yoksun ve şef­faf bir zardır. Duramater ile arasındaki boşluğa cavum subdurale, altındaki piamater ile arasındaki boşluğa ise cavum subarachnoidale adı verilir. En içteki zar olan piamater’in asıl fonksiyonu organların korunmasından çok, damarlı yapısı sayesinde tüm merkezi sinir sistemi organlarının beslenmesini sağlamaktır.

Yetişkin bir koyunda ortalama beyin ağırlığı 175 gramdır. (Tablo 8.1)

Soğanilik, beynin kabuk kısmındaki yüksek merkezler tarafından düzenlenen
solunum ve dolaşım fonksiyonlarını kontrol eder. Ayrıca sağ ve sol beyin yarımkürelerinden gelen lif­lerin çaprazlaştığı yerdir. Palpebral ref­leks, öksürme ve yutma ref­lekslerinden sorumlu çekirdekler de yine bu bölgededir.

Limbik sistem: Beyin kabuğunun altındaki bölgelerde yerleşmiş ve duyguları, içgüdüleri, dürtüleri ve davranış kontrolünü düzenleyen yapıları içine alan
fonksiyonel bir sistemdir. Bu sisteme dahil olan anatomik yapılar hipotalamus, hipokampus, amigdala ve forniks ile gyrus cinguli, gyrus parahippocampalis ve gyrussubcallosus’tur.

Merkezi sinir sisteminin beyinden sonraki ikinci kısmı olan omurilik, omurga
denen kemik sütunun içinde bulunan omurga kanalına yerleşmiş ve bu kanalın
şekline uyum göstermiş sinirsel bir kordondur. Soğaniliğin devamında foramen
magnum hizasından başlar, geriye doğru boyun bölümü (pars cervicalis), sırt bölümü (pars thoracalis), bel bölümü (pars lumbalis), sağrı bölümü (pars sacralis) ve kuyruk bölümü (pars caudalis) olmak üzere beş parçaya ayrılır.

Göz Hareket Siniri (nervus oculomotorius); Gözün hareket sinirlerindendir. Hem motor, hem de parasempatik lif­ler taşır. Bu lif­ler orta beyindeki crus cerebri’den çıkarlar.

Parasempatik Sinir Sistemi
Genel olarak vücudun dinlenme anında baskın olan ve enerji korumaya yönelik
çalışan sistemdir. Parasempatik sinir sisteminin etkisi ile kalp hızı yavaşlar, kan
basıncı ve solunum sayısı düşerken barsak hareketleri artar.

Merkezi sinir sistemi, fötal dönemde gelişen ve kafatası boşluğu içinde yerleşmiş olan beyin ile omurga içindeki omurga kanalında yerleşmiş olan omurilikten oluşur. A, B, C ve E seçenekleri bu yapılar dahilindedir. Troklear sinir ise çevresel sinir sistemini oluşturan yapılardan biridir. Bu sebeple cevap D seçeneğidir.

Beyinde en içteki zar olan piamater’in asıl fonksiyonu organların korunmasından çok, damarlı yapısı sayesinde tüm merkezi sinir sistemi organlarının beslenmesini sağlamaktır. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

A seçeneği ata, B seçeneği kediye, C seçeneği sığıra, D seçeneği ise domuza ait ortalama beyin ağırlıklarıdır. Bir insanın ortalama beyin ağırlığı 1500 gram olduğundan doğru cevap E seçeneğidir.

Soğanilik, beynin kabuk kısmındaki yüksek merkezler tarafından düzenlenen solunum ve dolaşım fonksiyonlarını kontrol eder. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ön beyin; Encephalon’un en önde yer alan ve en büyük bölümüdür. Ara beyin (diencephalon) ve uç beyin (telencephalon) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Uç beyin, filogenetik sınıf­landırmada beynin en yeni ve en gelişmiş bölümüdür. Sağlı-sollu iki beyin yarım küresi (hemispherium cerebri) ile onların altında yerleşmiş olan nasırlı cisim (corpus callosum), çizgili cisim (corpus striatum) ve koku beyni (rhinencephalon) isimli yapılardan oluşur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Üçüz Sinir (nervus trigeminus); En kalın kafa siniridir. Hem motor, hem de duyu lif­lerinden oluşur. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Plexus cervicalis ilk dört yada beş boyun spinal sinirinin ventral dallarının birleşmesinden oluşan bir sinir ağıdır. Bu ağdan boyun bölgesindeki deri, fascia ve kaslarda dağılan dallar ile diyafram siniri nervus phrenicus çıkar. Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir.

Sempatik Sinir Sistemi; Genel olarak vücudu sürekli tetikte tutan, metabolizma hızını yükselten dolayısıyla enerji gerektiren faaliyetler sırasında baskın olan sistemdir. Kalp atım hızını, kan basıncını ve solunum sayısını arttırırken, mide ve barsakların (gastrointestinal sistemin) çalışmasını yavaşlatır. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Parasempatik sinir sistemi genel olarak vücudun dinlenme anında baskın olan ve enerji korumaya yönelik çalışan sistemdir. Parasempatik sinir sisteminin etkisi ile kalp hızı yavaşlar, kan basıncı ve solunum sayısı düşerken barsak hareketleri artar. Bu sebeple yanlış ifade içeren cevap C seçeneğidir.

Nörotransmitter: İki sinir hücresi arasındaki sinaps bölgelerinde, sinir hücreleri tarafından salgılanarak impuls iletimini sağlayan kimyasal maddelerdir. Çok sayıda nörotransmitter madde bulunmakla birlikte, sinir sistemindeki başlıca impuls taşıyıcı kimyasallar serotonin,
dopamin, asetilkolin ve gama aminobutirik asit (GABA)’tir. Nörotransmitterler etkilerini impuls iletimini hızlandırıcı ya da baskılayıcı tarzda
gösterirler.

Piamater’in asıl fonksiyonu organların korunmasından çok, damarlı yapısı sayesinde tüm merkezi sinir sistemi organlarının beslenmesini sağlamaktır. Bu nedenle beyin ve omuriliği hiçbir aralık bırakmayacak şekilde tamamen sarmış, tüm oluk ve yarıklardan organların içine doğru girmiştir.